امام موسی کاظم(ع)؛ مشعل روشنگری و هدایتگری

خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ بیست و پنجمین روز رجب، مرثیه خوان داغ مردی است که هر لحظه زندگی اش، خنجری بود بر قلب آنان که نخل تناور امامت را سوخته می خواستند. 

امروز ۲۵ رجب است روزی که مردی بزرگ از خاندان عصمت و طهارت(ع) مظلومانه به دست تاریک نشینان تاریک اندیش زمانش به شهادت رسید مردی که پدر سلطان خراسان است؛ آری امروز سالروز شهادت مظلومان امام موسی کاظم(ع) است.

امام موسی کاظم(ع) کسی است که بر اسب خشم خویش، لگام زده بود و رود گذشت و مهربانی اش، همواره در دل ها جاری بود؛ اسطوره ای که خواب را از چشمان پیر هارون الرشید ربوده بود و ستون های حکومت سراسر ظلمش را به لرزه درآورده بود. 

*آموختن علم و تقوا در سایه پدر 
امام موسی کاظم(ع) از سال ۱۲۸ هجری قمری تا سال ۱۴۸ هجری قمری زیر سایه پدر بزرگوارشان امام جعفرصادق(ع) رشد کردند و شاگرد پدر بزرگوارشان بودند و در این دوره بیست ساله، علم الهی و توانایی بالایی امام در مناظره و گفت و گوهای علمی تبلور یافت تا آنجا که هنوز پنج سال از زندگی خود را پشت سر نگذاشته بود که ابوحنیفه را با ادله و برهان محکم به سکوت واداشت. 

پس از شهادت امام صادق(ع) و رهبری دینی، علمی، سیاسی و تربیتی امام کاظم(ع) آغاز شد و با همت و سرسختی تمام، مکتب علمی و فکری عظیم امام صادق(ع) را ادامه داد و از هیچ کوششی دریغ نکرد. 

ایشان پس از روی کار آمدن هارون الرشید زندگی امام موسی کاظم(ع) با تنگناها و سختی های فراوانی روبه رو شد و هنوز هارون الرشید در آغاز راه بود که امام را در سیاه چال ها به بند کشید. 

حضرت کاظم(ع) در آن شرایط و نیز در پی سخت گیری حاکمیت بر علویان، تمام توان خود را برای رسیدن به هدف های الهی و انجام دادن وظایفی که بر دوش داشت، به کار بست. 

ایشان سیاست های هارون را به خوبی می شناختند و می دانستند که تصمیم نهایی هارون، از میان برداشتن ایشان است؛ امام این مطلب را نیز دریافته بودند که هارون، حتی میانجیگری اطرافیان خود را دراین باره نمی پذیرد بنابراین، با ایستادگی در برابر خواسته های هارون، همه سختی ها را به جان خریدند. 

آن بزرگوار، وظایف خود را با دقت و ژرف نگری به انجام رساند و به امامت فرزندش علی بن موسی الرضا(ع) وصیت کرد؛ سرانجام در زندان سندی بن شاهک، در روز 25 رجب سال 183 هجری قمری به شهادت رسید. 

*ویژگی ها و فضائل امام موسی کاظم(ع)
از ویژگی های ذاتی موسی بن جعفر(ع)، فرو بردن خشم است و همه مورخان نوشتندکه ایشان در برابر بدی، خوبی می کرد و از خطاهای دیگران می گذشت و روش ایشان مثل سیره جدش پیامبر(ص) بود، تا آنجا که به کاظم، یعنی فرو خورنده خشم معروف شد. 

قرآن کریم، همیشه همدم تنهایی ها و مونس خلوت امام کاظم(ع) بود؛ قرآن را بهتر و خوش نواتر از هرکس می خواند و وقتی به خواندن قرآن مشغول بود، اندوهگین می شد، آن گونه که هرکس تلاوت او را می شنید، می گریست.  

حضرت موسی بن جعفر(ع) را صابر، الزاهر یعنی درخشنده، عبد صالح، الوفی به معنای وفاکننده به عهد، سید و امین خطاب می کردند، ولی آخرین لقبی که حضرت امام کاظم(ع) با آن خوانده می شدند، باب الحوائج است. 

*جایگاه ویژه ارتباط امام موسی کاظم(ع) با خدا
فرارسیدن سالروز شهادت باب الحوائج امام موسی کاظم(ع) بهانه ای شد تا به سراغ یکی از کارشناسان مذهبی برویم و با شخصیت و سیره آن امام همام بیش از گذشته آشنا شویم. حجت الاسلام «علیرضا نخعی پور» کارشناس مسائل دینی در گفتگو با خبرنگار شبستان گفت: امام موسی کاظم (ع) در سال 128 هجری قمری به دنیا آمدند و در سال 183 هجری قمری در زندان هارون الرشید به شهادت رسیدند.

وی در ادامه بیان کرد: ابوالحسن کنیه امام موسی کاظم (ع) و لقب ایشان عبدالصالح، امین، صابر، باب الحوائج و مشهورترین آن کاظم است.

