به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، در فرهنگ اسلامی تعیین کردن و مشخص نمودن شکل عبادت، با شارع مقدس است. کسی نمی تواند عبادتی اختراع کند. اگر کسی ذكر و دعایی را به عنوان عبادت پدید آورد، از مصادیق روشن بدعت و تشریع است که کار حرامی است؛ زیرا امور عبادی را همان گونه که از طرف شارع مقدّس بیان شده است، باید انجام داد؛ نه کم تر و نه بیش تر. در نتیجه، خداوند نماز را واجب فرموده و مقررات و شرایطی هم برای آن وضع نموده است. لذا در این خصوص با حجت الاسلام والمسلمین «مجید آقاجانی»، مدیر ستاد اقامه نماز استان آذربایجان شرقی گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
فلسفه و حکمت نماز در دین اسلام چیست؟
ابتدا باید معنای نماز را بدانیم. نماز یعنی عبادت، زیارت، ملاقات، بندگی و عبودیت خداوند متعال. علاوه بر آن که نماز عبادت پروردگار است، موجب طراوت مکتب و احیای دین هم می شود در مجموع هم شکل و ساختار ظاهری نماز، زیبا ، جذاب و اثربخش است و هم معارف بلند اسلامی در آن وجود دارد، هم تسبیح و تقدیس لفظی است و هم تقدیس عملی(رکوع ،سجود ، تسبیح ،ستایش ،دعا ،تکبیر و سلام) خلاصه همه زیبایی ها در نماز موجود است.
چرا عبادت می کنیم؟
خداوند در آیه 56 سوره مبارکه زاریات می فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلّا لِيَعْبُدُونِ». من جنس و انس را نیافریدم جز برای اینکه مرا پرستش کنند و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند. همچنین خداوند در آیه 36 سوره نخل فرموده اند: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلالَةُ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ » (وهمانا ما در ميان هر امّتى پيامبرى را برانگيختيم (تا به مردم بگويند) كه خدا را بپرستيد و از طاغوت (و هر معبودى جز خدا) دورى نماييد، پس گروهى از مردم كسانى هستند كه خداوند هدايتشان كرده و بعضى از آنان گمراهى بر آنان سزاوار است، پس در زمين سير و سفر كنيد، تا ببينيد كه پايان كار تكذيب كنندگان چگونه بوده است؟ بنابراین خداوند تبارک و تعالی با واجب کردن نماز و روزه بر ما منت نهاد. چرا؟ برای اینکه « لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ » به تحقیق ما انسان را با بهترین نظام خلق کردیم. حقا ما آدمی را در نیکوترین صورت و بهترین هیبتی که باید باشد، آفریدیم.
وقتی خداوند انسان را خلق کرد از پروردگار خواست، عبادتی در دنیا برای انسان قرار دهد که با انجام آن گرفتار مسایل و مشکلات دنیا نشود. بر همین اساس پروردگار بر ما منت گذاشت و نماز و روزه را بر ما واجب کرد لذا ما باید بدانیم واجباتی را که خداوند تبارک و تعالی برای ما قرار داده به نفع ما بوده و حکمتی در آنها نهفته است که از بسیاری از آنها بی خبریم و یا در ناخودآگاه ما اثر می گذارد.
چگونه باید فرهنگ نماز را در جامعه نهادینه کنیم؟
با اقامه کردن، با حفظ شعائر، با پخش اذان ها یا فراهم کردن زمینه جذب دانش آموزان و مردم به نماز در مدارس و مساجد می توانیم فرهنگ نماز را در جامعه نهادینه کنیم. بخشی از این اقدام مربوط به سیستم و نهادهای مربوطه است که با اقدامات مناسب و درخور زمینه این امر مهم را فراهم کند. مسئله این است که اسرار نماز برای مردم، جوانان و نوجوانان تبیین و روشن نشده است. بسیاری از مردم از اهمیت نماز غافل هستند. اگر نوجوانان و جوانان کتاب «سر الصلوة معراج السالکین و صلوة العارفین» امام راحل، «اسرار الصلاه» آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی و «پرتویی از اسرار نماز» حجت الاسلام محسن قرائتی را بخوانند حتما تمایل به خواندن نماز پیدا خواهند کرد.
در همین راستا «آیت الله بهجت» فرموده اند: اگر سلاطین عالم می دانستند نماز چیست، سلطنت خود را رها می کردند و به سوی نماز گام بر می داشتند. عبادت و خواندن نماز لذت دارد. لذت دارای دو بعد جسمی و روحی است، انسان برای سلامتی و درمان درد خود به پزشک مراجعه می کند. سوال اینجاست برای طبابت روح خود چه کاری باید انجام دهد؟ برای درمان الم روحی خود باید عبادت کنیم، نماز بخوانیم، با خدا راز و نیاز کنیم و اعمال پسندیده انجام دهیم.
برخی سوال می کنند چرا ما باید عبادت کنیم؟ خداوند نیازی به عبادت ما ندارد؟ ما به خاطر عظمت پروردگار و احساس نیاز و وابستگی خود، خداوند را عبادت می کنیم. انسان در برابر قدرت پروردگار عاجز و ناتوان است. همین بحران کرونا بیانگر ناتوانی انسان در برابر معبود است. خداوند با این بلا خواست به مردم بفهماند که این قدر مغرور نشویم. اگر ما بخواهیم ، هیچ کس نمی تواند در برابر ما بایستد، پس احساس نیاز و وابستگی یکی از دلایل عبادت پروردگار است، یعنی در برابر خداوند باید بندگی کرد و نماز خواند، ضمن اینکه «صفات نعمت» هم یکی از ریشه های عبادت پروردگار است. خداوند در سوره قریش می فرماید: «فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ» پس بايد خداوند اين خانه را بپرستند، همان [خدايى] كه در گرسنگى غذايشان داد و از بيم [دشمن] آسوده خاطرشان كرد،پس باید پروردگار این خانه بپرستید، پروردگاری که آنان را از گرسنگی نجات داد.
