مسلمانان یونان و چالش حفظ هویت اسلامی

خبرگزاری شبستان، جهان اسلام: یونان کشوری اوراسیایی در جنوب شرقی اروپا و جنوب شبه جزیره بالکان است که بیش از 11 میلیون نفر جمعیت دارد که از این تعداد 250 هزار نفر آنها را مسلمانان تشکیل می دهند. اسلام درجریان درگیری بین کشورهای اسلامی و دولت روم وارد این منطقه شد. مسلمانان برخی از جزایر یونان از جمله جزیره  رودوس را فتح کرد، سپس اندلسی ها جزیره کرت را در سال 827 میلادی به فرماندهی ابی حفص عمر البلوطی گرفتند. اما رسیدن کنونی اسلام با سیطره ترک های عثمانی آغاز شد. سلطان مراد اول مقدونیه در سال 782 میلادی فتح کردو سپس سلطان بایزید اول کار را ادامه داد تا ترک ها بر مرکز یونان، شبه جزیره موره، شبه جزیره رودس، جزیره کرت مسلط شدند و تعدادی از ترک ها، بلغارها و مسلمانان به این کشور مهاجرت کردند و برخی از یونانی ها به اسلام گرویدند. در قرن سیزدهم هجری، کشورهای اروپایی درکنار یونان علیه ترکیه قرار گرفتند و با مداخله اروپا جنگ های زیادی بین ترک ها و یونانی ها رقم خورد تا یونان استقلال یافت و معاهده لوزان بین این دو کشور منعقد شد.

باوجود قدمت دیرینه حضور مسلمانان در این یونان، مسلمانان این کشور در معرض یک نسل کشی سیستماتیک توسط دولت یونان با حمایت اروپا قرار گرفتند که در نتیجه آن هزاران زن و کودک و سالمندان کشته شدند و صدها روستا تخریب و به آتش کشیده شد.

ترکیه و یونان بیش بیش از 97 سال پیش توافقنامه تبادل جمعیت را امضا کردند که براساس آن یونان حقوق اقلیت مسلمانان را به رسمیت شناخت، به همین دلیل برخی از مسلمانان ترجیح دادند بمانند و مهاجرت نکنند.

اقلیت مسلمان در یونان به دلیل مشکلات و نقض مستمر حقوق و محرمیت از ساده ترین حقوق انسانی رنج می برند، زیرا دولت یونان از به رسمیت شناختن هویت قومی آنها سرباز زد و بر مداخله در امور دینی و آموزشی آنها اصرار دارد و تبعیض نژادی علیه آنها را اعمال کرده است.مداخله در امور دینی مسلمانان در فهرست تخلفات ثبت شده است و نهادهای بین المللی به یونان اخطار دادند.

مسلمانان در یونان همچنین تحت فشار قرار دارند، به طوری که آنها را مجبور به مهاجرت می کنند و از فروش زمین هایشان به مسلمانان جلوگیری می کنند و فروش را فقط به یونانی ها محدود می کنند. مسلمانان همچنین از افزایش خانه هایشان بیش از یک طبقه منع شده‌اند و از ساخت مساجد و استفاده از وسایل مدرن در تولید محروم هستند تا عقب مانده بمانند.

به همین دلیل مسلمانان از وضعیت وخیم اقتصادی رنج می برند. هرکسی از این امر تخلف کند مورد مجازات سنگین مالی و جسمی  قرار می گیرد. شیخ ابویوسف صبی، امام جماعت در تراکیه به دلیل تدریس قرآن کریم به کودکان مسلمانان به پرداخت جریمه نقدی،  همچنین شیخ حافظ نیازی نیز به دلیل تخلف در قانون آموزش در یونان به جریمه نقدی و زندان محکوم شدند.

وضعیت اقلیت مسلمان

براساس قانون اساسی دولت یونان، دین رسمی این کشور ارتدکس است. اما اسلام را نیز براساس سیستم «ملت»که از امپراتوری عثمانی به ارث رسیده است، به رسمیت می شناسند. به اقلیت ها اجازه داده می شود تا حقوق قانونی و سیاسی خود را به دست آوردند. این مسئله نشان می دهد که نظام یونانی – اروپایی در شیوع حکومت داری تحت تاثیر احکام سنتی عثمانی بوده است. اما این سیستم تنها برای اقلیت مسلمان درمنطقه تراکیه اجرا می شود که تعدادی موسسه مخصوص مسلمانان در آموزش و دادگاه های شرعی دارند. با این وجود قانون اوقاف به مسلمانان اجازه می دهد که پنج درصد از سهم موقوفه را در اختیار داشته باشند، اما دولت این سیستم را از سال 2008 میلادی باطل کرد.

