خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ قلعه تاریخی فورگ مانند نگینی در میان آثار باستانی و تاریخی خرسان جنوبی می‌درخشد. خراسان جنوبی از جمله استان هایی است که دارای آثار تاریخی فراوان و بکر است از این آثار می توان به آسبادها، قلعه های تاریخی، مساجد و ... اشاره کرد.
یکی از آثار تاریخی مهم این استان قلعه تاریخی فورگ است که بنا به اذعان کارشناسان در زمره 10 قلعه تاریخی مهم کشور و از آثار مهم و قابل توجه است که علاوه بر جایگاه ملی، ظرفیت ثبت در فهرست میراث جهانی را دارد.
قلعه میرزا رفیع‌خان فورگ درمیان در روستای فورگ از توابع بخش مرکزی شهرستان درمیان و در 107 کیلومتری جنوب شرقی بیرجند و ۱۰ کیلومتری شهر اسدیه واقع شده است. فورگ روستایی با قلعه‌های زیبا در دامنه کوه مومن‌آباد و از مناطق ییلاقی خراسان جنوبی به شمار می‌رود که آب و هوای آن سرد کوهستانی است.
فورگ یکی از قدیمی‌ترین روستاهای درمیان است که بر روی کوه و دور تا دور قلعه‌ای بزرگ شکل گرفته که به قلعه فورگ به نام همین روستا مشهور است. فورگ را بیشتر به خاطر این قلعه که یکی از زیباترین قلعه‌های ایرانی است، می‌شناسند.
ساخت این قلعه در زمان نادر شاه توسط میرزا بقاخان حاکم منطقه شروع شد پس از او پسرش میرزا رفیع‌خان ساخت قلعه را به اتمام رساند .مصالح به کار رفته در بنا سنگ، آجر، خشت، گچ، آهک و ساروج است. فضای داخلی قلعه از قسمت‌های مختلف مانند محل زندگی خدمه، اصطبل، انبار مهمات و... تشکیل شده است که به وسیله حصار قلعه و برج‌های مدور احاطه شده است.
این قلعه در جبهه شمالی روستای فورگ در ارتفاع هزار و 840 متری بر روی ارتفاعات ابتدای دره درمیان که منتهی به دشت اسدیه است، قرار دارد و از نظر مکان یابی دارای موقعیت سوق‌الجیشی مناسبی است که بر کل روستا، مزارع و راه‌های ارتباطی منطقه شرقی اطراف خود احاطه دارد.
وسعت این قلعه حدود ۹ هزار و ۲۰۰ متر مربع بوده و گستردگی آن از شرق به غرب است. ورودی اصلی قلعه در حصار شرقی آن قرار گرفته که البته پایین‌ترین نقطه قلعه به‌شمار می‌رود. به‌طور کلی در معماری قلعه از سمت شرق به غرب سه بخش عمده قابل تشخیص است.
بخش اول در سمت شرق شامل انبار علوفه، محل زندگی خدمه، محل نگهداری احشام، و حوض انباری و بخش دوم که در مرکز قلعه و در ارتفاع بالاتری نسبت به بخش اول قرار گرفته‌است که در فاصله ۵۰ متری از محل نگهداری احشام احداث شده و محل نگهداری آذوقه و تدارکات نظامی و محل سکونت سربازان است.
سومین بخش که حالت مرکزیت قلعه را دارد در بالاترین بخش قلعه و در دو طبقه احداث شده که بر کل روستا و راه‌های ارتباطی پیرامون منطقه اشراف دارد. در بخش شرقی قلعه که ورودی، برج‌های نگهبانی، آب انبار و فضاهای دیگر را شامل می‌شود به دلیل درصد بالای تخریب در آنها امکان تشخیص دقیق نوع کاربری آنها وجود ندارد با وجود آثاری از برج و بارو در حد فاصل این بخش با بخش اول، این احتمال وجود دارد که مرحله دوم دفاعی قلعه بوده است.