حجت الاسلام نخعی پور با بیان اینکه به لحاظ شخصیت معنوی امام موسی کاظم(ع) در اوج بودند، گفت: در رابطه ایشان با خدا جایگاه ویژه ای دارد و هنگام اقامه نماز شادمانی درونی در چهره امام موسی کاظم(ع) قابل مشاهده بودند و عبادتشان دیگران را مجذوب می کرد.

چرا به امام موسی کاظم(ع) باب الحوائج می گویند و به چه معناست؟ از منظر روابط اجتماعی ایشان اهل توجه به مشکلات دیگران بودند و به رنج های مردم رسیدگی می کردند و در این راستا معروف به باب الحوائج شدند. امام موسی کاظم (ع) با توجه به شرایطی که داشتند نسبت به رسیدگی به خلق خدا از هیچ تلاشی دریغ نمی کردند و مشکل هر کسی را رفع می کردند.

امام موسی کاظم(ع) چند سال در زندان بودند و به چه دلایلی؟ نقل های مختلفی در این زمینه وجود دارد و به لحاظ نگاه علما و طبق اسناد امام موسی کاظم (ع) پنج الی 6 سال در زندان بودند. این موضوع به علت بخشنده بودن و عبادت های ایشان نبوده است بلکه امام موسی کاظم(ع) را به خاطر ترس دستگاه حاکمیت از این که جایگاه حکومت متزلزل شود به زندان انداختند.

حکومت از جایگاه مردمی امام موسی کاظم(ع) احساس خطر می کردند و با زندان انداختن ایشان به دنبال این بودند تا جلوی فعالیت های فرهنگی امام موسی کاظم(ع) را بگیرند و برای آنان این نوع فعالیت ها قابل پذیرش نبود.

ایشان هنگامی که در زندان بودند چگونه و با چه روش هایی امر رهبری و امامت جامعه را بر عهده داشتند؟ ایشان هنگامی که در زندان هم بودند هدایتگری خود را انجام می دادند و طبق گفته مقام معظم رهبری در کتاب «انسان 250 ساله» شخصیت موسی کاظم(ع) همان شخصیت مشعل روشنگری است که تمام اطراف خود را روشن می کند.

حرکت روشنگری امام موسی کاظم(ع) در زندان هم وجود داشت و زندان بان ها را هم تحت تاثیر قرار دادند به گونه ای که یکی از افرادی که نسل آنان دشمن ائمه اطهار(ع) بود در زندان جذب امام موسی کاظم (ع) می شود. در زندان هم امام موسی کاظم(ع) رفتار هدایتگری خود را انجام می دادند و ایشان تنها 5 الی 6 سال در زندان بودند و 35 سال دوران امامت داشتند و وظایف خود را به نحو احسنت جهت حفظ شیعه و متعالی ماندن اسلام انجام دادند.

چرا دوره امام کاظم(ع) را سخت ترین دوره ائمه اطهار(ع) می گویند و ایشان چه نقشی را در تداوم اسلام ایفا کردند؟ دوران ایشان با آن روحیه استبدادی حاکمان عباسی مصادف شده بود و به شدت دنبال سرکوب مخالفان خود بودند.

حکومت عباسی به دنبال مستحکم کردن پایه های حکومت خود بود و اجازه هیچ گونه مخالفت به دشمنان خود به خصوص شیعیان نمی داد و در دوران امام موسی کاظم(ع) تفکرات انحرافی شیوع پیدا کرده بود.

در این دوران به دلیل اینکه وضعیت مالی حکومت عباسی خوب شده بود و به دنبال تجمل گرایی و مصرف گرایی بودند سبب شد تا ارتباط مردم و حکومت با مسائل معنوی کاهش یابد. هم از لحاظ سیاسی هم معنوی و فرهنگی شرایط دوران امام موسی کاظم(ع) یک شرایط بسیار سختی بود و در اینجا تنها امام (ع) بودند و می توانستند که این کشتی را نجات دهند و به ساحل مقصود برسانند.

آیا امام کاظم(ع) در خصوص قیام امام خمینی(ره) خبر داده بودند؟ روایتی را مرحوم مجلسی از امام موسی کاظم (ع) نقل کرده است که مردی از قم مردم را به سوی خدا دعوت می کند و افرادی گرد او جمع می شوند و قلب هایشان مانند پاره های آهن است و از هیچ چیز نمی ترسند.

بزرگان ما با بررسی روایی و سندی این روایات می گویند که تطبیق این روایت به قیام امام خمینی (ره) یک تطبیق دور از واقعیت نیست و آنچه در این روایت آمده است بسیار منطبق با حرکت امام راحل از قم است.

با همه مشکلات کسانی که پای انقلاب اسلامی ایستادند پا پس نکشیدند و می توان یکی از مصادیق این روایت را قیام امام خمینی(ره) و برپایی نظام اسلامی به حساب بیاوریم.