خبرگزاری شبستان، گروه مهدویت و غدیر: اين نوشتار روايات نقل شده از حضرت عبدالعظيم حسنی (عليهالسلام) درباره مهدويت و مسائل مربوط به آن را در سه بخش مرور می کند.
1- شخصيت و زيست نامه حضرت عبدالعظيم حسني (عليهالسلام)؛
2- روايات رسيده از وي در باره امام زمان (عليهالسلام) به همراه ترجمه فارسي آنها؛
3- يك نتيجه‌گيري كوتاه بر اساس روايات نقل شده.
زندگاني عبدالعظيم حسني (عليهالسلام)
عبدالعظيم به عبداللّه بن علي بن حسن بن زيد بن حسن بن علي بن ابي‌طالب (عليهالسلام)، صاحب كتاب «خطب اميرالمؤ‌منين» و «اليوم و الليله» مشهور به حضرت عبدالعظيم و شاه عبدالعظيم، از سادات حسني و از بزگان اين خاندان، و مورد احترام امامان عصر خود و از راويان موثق است.
به موجب روايتي كه امام هادي (عليهالسلام) در باب فضيلت زيارت او آورده‌اند، روشن مي‌شود كه پيش از شهادت اين امام بزرگوار(254 ه- .ق) درگذشته است، و مي‌توان گفت در آغاز دههِ ششم از سدهِ سوم هجري و در خلافت «المعتز» زندگاني را بدرود گفته است.
نویسنده كتاب «جنه النعيم» با ذکر جزئیاتی تاريخ ولادت، سن و سال دقيق رحلت او نشده و مي‌نويسد: پس بايد وفات حضرت عبدالعظيم، اوايل 250 هجري، چند سال قبل از شهادت حضرت امام علي النقي (عليهالسلام) باشد.
از امامان بزرگوار، با امام جواد، امام هادي و امام عسكري (عليهم‌السلام) معاصر بوده است. امّا آيا محضر حضرت امام علي بن موسي (عليهالسلام) را هم درك كرده و حديثي شنيده است؟
مؤ‌لف الذريعه در اين باره مي‌نويسد: عصر امام رضا و امام جواد (عليهم‌السلام) را درك نمود و ايمان خود را بر امام هادي (عليهالسلام) عرضه كرد. و از برخي كتاب‌ها نقل است كه وفات او در نيمهِ شوال سال 252 هجري است.
ابن بابويه در «من لا يحضره الفقيه» در ، روايتي از او از امام رضا (عليهالسلام) آورده است. همچنين در تعليقه شهيد ثاني بر «خلاصه» آمده است كه حضرت رضا (عليهالسلام) بر زيارت او توصيه فرموده است.
آيت اللّه خويي(ره)، آنچه را كه در كتاب «اختصاص» آمده است كه امام هشتم به عبدالعظيم فرمود: «سلام مرا به اولياي من برسان».
عبدالعظيم حسنی(ع) و روايات مهدويت
در مجموع هشت روايت از عبدالعظيم حسني (عليهالسلام) درباره‌ي امام زمان (عجّل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) و ظهور رسيده است. اين روايت‌ها كه واجد سندهاي پذيرفته‌اي هم هستند در موضوعاتي بسان ويژگي‌هاي امام عصر (اروحنافداه)؛ غيبت و آثار آن؛ انتظار و فضيلت آن؛ عصر ظهور و رخدادهاي آن و نيز برتري منتظران بر غيرمنتظران آمده است، كوشيده‌ايم اين اخبار را از مصادر و منابع اوليه نقل كنيم.
گفتني است كه از جمله روايتي كه در اين مجموعه آمده، روايت مشهور به عرض دين است. اين روايت بلندترين روايت رسيده از حضرت عبدالعظيم (عليهالسلام) است كه تاكنون شرح‌هايي هم بر آن نگاشته شده است. علت اينكه اين روايت در اين مجموعه نشسته است، بحث مهدويتي است كه در پايان آن مطرح شده است.
قيام قائم(عليه‌السّلام)
عن عبدالعظيم الحسني(رضي‌عنه اللّه) قال: قلت لمحمّد بن علي بن موسي(عليهم‌السّلام): يا مولاي انّي لارجو ان تكون القائم من اهل بيت محمّد الذي يملا الارض قسطاً وعدلاً كما ملئت ظلماً وجوراً.
عبدالعظيم حسني گفت: به حضرت جواد(ع) عرض كردم: من اميدوارم كه آن «قائم» كه زمين را پر از عدل و داد كند پس از آنكه از جور و ستم پر شده باشد از خاندان حضرت رسول اللّه، شما باشی.
