نفس ایجاد حوزه‌های علمیه خواهران، نشان از توجه ویژه به جامعه زنان و اهمیت بخشی به این قشر دارد

به گزارش خبرگزاری شبستان، اداره کل برنامه ریزی و تدوین متون تحصیلی معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران در بخشی از فعالیت های خود اقدام به برگزاری دوره تدوینگری متون درسی حوزه با هدف کادرسازی کرده است که جهت آشنایی بیشتر با این دوره، گفت و گویی با خانم یاس طاهری، استاد موفق و مدون فعال در کارگروه های دوره تدوینگری متون درسی حوزه های علمیه خواهران انجام داده ایم که مشروح آن تقدیم علاقه مندان می شود.

ـ تربیت تدوینگران متون درسی حوزه های علمیه خواهران چه ضرورتی دارد؟

با توجه به ظرفیت بانوان در جامعه اسلامی خاصه بانوان طلبه و فرهیخته در نظام و بدنه انقلاب اسلامی و شرایط تخصصی شدن رشته ها و علوم و از طرفی برای دستیابی به عدالت آموزشی مطلوب و برخورداری تمام مدارس کشور از شرایط آموزشی استاندارد و یکسان، نیاز است که در زمینه تربیت مدرسین و تربیت مدونین اقدامات اساسی انجام شود. الحمدالله در اداره طراحی و تدوین متون تحصیلی، طرح دوسالانه ای با عنوان تربیت تدوینگری متون درسی برگزار شد که بستری مناسب برای بانوان طلبه و اساتید فراهم نمود. در این دوره که با فراخوانی از تمامی اساتید در سرتاسر کشور آغاز گردید، تنها تعداد معدودی که در کلاس ها و دوره ها شرکت کرده و امتیاز لازمه را در این باب کسب نمودند، موفق به دریافت گواهینامه موقت در این زمینه شدند. این مهم در تابستان سال 1399 اتفاق و به دنبال این اتفاق مبارک و انتخاب حدود 80 نفر از اساتید سراسر کشور، این بانوان، موفق به ورود در دوره دوم طرح یعنی نیمه مقدماتی شدند.

در این بین دسته بندی های لازمه توسط این اداره و با مدیریت موفق آقای فانید­پور و همکاری سایر موظفین در این دوره، بر اساس تخصص اساتید انجام گرفت. در ادامه دوره نیز این روند با کارورزی و اجرای طرح به صورت نیمه مستقل توسط کارگروه ها دنبال خواهد شد.

خدا را شاکرم که در این دوره بنده نیز شاگردی در مکتب اهل بیت را داشته، در کارگروه نهم مشغول به تدوین «کتاب جامع 5» گردیده، با راهنمایی اساتید محترم در این باب ان شالله به سرانجامی موفق دست خواهیم یافت.

ـ سوابق تدریس یا تحصیل خود در حوزه علمیه را بیان بفرمایید.

حقیر بعد از دوره دبیرستان (آموزش متوسطه) وارد حوزه علمیه شده، در ضمن تحصیل در  دانشگاه به ادامه تحصیل سطح 3 و 4 مشغول شدم. تدریس نیز در همان سال های آغازین حوزه چه به صورت رسمی و چه غیر رسمی با توجه به علاقه انجام می گرفت. به لطف خداوند منان هم اکنون در حال تدوین رساله در رشته تفسیر تطبیقی می باشم و به صورت رسمی در حوزه های علیمه نیز تدریس دروس تفسیری را بر عهده دارم.

مایلم  به این نکته اشاره ای داشته باشم، در این دوره با توجه به عمیق بودن مباحث و کاربردی بودن آنها و علاقه مندی بنده به مباحث زنان، تغییری در نگرش علمی بنده ایجاد شد؛ همین امر سبب شد تا مطالعات و تدوین رساله خودم را بر همین مبنا انتخاب کرده، سعی بر فعالیت بیشتری در این زمینه داشته باشم.