در گوشه شمال شرقی این قسمت برجی خشتی وجود دارد با تزیینات چلیپایی (طرح لوزی) که در میان مردم روستا به برج کبوتر خانه شهرت دارد. سومین بخش قلعه که در غربی‌ترین قسمت آن و نیز در مرتفع‌ترین بخش قلعه قرار دارد، به وسیله دو برج و حصاری مستحکم و بلند از بخش دوم جدا شده‌است، وجود این برج‌ها و حصارها نشان دهنده اهمیت زیاد این بخش است. این قسمت که شاهنشین(کهندژ) قلعه محسوب می‌شود، دارای فضاهای دست نخورده بیشتری نسبت به دو قسمت قبل است. وجود فضاهایی مانند هشتی‌ها، راهروهای ارتباطی، اصطبل، محل ذخیره آذوقه، برج‌های نگهبانی، و فضاهایی با کاربری‌های دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های این قسمت می‌باشد، کهندژ یا ارگ دارای دو طبقه بوده که طبقه فوقانی آن جز قسمت‌های محدود، دچار تخریب شده‌است. از دیگر عناصر معماری نقبی است که به خارج از قلعه راه دارد که به منظور برداشت آب، در زمان محاصره قلعه یا خروج اضطراری و پنهانی ساخته شده‌است.
مدیر نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درمیان در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان از بیرجند با بیان اینکه روستاي فورگ از توابع بخش مركزي شهرستان درميان ودر فاصله 90 كيلومتري شرق بيرجند و 10 كيلومتري شهر اسديه قرار دارد، گفت: احداث اين قلعه در زمان نادر شاه توسط ميرزا بقا خان حاكم منطقه شروع و پس از وي پسرش ميرزا رفيع خان ساخت قلعه را به اتمام رساند.
«امیر اسماعیل شهسواری» مصالح به كار رفته در این بنا را سنگ، آجر، خشت، گچ، آهك و ساروج عنوان کرد و افزود: فضاي داخلي قلعه از قسمت هاي مختلف مانند محل زندگي خدمه، اصطبل، انبار مهمات و... تشكيل شده كه به وسيله حصار قلعه و برج هاي مدور احاطه شده است.
به گفته وی بالاي حصار و برج ها كنگره دار است و منافذي جهت ديده باني و دفاع در آن تعبيه شده است.
وی با بیان اینکه دروازه اصلي در ضلع شرقي و يك دروازه كوچك‌تر در ضلع شمالي آن قرار دارد، یادآور شد: شاه نشين در بلندترين نقطه این بنا قرار دارد و فضاهايي از قبيل اصطبل، آب انبار، اتاق‌هاي ساخته شده در دو طبقه و مسجد را در بر دارد.
شهسواری قدمت این قلعه را به دوران افشاریه منسب دانست و گفت: این قلعه در 28 اسفندماه سال 1379 با شماره 3 هزار و 450 به ثبت ملی رسید.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درمیان در ادامه با اشاره به سفر استاندار به شهرستان درمیان و بازدید از قلعه فورگ می گوید: پس از بارندگی های امسال و ریزش قسمتی از برج، اعتبار مورد نیاز برای بازسازی برج و پشت بام شاهنشین بالغ بر ۳۰۰ میلیون تومان برآورد شده است.
شهسواری با اشاره به محدودیت اعتبارات یادآور می شود: امسال برای بازسازی این موارد بالغ بر ۱۰۰ میلیون تومان تخصیص یافته است.
وی با بیان اینکه کار بازسازی قلعه فورگ از قبل از نوروز شروع شده است، می گوید: پس از تعطیلات کار بازسازی شروع می شود.
وی ابراز امیدواری می کند: با توجه به بازدید و تأکید استاندار اعتبار قابل ملاحظه ای برای بازسازی این قلعه توسط استانداری تخصیص یابد.
نظر شما