قتل عام علیه مسلمانان

مسلمانان در یونان در طول جنگ استقلال از ترکیه با نظارت اروپا توسط یونانی ها مورد قتل عام و کشتار قرار گرفتند. کشتار مسلمانان در یونان به دو دوره تقسیم میشود. اولی درجریان استقلال یونان رخ داد و دوم در بین دو جنگ جهانی اول و دوم به وقوع پیوست.

 قتل عام در طول جنگ استقلال:

یونانی ها در طول جنگ استقلال یونان به قتل عام مسلمانان در منطقه اقدام کردند. برخی از مناطق یونانی نشین اعلام کردند که همه مسلمانان مستقر در یونان را از بین ببرند. گروهی دیگر از یونانی ها نیز حمله به کشتی های ترکیه در سواحل یونان را آغاز کردند و به کشتن ترک ها اقدام کردند. ویلیام اوگدن، تاریخ نگار در این باره می گوید که سه هزار نفر از مسلمانان ترک تنها در آگوست سال 1821 میلادی کشته شدند.

1- کشتار شبه جزیره پلوپونز:

در این کشتار یونانی ها تمامی ساکنان مسلمان در منطقه پلوپونز را دسته جمعی اعدام کردند. تاریخ نگاران می گویند که بیش از 20 هزار مسلمان در این جزیره به برکت کشیشان کلیسهای این منطقه به قتل رسیدند. برخی از تاریخ نگاران دیگر نیز تعداد کشته شدگان مسلمان را 15 هزار تخمین زده بودند.

 2 – کشتار تربولیکا:

تاریخ نگاران می گویند که تعداد کسانی که در این قتل عام کشته شدند، به 35 هزار نفر می رسد. در این قتل عام روس ها و یونانی ها در شهر مسترس در سال 1770 میلادی تعداد زیادی از مسلمانان کشتند. در منابع ذکر شده است که کودکان مسلمانان را از بالاترین مکان به پایین پرتاب کردند.

3- کشتار ناوارین:

این قتل عام  توسط یونانی ها در آگوست 1821 میلادی علیه مسلمانان انجام شد که به کشته شدن 30 هزار نفر از جمعیت ناوارین شد و تنها 160 نفر از آنها توانستند فرار کنند. باوجود اینکه برای مهاجرت مردم این شهر به مصر توافق شده بود.

«جورج فینلی» تاریخ نگار می گوید که یک کشیش به نام «پراتنسس» شاهد عینی این قتل عام بود. در توصیف آن نوشت: ماردها لباس های خود را از تنشان درآوردند و به دریا هجوم آورند. به طوری که برای پنهان کردن خودشان از ننگ غرق شدند درحالی که فرزندان خود را در آغوش شدند. اما تک تیراندازها به طور غیرانسانی با تفنگ به آنها حمله کردند. یونانی ها چند نوزاد را از مادرانشان گرفتند و سرآنها را به سنگ کوبیدند و این بچه های سه تا چهار ساله را به دریا پرتاب کردند تا غرق شوند. وقتی قتل عام به پایان رسید. اجساد به ساحل آمد و بیماری گسترش یافت.

4- کشتار جزایر دریای اژه:

مسلمانان جزایر دریای اژه توسط یونانی قتل عام شدند. در مارس 1821 میلادی، یونانی ها به جزیره خیوس حمله ای را تدارک دیدند و مسلمانان را در آنجا کشتند و به کشتی های تجاری که از این منطقه عبور می کردند، حمله کردند و مسافران و دریانوردان را به قتل رساندند. تدروس کولوکرنس، می گوید که بیش از 90 مسلمان در جزیره هیدرا کشته شدند و همه مسلمانان در این جزایر و کشتی ها به قتل رسیدند.

کشتار در نیمه اول قرن بیستم:                   

در جنگ جهانی اول، یونان برای ادامه گسترش و پاکسازی نژادی مسلمان از این جنگ بهره برداری کرد. توینبی پس از سفرش به غرب آناتولی از ژوئن تا آگوست 1921 میلادی درباره جنگ یونانی و تخریب مناطق اشغال شده توسط یونانی ها از 19 می تا 10 آوریل همین سال می نویسد.

1-کشتار یالوا:

کشتار یالوا در آوریل و می 1921 میلادی رخ داد. زمانی که یونانی ها و ارمنی ها جنایات بی شماری علیه مسلمانان در منطقه یالوا مرتکب شدند و همه روستاهای آن منطقه را که نزدیک 27 روستای مسلمان نشین بود، به آتش کشیدند و نزدیک به 10 هزار مسلمان را کشتند. این اقدامات بدون درنظر گرفتن تجاوز و آواره کردن مسلمانان این منطقه است.

