به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام «جواد نصرالله‌پور»، کارشناس مرکز تخصصی مهدویت در سلسله مطالبی در کانال تلگرامی «مهدویت و انتظار» به آموزش مباحث مهدویت می پردازد. در ادامه مشروح بخش سوم از جلسه «غیبت امام زمان(عج)، مفهوم، پیشینه، علت غیبت و بررسی دوران غیبت صغری و کبری و نایبان خاص حضرت(عج)» مرور می شود:
گاهی امام زمان غیبت‌شان به معنای غیبت جسم و خفا است یعنی حضور دارند اما دیده نمی شوند و گاهی غیبت خفای شخصیت و عنوان است یعنی دیده می شوند اما شناخته نمی شوند که عمدتا هم بدین معنا است. غیبت امام زمان(عج) از سنت های الهی و انبیای الهی محسوب می شود. غیبت سری از اسرار الهی و غیبی از غیب خدا است. لذا می پذیریم غیبت امام مهدی(عج) بر اساس حکمت است هرچند ما آن را ندانیم.
غیبت برای آزمایش بندگان
یکی از سنت های الهی آزمایش است در آیات متعدد قرآن این مسئله تصریح شده است، آیا مردم خیال می کنند همین که ایمان آوردند آزمایش و امتحان نمی شوند، خدای متعال با اسباب مختلف بندگان را می آزماید، امتحان می شوند تا استقامت‌شان مشخص شود اگرچه نتیجه آزمایش برای خدا آشکار است اما در کوره آزمایش ها است که بندگان پخته و ساخته می شوند و به جوهر وجود خویش پی می برند، امام کاظم(ع) در روایتی که شیخ طوسی(ره) در کتاب الغیبه نقل کرده می فرماید: وقتی پنجمین فرزند من غایب شد مراقب دین خود باشید تا کسی شما را از دین خارج نکند، صاحب الامر غیبتی خواهد داشت که گروهی از شیعیان و پیروان او ایمانشان را از دست می دهند.
در روایت دیگری است که بشدت غربال خواهید شد تا افراد سالم از ناسالم، استوار از افراد سست و متزلزل تشخیص داده شوند و قبل از ظهور صف بندی ها مشخص شود.
دلیل دیگر غیبت تادیب انسان ها است وقتی امت قدر پیامبر(ص) و ائمه(ع) را نداستند و به وظایف خود عمل نکرده و نافرمانی داشتند و ائمه(ع) را یکی بعد از دیگری شهید کردند جا دارد خدا آخرین ولی خود را از جامعه جدا کند تا اینکه انسان ها به خود بیایند و در دوران سخت غیبت با ناملایمات و سختی ها ارزش و برکت وجود امام(ع) را دریابند، با این نگاه غیبت امام به مصلحت امت است، امام باقر(ع) فرمودند: وقتی خدا همنشینی ما را برای قومی خوش نداشته باشد ما را از میان آنها بیرون می برد این روایت در علل الشرایع بیان شده است.
در روایات دلایل دیگری هم برای غیبت امام عصر(عج) بیان شده است اما مهم همان نکته نخست است یعنی غیبت سر الهی است و علت آن تا زمان ظهور روشن نخواهد شد، البته مطابق روایات مجموعه ای از عوامل در غیبت تاثیرگذار بوده است.
مراحل غیبت امام مهدی(عج)
غیبت امام مهدی(عج) مسئله لازم و ضروری بود اما چون همه اقدامات اهل بیت(ع) در راستای تقویت ایمان و اعتقاد مردم بود و ترس از اینکه غیبت این ولی خدا و آخرین حجت الهی آسیب جدی به دیانت مردم بزند، دوران غیبت با برنامه ریزی دقیق و حساب شده ای آغاز شد و تداوم یافت از اقدامات کمک کننده به شیعه برای ورود به عصر غیبت، آن است که سال ها قبل از ولادت امام مهدی(عج)، پیامبر(ص) و ائمه(ع) از ضروری بودن غیبت سخن گفته اند و در روایات متعدد این مهم تصریح شده است این اقدام باعث شد شیعیان پیشاپیش با پدیده غیبت و فتنه های این دوران آشنا شوند تا بر اثر غیبت دچار تحیر نشوند.
