معماری اسلام در روسیه/ جلوه گری مساجدی که به سبک مینیمال ساخته شده اند

خبرگزاری شبستان،جهان اسلام: اسلام دومین دین بزرگ روسیه است. از آنجایی که مسلمانان روسیه عمدتا در منطقه قفقاز جنوبی این کشور یا در شهرهای بزرگ متمرکز شده‌اند، اغلب یک شکاف جغرافیایی بین جوامع اسلامی و مسیحی ارتدکس وجود دارد.

«آنتون علیموف» ، عکاس که در منطقه شمالی آرخانگلسک روسیه بزرگ شد تا قبل از یک سفر مطالعاتی به اوفا، پایتخت جمهوری باشقرستان در فدراسیون روسیه  که دارای اکثریت جمعیت مسلمان است هرگز با اسلام مواجه نشده بود.

او در حین کاوش در فرهنگ منطقه، برای اولین بار از یک مسجد بازدید کرد و ایتن مسئله علاقه بیشتری را در مورد تلاقی دین و معماری در او برانگیخت و این عکاس را وادار به تحقیق در این زمینه کرد.

پروژه حاصل تحت عنوان  «بدون جوراب وارد نشوید»  مساجد روسیه را با تمام تنوعشان به طور مستندبه تصویر می کشد.

 این مجموعه که نام آن از نوشته های روی تابلویی که در بیرون مسجد وجود دارد گرفته شده است و بازدیدکنندگان را موطف می کند قبل از ورود کفش های خود را در بیاورند، تلاش می کند از مساجد مجلل و شاخصی مانند «کول شریف» قازان فراتر رفته و تجربیات روزمره مسلمانان روسیه را از نزدیک ببیند.

زمانی که علیموف در اوفا بود، از مجموعه‌ای از ساختمان‌های مذهبی عکس گرفت: یک مسجد مستقر در داخل سالن سینمای شوروی سابق، یک ساختمان نئوکلاسیک شیک در محوطه یک قبرستان مسلمانان، و « Ar-Rakim » بزرگترین مسجد آینده اوفا که در حال ساخت است.

 قدمت قدیمی ترین مسجد این پروژه به سال 1830 باز می گردد، یعنی 62 سال پس از ساخت اولین مسجد سنگی امپراتوری روسیه در همسایگی قازان.

آن مسجد بر اساس فرمان خاصی توسط کاترین کبیر ساخته شده بود، زیرا قبل از آن فقط مساجد چوبی در روسیه مجاز بودند.

 بیشتر این ساختمان‌های چوبی از آتش‌سوزی‌هایی که اغلب در قرن‌های گذشته رخ می‌داد یا خشم مقامات کمونیست پس از انقلاب جان سالم به در نبردند.

در دوران شوروی، هم از مساجد و هم کلیساهای مسیحی به عنوان انبار استفاده می‌شد و یا این مکان ها برای مقاصد دیگر بازسازی می‌شد.

علیموف در شروع کار از صراحتی که با آن روبرو شد شگفت زده شد و در این باره گفت: انتظار انواع تشریفات اداری، پرس و جو . بوروکراسی را داشتم، اما هرگز اتفاق نیفتاد و آنها فقط به من اجازه ورود دادند. علیموف متوجه شد که امامان و سایر کارکنان مسجد از عکاسی کردن او حتی در هنگام نماز ایرادی نگرفتند و دین برای او بسیار شگفت آور بود.

وی می افزاید: تجربه بازدید از یک مسجد با تجربه رفتن به یک کلیسای ارتدکس یا کاتولیک کاملاً متفاوت بود.

با این حال این معنویت نبود که علیموف را به این ساختمان ها کشاند، بلکه میل او به رمزگشایی منطق پشت برخی ایده ها و ویژگی های طراحی مساجد بود که بسیار او را علاقه مند کرد.

 با پیشینه ای در عکاسی داخلی و معماری، طبیعی بود که این هنرمند بر ساختمان به عنوان جلوه ای از فرهنگ و سبک زندگی اسلامی تمرکز کند.

وی در این باره می گوید: من از عکاسی داخلی به عنوان نقطه ورود به فرهنگ استفاده کردم که برای من کاملا جدید بود.

به زودی علی اف متوجه چیزهایی شد که در همه مساجدی که از آنها بازدید کرد، مشترک بودند.

این هنرمند عکاس گفت: در حالی که بیشتر کلیساهای ارتدکس با شمع های خاموش روشن می شوند، مساجد با نور طبیعی که از پنجره های بزرگ به درون می تابد روشن می شوند.

او همچنین متوجه ساعت های دیواری و گیاهان گلدانی شد که به ندرت در معابد مسیحی یافت می شوند.

در حالی که کلیساهای ارتدکس مسیحی معمولا  دارای یک نماد بزرگ از قدیسان و فرشتگان هستند، مساجد تصویر انسان یا حیوانات را ممنوع می‌کنند.

این مسئله برای علی اف در مساجد ساده، جایی که دیوارها اغلب به سادگی به رنگ سبز، رنگ مقدس اسلام، رنگ آمیزی می شد بیشتر قابل توجه بود.

عکاس از این مینیمالیسم برای برجسته کردن فردیت عبادت کنندگان استفاده کرد.

از اصول معماری مینیمال می‌توان سادگی در عملکرد و فرم، فضاهای تمیز و پرنور، پوشش ساده دیوارها و استفاده از حداقل امکانات را نام برد. هدف در مینیمالیسم خلق فضاهای جذاب و پر مفهوم در عین سادگی با استفاده از حداقل امکانات می‌باشد. هنرمند مینیمال با حذف چیزهای اضافه و غیرضروری به خلق فضا می‌پردازد.

معماران این سبک بر نورپردازی باشکوه و خالی‌کردن فضا از اشکال سه‌بعدی، متمرکز شده‌اند.

علیموف با محدودیت بودجه و به دلیل محدودیت های کرونایی تاکنون از مساجد اوفا، قزان، سامارا و تولیاتی بازدید کرده است و قصد دارد این پروژه را در جاهای دیگر روسیه و خارج از کشور ادامه دهد.