2- کشتار مسلمانان آلیانی شامریا:

ژنرال یونانی به نام «ناپلئون زرواس» در طول جنگ جهانی دوم نسل کشی را علیه آلبانی های شامریا انجام داد که بیشتر این مناطق( بین آلبانی و یونان) در سال 1913 میلادی در کنفرانس سفیران به یونان داده شد. برآورده های بین المللی نشان می دهد که پنج هزار نفر از ساکنان این منطقه کشته شدند و 35 هزارنفر دیگر مهاجرت کردند و 68 روستا تخریب شدند و پنج هزار و 800 منزل به آتش کشیده شدند و 100 باب مسجد در هنگام حملات یونانی ها ویران شدند.

لغو شریعت اسلامی :       

در نهم ژانویه 2018 میلادی، پارلمان یونان سیستم مخصوص مسلمانان را که شریعت اسلامی را به عنوان مرجعی برای رسیدن به امور طلاق و ازدواج و ارث در میان مسلمانان می داند، لغو کرد. براساس قانون جدید، دادگاه های مدنی برای حل و فصل امور ازدواج، طلاق و ارث میان مسلمانان این کشور گذاشته شد. توسل به شریعت اسلامی به عنوان مرجعی برای حل مسایل شخصی بدون موافقت طرف های ذی ربط غیرممکن است.

برهمین اساس، یونان امتیاز ویژه مسلمانان که نزدیک به 100 ساله بود، لغو کرد. این مسئله به دوره معاهده لوزان در سال 1923 میلادی برمی گردد که مرز بین یونان وترکیه ترسیم شد. در این زمان، مقامات یونانی موافقیت کردند که امور ازدواج، طلاق و ارث در میان مسلمانان منحصرا به دست مفتی ها باشد.

اگرچه در معاهده آتن در سال 1913 میلادی که بین یونان و امپراتوری عثمانی امضا شد، مداخله نکردن در امور مذهبی اقلبت مسلمان در تراکیه نوشته شده بود.علاوه براین، ضمانت آزادی انتخاب اقلیت مسلمانان یونان برای مفتی ها انجام شد. اما از سال 1991 میلادی، یونان این توافقنامه را لغو کرد و قانون بین المللی را نقض کرد. به طور غیرقانونی به انتصاب مفتی ها اقدام کرد.

پیمان تسویه حساب انسانی

یونان شاهد مهاجرت مسلمانان از ترکیه، آلبانی، بلغارستان و برخی از کشورهای جزیره بالکان بود. زمانی که یونان از ترکیه مستقل شد. دو کشور معاهده لوزان را در سال 1344 هجری( 1924 میلادی) برای تبادل جمعیت بین خود امضا کردند. به موجب این توافقنامه، یک میلیون و 200 هزار مسلمان از یونان به ترکیه مهاجرت کردند، درحالی که تنها 200هزار مسلمان در یونان باقی ماندند. تعداد مسلمانانی که به ترکیه مهاجرت کردند، در آن زمان نزدیک به یک چهارم جمعیت یونان تخمین زده شد.

سال های بعد تعداد مسلمانان در یونان به دلیل مهاجرت اسلامی به آلبانی، بلغارستان و استرالیا و برخی از کشورهای عربی در شمال آفریقا کاهش چشمگیری کرد. در طول 10 سال اخیر، یونان شاهد افزایش تعداد مسلمانان است، به طوری که تعداد آنها امروز بیش از 250 هزار نفر است.

بیداری اسلامی:

اقلیت مسلمان در یونان باوجود محدودیت های عمدی دولت یونان، شاهد بیداری اسلامی هستند. بازگشایی برخی از مساجد قدیمی در بیشتر جزایر یونان، افتتاح برخی از مدارس اسلامی و موسسه های اسلامی برای فارغ التحصیلی ائمه جماعت مساجد و مبلغان، تاسیس تعدادی از موسسات در زمینه اموزش اسلامی از جمله فعالیت های مسلمانان در سایه بیداری اسلامی است.

مسلمانان همچنین موقوفات خود را پس گرفتند تا از درآمدهای خود در پروژه های اسلامی هزینه کنند. مقامات یونان اخیرا با تدریس دین اسلام  در مدارسی که دانش آموزان مسلمانان در آن حضور دارند، موافقت کردند.

