خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ نخستین خیابان شهر رشت، «سپه» در آغاز قرن ۱۴ احداث شد. این خیابان، در زمان تاسیس به‌خاطر تخریب بسیاری از املاک خصوصی، اعتراض های زیادی را از سوی مالکان به‌همراه داشت. ولی پس از تاسیس، به عنوان یکی از تفرجگاه های مردم رشت مورد استقبال قرار گرفت.
این خیابان از میدان شهرداری رشت آغاز و تا میدان فرهنگ ادامه داشت. ابتدا نامش «خیابان سپه» بود. چندسال پس از احداث به «خیابان پهلوی» تغییر نام داد و بعد از انقلاب، نامش به «خیابان امام» تغییر یافت. اکنون بناهای مسکونی و عمدتا تجاری دو سوی این خیابان، بناهای فاخری هستند که با نوع معماری متفاوت، روایتگر تغییرات شهری هستند که رخت مدنیت می پوشید. ابتدای این خیابان، نخستین داروخانه شبانه روزی کشور قرار دارد، با سردیسی از «آرسن میناسیان» نیکوکار و خیر مسیحی که «داروخانه کارون» را در رشت تاسیس کرد و جلوتر سینما انقلاب که سالهاست فیلمی از پرده اش به نمایش درنیامده است.
جلوتر ساختمان آذربانی با آجرچینی های زیبایش که بعدها به عنوان ساختمان انتقال خون تغییر کاربری یافت و اکنون متروکه و رها شده است. ساختمانی که تنها جداره آن در فهرست آثار ملی ثبت شده است! و مهمانپذیر بهار، نخستین بنای باشکوهی که در اولین خیابان رشت احداث شد. در سوی دیگر این خیابان، هتل ساوی بود که متاسفانه تخریب و جایش بنای تجاری جدیدی سربرآورد.
از دیگر بناهای فاخر در ابتدای این خیابان، «چاپخانه زربافی» است. با درب آبی رنگش و تصویری از «ابوالحسن زربافی» موسس آن در ورودی. قدیمی‌ترین چاپخانه رشت که زربافی در سال ۱۳۱۵ خورشیدی آن را تاسیس کرد. جلوتر، نشانه هایی از سینما سعدی که تعطیل شد و سپس، عمارت جلوه. اما، نخستین خیابان رشت در زمان تاسیس با چه مشکلاتی روبرو بود؟
در آغاز قرن یاد شده، شهر رشت، به‌خاطر سرکوب جنبش جنگل از یک سو، تاثیرات جنگ جهانی و کودتای بلشویک‌ها و بمباران چندین باره رشت، بسیار آسیب دیده بود. بسیاری از مردم رشت در این بمباران ها، شبانه از شهر فرار کرده و پس از فروکش کردن تنش ها، دیگر هیچگاه به زادگاهشان بازنگشتند. برخی نیز در این فرار شبانه از رشت به قزوین و استان های همجوار، تلف شدند. احداث نخستین خیابان رشت در چنین شرایطی کلید خورد. خیابانی که باید املاک زیادی را در مسیر خود خراب می کرد تا راهی به مرکز شهر و بازار بزرگ رشت بگشاید. برخی از این املاک، مجهول المالک بودند و تخریب و تملک آنها برای مدیریت شهری، زیاد سخت نبود. اما تملک توام با جبر املاکی که مالکینش رضایت به فروش نداشتند، چالش بزرگی بود.
نویسنده کتاب «تاریخچه بلدیه» درباره احداث این خیابان می گوید: احداث نخستین خیابان رشت سه سال، یعنی از سال ۱۳۰۳ تا ۱۳۰۶ خورشیدی طول کشید. این خیابان در زمان خود مهمترین خیابان رشت محسوب می شد.
محمود نیکویه با اشاره به تخریب بسیاری از املاک خصوصی و دولتی در مسیر احداث خیابان می افزاید: دی ماه ۱۳۰۳، در روزنامه « قرن چهارده » چاپ رشت، گزارشی با عنوان « عملیات بلدیه» درج شده که درباره طرح و اجرای اولین خیابان رشت است. در بخش هایی از این گزارش آمده است:« برای توسعه این خیابان قسمت های دیوارهای مخروبه ابنیه دولتی که از بدو مشروطیت ایران خراب و منظره تاثرآوری را نشان می دهد، منهدم و مقدار کل آن مسطح و جزء خیابان فوق شده برای تسطیح بقیه آن مشغول می باشند. این خیابان به طول ۳۳۰ذرع و به عرض ۱۲ذرع خواهد بود. برای سهولت کار، خط آهنی به طول ۱۱۵ذرع کشیده شد که خاک و گل و پاره آجر بوسیله آن حمل و نقل بشود، به علاوه خیابان مزبور شن ریزی شده است.»