حضرت(ع) فرمود: اي ابوالقاسم! ما اهل بيت همه قائم به امر خداونديم و راهنماي دين او هستيم، ليكن آن قائم كه خداوند بوسيله او جهان را از كفر و آلودگي و ظلم و جنايت پاك خواهد كرد، و جهان را پر از عدل و داد مي‌نمايد، كسي است كه ولادت او از انظار مخفي مي‌ماند و شخص او از مردم پنهان مي‌شود، و بردن نام او بر مردم حرام مي‌گردد، آن حضرت با پيغمبر هم نام و هم كنيه است، وي آن شخصي است كه زمين از براي او در هم پيچيده مي‌گردد و هر دشواري برايش آسان مي‌شود، ياران وي كه به اندازه‌ي اصحاب بدر هستند در هر كجاي دنيا باشند پيرامونش جمع مي‌شوند، و تفسير آيه‌ي شريفه‌ي (اَ ي نَما تَكُونُوا يَأتِ بِكُمُ اللّهُ جَمِيعاً اِن اَللّهَ عَلَي كُلٍّ شَي ءٍ قَدِيرٌ) در هر جايي كه باشيد خداوند همه شما را جمع مي‌كند و پروردگار به همه چيز توانا است ناظر به اين معني است، هر گاه اين عده كه از اهل اخلاص‌اند اجتماعي كنند، خداوند امر او را اظهار خواهد نمود، وقتي كه لشگريان آن حضرت كه ده هزار نفرند بهم بپيوندند در اين هنگام به فرمان و اذن پروردگار ظهور خواهد نمود، و دشمنان خداوند را خواهد كشت تا از وي راضي گردد.
عبدالعظيم حسني گويد: عرض كردم: آن بزرگوار از كجا مي‌داند كه خدا از وي راضي شده است؟
فرمود: در دل وي رحمت و عاطفه‌اي پيدا مي‌شود كه حاكي از رضايت خداوند است و هرگاه داخل مدينه شود، لات و عزّي را از قبر بيرون مي‌كند و مي‌سوزاند.
طرد شيطان در زمان ظهور
2. حدّثنا محمّد بن احمد الشيباني(رضي‌عنه‌الله) قال: حدّثنا محمّد بن ابي عبداللّه الكوفي قال: حدّثنا سهل بن زياد، عن عبدالعظيم بن عبداللّه الحسني قال: سمعت ابا الحسن علي بن محمّد العسكري(عليهم‌السّلام) يقول: معني الرجيم انّه مرجوم باللعن، مطرود من مواضع الخير، لا يذكره مؤ‌من اِلاّ لعنه، و انّ في علم اللّه السابق انّه اِذا خرج القائم(عليه‌السّلام) لايبقي مؤ‌من في زمانه اِلاّ رجمه بالحجاره كما كان قبل ذلك مرجرماً باللعن
از عبدالعظيم حسني(عليه‌السّلام) نقل کرد از حضرت هادي(عليه‌السّلام) كه مي‌فرمود: مقصود از «رجيم» از رحمت و آمرزش دور شدن و از درگاه خداوند رانده گرديدن، و از منبع فيض طرد شدن است، هيچ مؤ‌مني او را به ياد نمي‌آورد مگر بالعن و نفرت، و از علم خداوند گذشته كه هرگاه ولي عصر ظهور نمايد همه‌ي مؤمنين زمان آن حضرت، شيطان را سنگ‌باران خواهند كرد، همان طور كه پيش از او بالعن و نفرين رانده شده بود.
ويژگي انتظار
5. الحسين بن علي العلوي، عن سهل بن جمهور، عن عبدالعظيم بن عبداللّه الحسني، عن الحسن بن الحسين العرني، عن علي بن هاشم، عن ابيه، عن ابي جعفر(عليه‌السّلام) قال: ما ضرّ من مات منتظراً لامرنا الاّ يموت في وسط فسطاط المهدي وعسكره.
علي بن هاشم از پدرش از حضرت باقر(عليه‌السّلام) روايت كرده كه آن جناب فرمود: كسي كه در انتظار امر ما باشد زياني به او نخواهد رسيد، و اين شخص مانند اين است كه در وسط خيمه‌ي حضرت مهدي و در ميان لشگر آن جناب مرده باشد.
شرايط زمان غيبت
6... حدّثنا عبدالعظيم بن عبدالله الحسني(رضي‌الله‌عنه) .. ثمّ قال(عليه‌السّلام): انّ القائم منّا اِذا قام لم يكن لاحد في عنقه بيعه فلذلك تخفي ولادته ويغيب شخصه.