«فطرت» نیز از دیگر دلایل پرستش و عبادت پروردگار عالم است، فطرت انسان پاک است، اگر فطرت خود را پاک نگه داریم، می توانیم خداوند را عبادت کنیم و نماز بخوانیم. انبیا آمده اند تا فطرت انسان را در مسیر حق هدایت کنند. در خطبه 147 نهج البلاغه آمده است: خداوند پیامبران را فرستاد تا فطرت ما انسان ها را هدایت کند، نماز ما را به پروردگار نزدیک کرده و از فحشا و منکرات دور می کند، «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ» لذا کسی که اهمیت و اسرار نماز را بداند مشتاقانه، آگاهانه و خالصانه به سمت آن حرکت می کند، منتهی یکی از راهکارهایش فراهم کردن زمینه های ترویج فرهنگ نماز توسط مسئولان نهادهای مربوطه و ستاد اقامه نماز است.
مهمتر از موارد فوق، ترویج نماز در جامعه، یکی از زمینه های ظهور است. خداوند در آیه 41 سوره حج می فرماید: الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ( كسانى كه اگر آنان را در زمين به قدرت رسانيم، نماز بر پا مى‌دارند و زكات مى‌دهند و (ديگران را) به خوبى‌ها دعوت مى‌كنند و از بدى‌ها باز مى‌دارند؛ و پايان همه‌ى امور براى خداست) همچنین یکی از اهداف اصلی انقلاب اسلامی، ترویج سبک زندگی اسلامی بود که در بیانیه گام دوم انقلاب هم بر آن تاکید شده است لذا یکی از وظایف اصلی ما همان ترویج سبک زندگی اسلامی است که نمودش در نماز تجلی می شود. کسی که نماز می خواند، زندگی پاک و متدینی دارد ولی افرادی که از نماز غافل هستند با مسایل و مشکلات زیادی در زندگی خود دست و پنجه نرم می کنند.افزایش آمار زندانی ها، طلاق، اعتیاد و صدها آسیب اجتماعی دیگر در جامعه به دلیل کاهلی و سستی در نماز است.
اگر ما اسرار و اهمیت نماز را بدانیم و آن را به پا داریم با نزدیکی به خداوند متعال بسیاری از مشکلات ما مرتفع می شود، بنابراین اگر بخواهیم از زمینه سازان ظهور باشیم باید به فریضه نماز اهتمام بورزیم، ضمن اینکه زمینه سازی ظهور به ترویج فرهنگ قرآن در جامعه نیز نیاز دارد این در حالی است که متاسفانه قرآن هم در جامعه ما بسیار مهجور مانده است، برای ترویج فرهنگ قرآن هم باید قرآن در خانواده ها، ادارات و مساجد وارد شود.
بی توجهی و سستی به نماز چه آثار و پیامدهایی به دنبال دارد؟
جهان هستی بر اساس نظم آفریده شده است. آب از اکسیژن به اضافه هیدروژن تشکیل شده است، فرمول های معنوی هم همین طور هستند. اگر ما بر اساس فرمول ها عمل نکنیم در زندگی با شکست مواجه می شویم؛ این فرمول ها هم انجام واجبات و ترک محرمات است. آیت الله بهجت فرموده اند: حلال الهی را حلال و حرام الهی را حرام بدانید، نجات انسان در این است.
لذا با انجام این فرمول ها (قرآن، نماز، ولایت و ...) موفق و به سعادت ابدی دست می یابیم وگرنه انرژی درمانی، کیهان درمانی، یوگا و سایر مواردی که امروزه باب شده، هیچ کدام انسان را به آرامش واقعی نمی رساند بلکه آرامش واقعی با انجام واجبات (عبادت و نماز) به دست می آید. ما تدابیر عالم را نمی بینیم. خداوند در قرآن کریم می فرماید: تقوا پیشه کنید، من روزی تان را می دهم؛ بنابراین اگر ما از نماز غافل باشیم، هم در دنیا و هم در آخرت گرفتار می شویم. گاهی مواقع مشکلاتی برای ما در زندگی پیش می آید که نمی دانیم از کجا ضربه خوردیم، دلیلش کاملا واضح است. وقتی تمام حساب و کتاب ها و معیارهای ما در زندگی مادی است، چه انتظاری داریم که پروردگار به ما کمک کند؟
در روایت داریم که اگر نماز در جامعه کمرنگ شود، گرفتاری و بلا هم افزایش می یابد. وقتی گفته می شود «بلا» همه تصور می کنند بلا فقط شامل زلزله یا سیل است در حالی که این طور نیست. از بین رفتن حرمت بزرگترها در خانواده ها، از بین رفتن ادب در جامعه، افزایش طلاق و خیانت در میان زوج ها، از بین رفتن لذت عبادت، همه اینها بلا محسوب می شوند، ولی ما غافل هستیم ،متاسفانه آثار و تبعات آن هم در زندگی دنیوی و هم اخروی متوجه انسان می شود.
نظر شما