پیامبر اکرم (ص ) مناسب ترین الگو برای سعادت بشر

به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، صداقت و پاکی حضرت محمد (ص) در آینه تاریخ کاملاً روشن است. به قول عایشه: اخلاق پیامبر همان اخلاق قرآنی است. آن چه در قرآن راجع به پاکی، صداقت و اخلاق مطرح شده، آینه تمام نمای آن را در سلوک، گفتار و اخلاق رسول الله (ص) می توان مشاهده کرد لذا اگر سرتاسر تاریخ زندگی پیامبر اکرم (ص) را مطالعه کنیم، صداقت و قاطعیت را خواهیم یافت. همین اخلاق کریمه پیامبر (ص) به ضمیمه جذّابیت قرآن کریم باعث پیش رفت سریع اسلام شد. قریش که گسترش و سرعت نفوذ آن حضرت را مشاهده می کرد، پر جاذبه ترین پیشنهادها را برای ایشان مطرح ساخت، ولی پیامبر همه آنها را قاطعانه و با صراحت نفی کرد. لذا در این خصوص با حجت الاسلام «قاسم خانجانی» استاد تاریخ اسلام گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.

در خصوص ویژگی های اخلاقی و شخصیتی پیامبر اکرم (ص) را توضیح دهید؟

پیامبر اکرم (ص) در قرآن کریم به عنوان الگو برای همگان معرفی شده اند. خداوند در قرآن کریم می فرماید: «لقد کان لکم فی رسول‌اللّه اسوة حسنة» (رسول خدا(ص) یک الگوی نیکو برای همگان است) اما ممکن است تصور شود، حال که رسول خدا (ص) به عنوان یک الگو برای ما معرفی شده است، آیا این مصادیق الگو بودن تا آخر عمر حضرت ادامه داشت و مورد تایید و تصدیق خداوند متعال نیز بوده است یا خیر، که پاسخ به این سوال در آیه «وَإِنَّكَ لَعَلىٰ خُلُقٍ عَظيمٍ» (و تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری) آمده است. در واقع الگو بودن پیامبر اکرم (ص) با این آیه مورد تایید و تاکید قرار گرفته است، از این رو  تمام نمونه های خلق عظیم را در زندگی رسول خدا (ص) مشاهده میکنیم.

یکی از ویژگی های پیامبر اکرم (ص) رئوف بودن و مهربان بودن ایشان است که این ویژگی حضرت هم در قرآن کریم مورد تایید و تاکید قرار گرفته است. بر همین مبنا خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ»(همانا پيامبرى از خودتان به سوى شما آمده است كه آنچه شما را برنجاند بر او سخت است، بر هدايت شما حريص و دلسوز، و به مؤمنان رئوف و مهربان است.) باید توجه داشته باشیم که اگر می خواهیم رسول خدا (ص) را به عنوان الگو قرار دهیم در چه زمینه هایی باید از وی الگوبرداری کنیم. یکی از مصادیق الگوبرداری از حضرت همین رافت و مهربانی است که مورد تایید و تاکید پروردگار نیز می باشد.

در اینجا خداوند صرفا نمی گوید که ما پیامبری را فرستادیم که فقط بیاید و شما را هدایت کند بلکه اولا بر این امر تاکید می کند که ناراحتی ها و رنج های شما بر وی سخت و ناگوار است، ثانیا می فرماید: برای هدایت کردن شما «حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ» یعنی حریص است و اصرار دارد و نسبت به مومنان «بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُفٌ رحیم» رئوف و مهربان است لذا ما نیز باید از این ویژگی پیامبر اکرم (ص) درس عبرت و الگو بگیریم؛ اولا نسبت به هدایت و راهنمایی دیگران حریص باشیم و نگوییم به ما ارتباطی ندارد، سپس در هدایت هم نسبت به یکدیگر دلسوز و مهربان باشیم تا فرد مقابل ما متوجه شود که اگر مطلبی را گوشزد می کنیم از روی مهربانی و دلسوزی است تا شما را از آلوده شدن به گناه و اشتباهی باز داریم.

بخشندگی و سخاوت از دیگر ویژگی های اخلاقی پیامبر اکرم (ص) است که ما همواره باید آن را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم. در روایت آمده است، هیچ کس درخواستی از رسول خدا (ص) نداشت، مگر اینکه حضرت آن را اجابت می کرد. اگر چیزی می خواستند، حضرت می بخشیدند، بدون اینکه به میزان و ارزش آن توجهی داشته باشند و همچنین پیامبر اکرم (ص) به روابط افراد در اجتماع نیز بسیار توجه می کردند، این مسئله بسیار مهمی است که امروزه مردم جامعه ما نیز باید آن را مد نظر قرار دهند. پیامبر اسلام به اصحاب خود می فرمودند که در مورد اصحاب دیگر نزدش بدگویی نکنند، چون می خواهم در زمان برخورد با آنها با دلی شفاف و درونی پاک برخورد کنم نه به خاطر سوء خلق و برداشت شخصی شما از رفتار دیگران کدروتی در ذهن من ایجاد شود که نتوانم با دل پاک و صاف با آنها روبرو شوم لذا این مساله هم در روابط اجتماعی ما مهم است که نباید به راحتی از کسی چیزی در مقابل دیگران نقل کنیم و هم اینکه که ما با یک نگاه مثبت و دل پاک به دیگران بنگریم.