عبدالعظيم حسني از حضرت جواد(عليه‌السّلام) و او از آباء گرامش از اميرالمؤ‌منين روايت نموده كه آن بزرگوار فرمود: براي قائم ما غيبتي است كه زمان آن بطول خواهد انجاميد، من شيعيان را مي‌بينم در غيبت او مانند گوسفندان كه در جستجوي چرا گاه اين طرف و آن طرف مي‌روند سرگردان خواهند شد، و هرگز بوجود شريف آن حضرت راه پيدا نخواهند كرد. اكنون متوجه باشيد هر كس از شيعيان ما در زمان غيبت بر دين و عقيده‌ي خود ثابت بماند، و دلش از طول غيبت خسته نگردد، وي در روز قيامت در نزد خودم قرار خواهد گرفت.
بعد از آن حضرت فرمود: قائم ما هر گاه قيام نمايد تحت تبعيت احدي نخواهد بود، و براي اين است كه ولادت او از مردم مخفي مي‌ماند، و وجود مقدسش از انظار غايب مي‌گردد.
منتظران، بهترينِ اهلِ زمان
7. عن عبدالعظيم بن عبداللّه الحسني(رضي‌الله‌عنه) ..عن علي سيّدي علي بن الحسين زين العابدين(عليهماالسّلام) فقلت له:.... و قال علي بن الحسين(عليهماالسّلام): اِنتظار الفرج من اعظم الفرج.
دراین روایت نام همه امامان با لقب آنها ذکر شده است ودرنهایت از امام زمان آخرین امام سخن گفته شده است:
ابو خالد گويد: عرض كردم: پس از آن چه خواهد شد؟
حضرت فرمود: پس از آن غيبت وليّ خدا و دوازدهمين وصيّ حضرت رسول و ائمّه(عليهم‌السّلام) به درازا خواهد كشيد.
فرمود: اي ابو خالد! مردمان زمان غيبت كه به امامت او معتقد گردند و منتظر ظهور او باشند بهترين مردمان هستند؛ زيرا خداوند به اندازه‌اي به آنان فهم و خرد و شناخت مرحمت فرموده كه غيبت در نزد آنها بمنزله مشاهده، و مردم آن زمان مانند كساني كه در پيشاپيش مقابل حضرت رسول(صلّي‌اللّهُ عليه‌وآله‌وسلّم) به جهاد پرداخته باشند محسوب خواهند شد، آنها حقّا بندگان خالص و شيعيان راستین اند، و آنانند كه مردم را بسوي دين خدا در آشكار و پنهان دعوت مي‌كنند.
و در پايان حديث حضرت فرمود: انتظار فرج از بهترين اعمال است.
ويژگي‌هاي مهدي(عليه‌السّلام)
8. حدّثنا علي بن احمد بن موسي الدقّاق(رضي‌الله‌عنه) قال: حدّثنا محمّد بن هارون الصوفي قال: حدّثنا ابو تراب عبداللّه بن موسي الروياني قال: حدّثنا عبدالعظيم الحسني... ثمّ قال(عليه‌السّلام): افضل اعمال شيعتنا انتظار الفرج
عبدالعظيم حسني گفت: بر ابوجعفر محمّد بن علي(عليهماالسّلام) وارد شدم و قصد داشتم كه از آن حضرت راجع به «قائم» كه آيا مهدي همان است پرسش نمايم. قبل از اين كه من موضوع سؤ‌ال را مطرح كنم، آن بزرگوار خود آغاز سخن فرمود، گفت: اين ابوالقاسم! بدرستي كه قائم از خاندان ما همان «مهدي» است كه واجب است انتظار او كشيده شود در غيبتش، و اطاعت گردد در ظهورش، وي سومين فرزند از اولاد من است. سوگند به خدايي كه محمّد را براستي برانگيخت، و ما را به امامت مخصوص گردانيد اگر از دنيا نماند مگر يك روز، خداوند آن روز را چنان طول خواهد داد كه تا مهدي از پشت پرده غيبت بيرون گردد، و زمين را از عدل و داد پُر نمايد همان طور كه از جور و ستم پر شده باشد، خداوند امور ولي عصر را در يك شب اصلاح خواهد نمود، به همان روشي كه امر موسي بن عمران را در هنگامي كه رفت از كوه آتش بياورد اصلاح کرد و او را به پيامبری حکم داد .
و در پايان حديث حضرت فرمود: بهترين اعمال شيعيان ما انتظار فرج است.
* نوشته شده توسط حجت الاسلام امیر علی حسنلو، دانش آموخته حوزه علمیه قم، مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه و عضو انجمن علمی تاریخ‌نویسان حوزه علمیه قم
نظر شما