لازم است به این نکته هم متذکر شوم که غنای این طرح و شناخت مؤلفه های تدوین کتب، و راهبردی بودن مباحث، خاصه وجود اساتید شاخص در این رابطه، موجبات تدریس موفق تر را در اساتید فراهم آورد. چرا که یکی از زمینه های تدریس موفق، آگاهی از وجود برخی از مؤلفه های کتاب مانند نقشه های روندی و مفهومی و یا اهداف و ... است.

ـ ضرورت ایجاد رشته تکنولوژی آموزشی با رویکرد طراحی و تدوینگری متون درسی برای سطوح مختلف از جمله  3 و 4 در حوزه های علمیه خواهران را چگونه مطرح می‌کنید؟

طراحی و تدوین متون درسی و به عبارتی بازتولید محتوای علمی اولیه بر اساس اهداف آموزشی، پژوهشی و تربیتی مورد نظر، امری است که در فرایند بهینه سازی آموزش و تربیت علمی جامعه هدف، تأثیر بسزائی دارد و توفیق نظام علمی پژوهش محور مرهون آن است.

تدوین کتاب درسی با عنایت به ارتباط آن با کتاب های دیگر و توجه به اقتضائات مؤثر در بهبود فرایند آموزش از جمله اهداف آموزشی، پژوهشی و تربیتی، روش­ها و متدهای نوین در آموزش، جنسیت، توجه به جنبه های روانشناختی آموزش و...اموری است که در تعلیم وتربیت هدفمند و ثمربخش درخور توجه است.

طراحی آموزشی کتاب درسی با توجه به آنچه گفته شد با علم روان شناسی عمومی، روان شناسی تربیتی، روان­شناسی جنسیت، تکنولوژی آموزشی، برنامه­ریزی درسی و مدیریت آموزشی مرتبط و افزون بر محورهای از پیش گفته، ملحق کردن مکمل های آموزشی متون نظیر:  راهنمای تدریس استاد، راهنمای تحصیل فراگیر، کتاب کار و تمرین فراگیر، کتاب الکترونیک و نرم افزارهای تعاملی نیز حائز اهمیت است.

این مهم مترتب بر حضور افراد توانمندی است که افزون بر شایستگی های علمی، از عناصر و مؤلفه های تدوین متون، آگاهی داشته باشند و قادر به کاربست قواعد تدوین در متن تالیفی باشند. از این رو، طرح ایجاد «تکنولوژی آموزشی با رویکرد طراحی و تدوینگری متون درسی» پیشنهاد می­ شود.

با توجه به منویات مقام معظم رهبری مبنی بر تخصصی شدن امور و بکار گرفتن افراد خبره در زمینه های مختلف و با تذکر این نکته که برای بالا بردن سطح یادگیری و آموزش و حتی اجتهاد، نیاز حوزه های علمیه به منابع مهم و علمی دو صد چندان خواهد بود، می توان به این نکته پی برد که برای محقق شدن این امر باید کسانی باشند که بتوانند این مهم را در این حوزه به سرانجام برسانند. خاصه آن که بیشترین کتب در حوزه های علمی توسط برادران تنقیح شده است. بنابراین وجود بانوان و فراهم آمدن بستری مناسب برای جذب این عزیزان می تواند تحولی شگرف در آینده آموزش جامعه نسوان داشته باشد.

قطعا بانوانی در این زمینه وجود دارند که باید ضمن شناسایی و کشف استعداد ایشان، زمینه ای مناسب فراهم آید تا بتوانند این استعداد را با آموزش و عمق بخشی به سر منزل مقصود برسانند؛ از این رو ایجاد سطوح بالاتر برای این عزیزان یکی از مهم ترین نیازهای جامعه حوزوی خاصه در نسوان ایرانی به شمار خواهد آمد. این مرحله می تواند تا آنجایی پیش رود که موجبات استفاده را برای سایر بانوان در سایر کشورها نیز فراهم آورد. در صورتی که این خواهران به صورت تخصصی پرورش یابند و به زبان های زنده دنیا نیز ممزوج شوند، موجبات فراهم آوردن این نیروی عظیم در سایر کشورهای مسلمان و یا حتی غیر مسلمانان را فراهم باشد.