نیکوییه یادآور می شود: بنابر گزارش این نشریه، ساختمان های زیادی برای احداث اولین خیابان رشت تخریب شدند. بلدیه برای احداث این خیابان در زمان خود عملیات عمرانی وسیعی را آغاز کرده بود. و برای اجرای این پروژه حدود ۴۰۰ نفر عمله هر روز مشغول به‌کار بودند.
وی ادامه می دهد: سبک خیابان کشی در دوره پهلوی اول، ایجاد تقاطع های مستقیم بود و در مسیر راه هرآنچه مانع بود، تخریب می شد. اسفند همان سال روزنامه پرورش در شماره ۲۸ خود درباره تاسیس خیابان سپه مطلبی می نویسد و در شماره بعدی آن هم یادآور می شود؛ « چون خیابان سپه که از جلوی خانه آقا محمد هاشم بطور منحنی کشیده می شد ناقص و نامطبوع احداث و خسارت آن کلی بود، به طوری که شنیده شد، ریاست محترم بلدیه تصمیم گرفته است که خیابان را مستقیم کشیده، نواقص آن را مرتفع تا به اماکن و خانه های اهالی خسارتی متوجه نگردد».
نیکویه اضافه می کند: عملیات اجرایی احداث اولین خیابان در یک سال اول تا حوالی زمین های قرق کارگذاری یعنی میدان حشمت فعلی (جایی که اداره ثبت قرار دارد) رسیده بود. در سال دوم، بلدیه رشت خانه های مسیر فاز دوم یعنی از قرق کارگذاری تا جاده ناصریه را خریداری و اقدام به تخریب کرد و مسیر خیابان امام را تا میدان فرهنگ فعلی ادامه داد.
این پژوهشگر یادآور می شود: نخستین خیابان رشت، پس از احداث، محل گردش اهالی رشت می شود. مسیر ابتدایی خیابان که بازگشایی شد، به عنوان گردشگاه شهروندان رشتی مورد توجه قرار گرفت. پس از تکمیل فاز اول این خیابان، مدتی احداث امتداد خیابان به تعویق افتاد. قرار بود این خیابان از سمت جنوب تا پل عراق ادامه یابد و از سمت شمال نیز تا پل بوسار کشیده شود ولی به دلیل مقاومت ورثه «خواجه آوادیس»- که از شخصیت های خیر و نیکوکار ارمنی بود- ناتمام ماند.
به گفته محمود نیکوییه تاریخ احداث نخستین خیابان رشت، بر روی دیوار آجری «مهمانپذیر بهار» جنب ساختمان تاریخی آذربانی، به این صورت حک شده است :« این خیابان در تاریخ سنه ی ۱۳۴۴ ه. ق کشیده شد، اول بنایی است که باتمام رسید.» این آجر نوشته نشان می دهد که ساختمان مهمانپذیر بهار اولین عمارت در اولین خیابان رشت است.
این پژوهشگر همچنین می گوید: احداث اولین خیابان رشت در زمان «سرتیپ محمد حسین خان آیرام » رئیس وقت بلدیه رشت صورت گرفت. این خیابان ابتدا سنگفرش بود و بعد از سال ۱۳۱۶ خورشیدی، آسفالت گردید. این خیابان سال ۱۳۹۳ یک بار دیگر دچار تغییرات گسترده شد. آسفالت ابتدای این خیابان تا ورودی بازار بزرگ، به دستور محمدعلی ثابت قدم، شهردار وقت، کنده و در راستای ایجاد پیاده راه فرهنگی، کف پوش های بتنی شد.
خیابان امام، در سال ۱۳۹۴، نخستین خیابانی بود که قرار شد خطوط اتوبوس تندرو در آن احداث شود. قطع شبانه درختان تنومند دو سوی خیابان، اعتراض های زیادی را به همراه داشت. ولی شهردار وقت بی توجه به این اعتراض ها، با نصب میله های جداکننده فلزی برای عبور اتوبوس های بی آر تی، خیابان را مسدود کرد. اما پس از چندسال نه تنها اتوبوس های خط تندرو خریداری نشد، بلکه تصادف های منجر به فوت عابران، مدیران شهرداری را واداشت تا در انتهای سال گذشته، دوباره میله های بی آر تی را کنده و از نو مسیر مذکور را از ابتدای خیابان امام تا میدان مصلی آسفالت کنند و خطوط ویژه که پیش زمینه ای برای دریافت مجوز قطار شهری بود، دوباره به خاطره ها پیوست.
نظر شما