ضرورت و الگوگیری از پیامبر اکرم (ص) در جوامع امروز؟

وقتی رسول خدا (ص) در قرآن کریم به عنوان الگوی اسوه و نمونه معرفی می شوند، معنایش این است که هر جامعه ای اگر بخواهد غیر از پیامبر اکرم (ص) را الگوی خود قرار دهد به سعادت نخواهد رسید. رسول خدا (ص) الگوی کامل برای همه بشریت است،کسی غیر از رسول خدا (ص) شایستگی این موقعیت و الگو بودن را ندارد و از سوی دیگر می بینیم هر چقدر جامعه ای از مولفه ها و شاخص های اخلاقی و رفتاری پیامبر اکرم (ص) فاصله می گیرد، مسایل و مشکلات شان بیشتر و هر اندازه به این ویژگی ها و الگوهای اخلاقی حضرت نزدیک می شوند، مشکلات شان کمتر می شود. در واقع یک نتیجه کاملا عملیاتی و کاربردی در جامعه دارد؛ بنابراین اگر ما به دنبال سعادت، کمال، آسایش و رفاه دنیوی و اخروی هستیم باید پیامبر اکرم (ص) را به عنوان الگو و اسوه سرلوحه زندگی خود قرار دهیم.

در خصوص معجزات ولادت پیامبر اکرم (ص) توضیح بفرمایید؟

بعضی از منابع تاریخی معجزات بسیار زیادی را به هنگام تولد پیامبر اکرم (ص) نقل کرده اند که بخشی از اینها مورد تایید نیست، چون در منابع دست اول وجود ندارد و به لحاظ تاریخی برای هر فردی که می خواهد، تحقیق تاریخی داشته باشد، وجود گزارش های تاریخی در منابع دست اول بسیار مهم و ضروری است. ما وقتی 300 یا 400 سال (4 الی 5 قرن بعد از رسول خدا (ص)) مطالبی را در منابع تاریخی نداریم و به یک باره در قرن 6، 7 و 8 مطالبی نقل می شود،یعنی اینکه بایستی در درستی این موارد تردید کرد و باید دقت لازم را در این زمینه را داشت. با این ملاک افراد اهل تحقیق و مطالعه می توانند، چنین مواردی را دنبال کنند لذا مطالب و مواردی که در منابع دست اول نقل شده از جمله مواردی هستند که به طور مکرر نقل شده و به اصطلاح به نوعی متواتر است، نقل روایتش در بیشتر منابع آمده و به لحاظ ظرفیت زمان و مکان هم قابل پذیرش و مورد قبول می باشد. این گونه موارد از نظر ما مورد تایید هستند و غیر از اینها اگر باشند، بایستی در آن دقت و تامل شود لذا ما تمام آنچه را که در بحث معجزات ولادت پیامبر اکرم (ص) نقل شده است به خصوص آن چیزی که در منابع 8 و 9 یا منابع جدید و نوشته های معاصر و تحقیقات جدید معاصر وجود دارد، اگر مورد تایید دست اول نباشد، قبول نمی کنیم.

ضرورت وحدت و اتحاد فراگیر در جهان اسلام؟

جهان اسلام اعم از گرایش های مختلف فرقه ای و مذهبی (اهل تسنن و اهل تشیع) دارای یک سری مشترکات مانند قرآن کریم (به عنوان کتاب آسمانی)،مکه (به عنوان قبله واحد) و حضرت محمد(ص) (به عنوان پیامبر آنها) هستند در واقع یک سری از آموزه های دینی، آموزه های مسلم غیر قابل تضعیف هستند، همانند نماز، روزه، حج، خمس، زکات و مواردی از این قبیل که ما بایستی این مشترکات را برجسته کنیم و آنها را تابلوی مسیر حرکت خود قرار دهیم و برخی از جزییات و مواردی که ممکن است در آنها اختلاف نظر داشته باشیم چه در بین شیعه و چه در بین اهل سنت از آنها عبور کنیم، اینها بایستی به عنوان مباحث درون مذهبی مطرح شود و تا وقتی که مباحث و اختلافات مذهبی را به عنوان اختلافات درون مذهبی نگاه می کنیم، مانند اختلافات علمی که در بعضی از مسایل که حتی امروز هم ممکن است وجود داشته باشد، ما به مشکل بر نمی خوریم اما اگر این اختلافات مذهبی برجسته شدند و آن مشترکات و مباحث اصلی و ارکان معارف دینی ما را پوشش دادند به مشکل بر خواهیم خورد، اتفاقا دشمن به دنبال همین مسئله است که بیاید از این اختلافات ریز و جزیی مذهبی سوء استفاده کند.

طبیعی است که در بین مذاهب هم ممکن است اختلاف نظر در بعضی امور وجود داشته باشد لذا این اختلاف نظرها بایستی اختلاف نظرهای علمی و در حد بسیار جزیی و درون مذهبی تلقی شوند و هیچ وقت برجسته و بزرگ نشوند، همچنین ما اجازه ندهیم دشمنانی که به دنبال نابودی اسلام هستند، این موارد را برجسته کنند و به اصطلاح مورد سوء استفاده قرار دهند. اگر این کار را انجام دهیم، می توانیم با یک اتحاد فراگیر در جهان اسلام با کنار زدن اختلافات جزیی، مسایل و مشکلات خود را حل کنیم و با یک وحدت و اتحاد فراگیر به سعادت و کمال برسیم. طبیعا اگر به دنبال اختلافاف جزیی باشیم از آن مسیر اصلی باز می مانیم و در صورتی که به راه های فرعی توجه کنیم از بزرگراه که همان تبعیت از رسول خدا (ص) و توجه به قرآن کریم و معارف دینی می باشد غافل می شویم.