در آخر باید عرض کنم به نظر حقیر این  مهم تکه ای از تمدن سازی اسلامی است که مدنظر مقام عظمای ولایت در بیانیه گام دوم می باشد.

ـ لطفا هدف خودتان را از پرداختن به تبیین، توسعه و تعمیق در زمینه ایجاد سطوح 3 و 4 در مراکز عالی حوزه های علمیه بیان بفرمایید.

متن محوری از ویژگی های بارز نظام آموزشی حوزه های علمیه است و این امر روزآمدی متون متناسب با نیازهای جامعه علمی و تأثیرگذاری متن در فرایند تعلیم و تربیت طلاب را با اهمیت بیشتری مواجه ساخته است. علیرغم تلاش ارزنده حوزه علمیه خواهران در تألیف و تدوین متون آموزشی، بازنگری این حوزه توسط کارشناسان متون، بنا به موارد زیر ضروری و لازم است.

عدم توجه به جنسیت بانوان در طراحی و تدوین آموزشی متون و مغفول ماندن نیازهای علمی فراگیران
بی توجهی به جنبه­ها و ابعاد روانشناختی متون
کاربردی نبودن محتوای ارائه شده و کمرنگ بودن مسائل و مصادیق روزآمد علمی در متون در جهت افزایش کارآمدی طلاب
کم توجهی به حیطه­های شناختی، مهارتی و دانشی
استفاده کم از تکنیک ها و روش­های نوین آموزشی در متون و متناسب سازی آن با ویژگی های مخاطبان
کم توجهی به روش های علمی و نقد استاندارد کتب درسی حوزه
لحاظ نکردن عناصر مکمل آموزشی

همانگونه که اشاره شد تخصصی کردن در امور و مسئولیت ها از زمان آقا رسول الله (صلی الله علیه واله) وجود داشته است. چنان چه ایشان تا جایی پیش رفتند که از جوانان نخبه در این زمینه بهره گیری کردند و حتی در یک جنگ مهم از وجود سرداری جوان اما با روحیه جهادی و متخصص بهره گرفتند. این در حالی بود که بسیاری با ایشان مخالفت شدید داشتند. اما هدف ایشان با این امور کم رنگ نشده، بر غنای کار نیز افزوده شده، حتی بعد از ایشان نیز این امر مرسوم و متداول بوده است. وجود برخی از امور به زنان فهیم و متعهد نیز در این خصوص قابل ذکر است.

در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران این امر مجددا جان تازه ای به خود گرفت. نفس ایجاد حوزه های علمیه برای بانوان خود نشان از توجه ویژه به جامعه زنان و اهمیت بخشی به این قشر می باشد. حال که این امر میسر شده، قطعا نیاز این بانوان به کتبی که با تخصص بالا و با نگاهی متفاوت و زنانه  تدوین گردد، بسیار به چشم می آید.

از این رو در حوزه های علمیه و ظرفیت بالای آن به سبب وجود نیمی از جامعه در این نهاد عظیم، می توان به ضرورت زیربنایی ترین نیاز یعنی متون و یا به اصطلاح خودمان کتاب پی برد.

حال این متون باید توسط بانوانی تهیه شود که با امور، حالات و حتی حساسیت و لطافت بانوان در این زمینه آشنا باشند. این مهم محقق نخواهد شد مگر در سایه آموزش عمیق به این بزرگواران، که در سطوح بالای حوزه اتفاق خواهد افتاد.

ـ مهمترین شاخصه‌های موجود در دوره آموزشی تربیت تدوینگری متون درسی که گذراندید چیست،  مواردی را  که در طراحی رشته تربیت تدوینگری متون درسی، پیشنهاد می کنید را بیان بفرمایید.