شیوه ارتباط امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) با شیعه
این شیوه در قالب جدید و با شکل محدودتری انجام می شد به ویژه به دلیل نزدیک شدن به عصر غیبت تا شیعه بداند لازم نیست در همه مسائل به امام معصوم(ع) مراجعه کند بلکه می تواند به وکلای آن حضرات(ع) رجوع داشته باشد سازمان وکالت که از زمان امام صادق(ع) تاسیس شد و در بلاد و شهرها گسترش یافت، امکان طرح بحث در مسائل مختلف سیاسی اجتماعی را به شیعه می داد. لذا نهاد وکالت در میان شیعه شناخته شده بود.
اقدام سومی که اهل بیت(ع) به دستور خدای متعال برای آماده شدن شیعه برای حادثه عظیم غیبت انجام دادند دومرحله ای شدن غیبت بود در مرحله اول اگرچه امام مهدی(ع) غایب بودند اما ارتباط امام و امت به طور کلی قطع نشد بلکه بواسطه نایبان خاص با امت در ارتباط بودند و این شیعه را برای ورود به غیبت کبری آماده کرد تا بدانند سرگشته نمی شوند و به راویان امت به عنوان نایبان عام حضرت مهدی(عج) ارجاع داده شدند افرادی که در میان مردم و پاسخگوی نیازهای علمی و غیرعلمی آنها بودند.
در ارتباط با ویژگی های دوران غیبت صغری و کبری امام مهدی(عج) تکاتی قابل طرح است.
غیبت صغری با شهادت امام عسکری(ع) در سال 260 هجری قمری و از بدو دوران امامت امام مهدی(عج) آغاز شد و از همان لحطه غیبت کوتاه مدت یعنی غیبت صغری آغاز شد تا سال 329 قمری یعنی حدود 70 سال، مهمترین ویژگی این دوران آنکه مردم از طریق نایبان خاص با حضرت ولیعصر(عج) در ارتباط بودند و پیام های حضرت(ع) را دریافت می کردند متن این نامه ها که به توقیعات حضرت لیعصر(عج) مشهور است آمده ازجمله جلد 53 بحارالانوار، کمال الدین شیخ صدوق، الغیبه نعمانی و ... .
گاهی بواسطه نواب خاص شیعیان فردی یا گروهی به محضر امام(ع) مشرف می شدند نواب خاص از علما و بزرگان شیعه و برگزیدگان شاگردان ائمه(ع) بوده اند اولین آنها عثمان بن سعید عمری است وی از سال 260 هجری تا سال 267 هجری نایب امام مهدی(عج) بود بعد از وی محمدبن عثمان از سال 267 تا 305 این نیابت را بر عهده داشته است حدود 37 38 سال، سومین نایب خاص حسین بن روح نوبختی است آل نوبخت علمای بزرگی داشتند حسین بن روح، نیابت حضرت بقیه الله الاعظم(عج) را از سال 325 تا 326 بر عهده داشت علی بن محمد سمری که سال 329 از دنیا رفته سه سال نایب حضرت حجت(عج) بوده و با فوت او نیابت خاص از میان برداشته شد.
شیخ طوسی(ره) در کتاب الغیبه روایت کرده روزی 40 نفر از شیعیان همراه نایب اول محضر امام عسکری(ع) آمدند و امام عسکری(ع) فرزندشان را به آنها نشان دادند و بر اطاعت از ایشان تاکید کردند و فرمودند: در دوران غیبت فرزندم به سخن عثمان بن سعید گوش دهید یعنی معرفی نایب اول توسط امام یازدهم(ع) انجام شده است در روایت دیگری هم ایشان به نایب دوم نیز تصریح کرده اند اینها مربوط به دوران قبل از غیبت امام مهدی(ع) بوده است در دوران غیبت صغری هم هر یک از اینها نایب بعدی را به مردم معرفی می کردند.
ادامه دارد ... .
نظر شما