مساجد و قبرستان اسلامی:

یونان در زمان امپراطوری عثمانی مساجد متعدد داشت که تعداد آن به 300 باب مسجد کاهش یافت. اما این آمار متناقض است. بسیاری از این مساجد به دلیل فرسودگی و عدم نگهداری در شهر کموتینی پایتخت تراکیه تخریب شد و درحال حاضر 14 باب مسجد دارد. در رودس نیز پنج مسجد وجود دارد. تعداد دیگر مساجد در ایبروس در غرب و جزایر دریای اژه  در مقدونیه و آتن است. درحال حاضر پروژه مسجد و مرکزاسلامی در آتن وجود دارد.

در آتن تنها یک مسجد است که در اواخر سال 2020 میلادی افتتاح شد. اما هیچ قبرستانی برای مسلمانان وجود ندارد، به همین دلیل مسلمانان مجبور هستند تا اموات خود را به شهر کموتینی در 750 کیلومتری آتن منتقل کنند، جایی که قبرستانی برای مسلمانان وجود دارد.

آتن تنها پایتخت میان کشورهای اروپایی است که مسجد جامع ندارد. مشکلات مسلمانان در آتن متفاوت به نظر می رسد. این مسئله به نبود مساجد بزرگ برای انجام نماز و مناسک برمی گردد. حتی در سال 2007 میلادی تاریخ افتتاح مرکز فرهنگ و تمدن عرب یونانی -عربی و مسجد متصل به آن در آتن که فاقد هرگونه مسجد بزرگ بود، این مسئله رفع نشد.

با این وجود، پارلمان یونان بیش از یک تصمیم برای ساخت مسجد در آتن تصویب کرد، اما همه آنها با شکست مواجه شد. آخرین مورد آن تصمیم ساخت در منطقه ای نزدیکی فرودگاه بین المللی آتن بود که با مخالفت ساکنان محلی و کلیسای ارتدکس یونان مواجه شد. آنها مدعی شدند که وجود مسجد با گلدسته در جاده فرودگاه این تصویر را برای گردشگران متصور می شود که یونان کشور اسلامی است. اما وزارت خارجه یونان اعلام کرد که دولت هزینه این پروژه را برعهده خواهد گرفت و جزو دارایی خصوصی دولت قرار می گیرد.

چالش ها و مشکلات مسلمانان

مدارس اسلامی در محدودیت های شدید و کسری مالی به دلیل درآمد کم مسلمانان رنج می برندو این مسئله به معضلی برای مسئولان این مدارس تبدیل شده است.

فقدان ارگان ها وسازمان های اسلامی یکی از مشکلات دیگر مسلمانان این کشور است. دو سازمان اسلامی در تراکیه وجود دارد که یکی جمعیت اتحادیه اسلام است که در سال 1932 میلادی تاسیس شد. هدف آن وحدت و تمسک به اسلام و آموزه های آن و تحقق آموزش اسلام به مسلمانان است. همچنین انتشار کتاب های اسلامی و نوشتن زبان ترکی با حروف عربی و بازگرداندن موقوفات اسلامی از جمله اقدامات این جمعیت است.

دومین جمعیت، جمعیت بیداری اسلام از نهاد اسلامی جدید و غیردولتی است که برای دفاع از حقوق مدنی و شهروندی و مبارزه دربرابر انواع تبعیض ها تاسیس شده است.

دخالت دولت یونان در مسایل دینی مسلمانان و انتخاب مفتی از دیگر مشکلات آنهاست. زیرا مسئله انتخاب مفتی برای اقلیت مسلمان در یونان دخالت در چارچوب معاهده اتن است که بین دولت عثمانی و یونان در سال 1913 میلادی امضا شد و در قانون محلی یونان در سال 1920 درج شد.

مسلمانان تراکیا مفتی معین توسط یونان را به رسمیت نمی شناسند و خودشان مفتی تعیین می کنند. اما یونان این مفتی منتخب را نمی پذیرد. از مشکلات دیگر اقلیت مسلمان مدارس است. آموزش در مهد کودک در این کشور الزامی است و باید مهدکودک هایی برای اقلیت ها افتتاح شود. با این وجود یونان اجازه افتتاح مهدکودک دو زبانه را نمی دهد. مدارس راهنمایی و دبیرستان اقلیت ها نیز برای همه دانش آموزان اقلیت ها کافی نیست و باید مدارس جدید افتتاح شود.

برهمین اساس می توان گفت که با تمامی این مشکلات و چالش ها، مسلمانان یونان تلاش می کنند تا در ساختار اجتماعی و فرهنگی و سیاسی این کشور نقش تاثیرگذار و مهمی را داشته باشند و برای حفظ هویت اسلامی خود در این کشور فعالیت می کنند.