شاخصه اول

الگووارگی دوره تدوین در کشف استعدادهای طلاب: به نظر حقیر اولین شاخصه  موجود کشف استعدادهای بانوان در این زمینه و فراهم نمودن بستر فعالیت برای این عزیزان بود. ببینید شاید بتوان گفت که این کار توسط برادران نیز می تواند انجام گیرد. اما این دوره محققا و اثباتا نمایان ساخت که نیاز هر قشر توسط همان قشر موجود در جامعه بیشتر محقق خواهد شد. این مهم در این دوره رعایت شده و خواهران وارد عرصه عمل شدند، چون به نیاز جامعه آماری خود واقف ترند، نقش کامل تری را می توانند در این زمینه ایفا نمایند. این را دقیقا در نظرات خواهران بزرگوار در این مجموعه نیز می توان به طور مشهود دریافت. 

شاخصه دوم

الگووارگی دوره تدوین در زمان بندی و استمرار یافتگی: برنامه ریزی دقیق و منظم در این دوره نمایان ترین شاخصه ای است که می توان به آن در مباحث گسترده تری پرداخت. ما در این زمان کم تنها به صورت گذرا از این ویژگی عبور نمودیم. ضمیمه شدن اتحاد، همبستگی، رقابت و در ضمن همه این امور اخلاص از بالاترین رتبه (مدیریت) تا پایین ترین (طلبه)، از جمله نتایج حاصله از این برنامه ریزی مدون بود که نمی توان به راحتی از این مهم چشم پوشی نمود.

به حق این دوره از معدود دوره هایی است که استمرار و تداوم یافته تا بتواند به هدف خود نائل آید. همین امر سبب نوعی سازمان یافتگی و تعلیم و تعلم کاربردی و هم افزایی دانش در اساتید شد که نفس الامر این شاخصه، می تواند زیر ساخت های آموزشی این دوره ها را از جمله تغذیه استاد برای طلاب در این سطوح را مهیا کند.

شاخصه سوم

الگوودارگی روش تدریس در دوره تدوین: وجود برخی از شاخصه های آموزشی در این دوره مانند تدوین و مزین بودن اکثر دستورالعمل ها با روش های تدریس علاوه بر غنای کار، سبب آماده سازی اساتید برای تدریس و ...  در تخصص های خود و تدریس در سطوح 3 و ان شالله 4 خواهد شد و به ایجاد یک پتانسیل قوی در این حوزه منجر می شود به این صورت که در یک نقشه، روند مراحل کار توضیح داده شود یا این که به همان روش پاور حرفه ای، تدریس ها توسط اساتید شاخص انجام بگیرد.

حقیقتی روشن: در طول یک سال چنین جلو رفتی نمایان گر پیشرفت بالاتر و عمیق تر همراه با  تداوم آموزش خواهد بود. براستی نمی توان منکر این امر بود و چشم بستن بر این حقیقت به نظر حقیر ما را از آینده ای درخشان و جهانی شدن دور خواهد نمود.

ـ در پایان اگر مطلبی جهت تکمیل بحث دارید، بفرمایید.

این دوره و حتی پایان یافتن و به هدف رسیدن آن، آخر کار را نشان نخواهد داد. بلکه تحول علمی این دوره را می توان سرمشقی برای سایر دوره ها و پودمان ها در نظر آورد، تا با بکارگیری صحیح و تعمیق بخشی به آموزش و حتی پژوهش ما را به جامعه آرمانی_علمی مان نزدیک نماید.

در مراحل بالاتر می توان به نیاز وجود مدونینی که مرتبا با علوم روز هم پوشانی شده و به روز رسانی می شوند، پی برده، زمینه را برای ورود به این عرصه برای بانوان فراهم آورد. این مهم در سایه ایجاد سطوح بالاتر علمی که تداوم و استمرار در امر یادگیری داشته باشد، میسر خواهد شد.

با برنامه چند ساله و با الگوگیری از این دوره می توان به راحتی و با سرعت بیشتری این بستر را فراهم آورد. چرا که به نظر حقیر برنامه ریزی دقیق و منظم در این دوره یکی از شاخصه های اصلی و مهم بود که با تلاش دست اندرکاران، رسیدن به هدف غایی را میسور ساخته است.

ـ با تشکر از شما بابت فرصتی که در اختیار قرار دادید.