لایروبی قنات بلده نیازمند ۵ میلیارد تومان اعتبار

خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ جاذبه های گردشگری در بخش های سلامت، آب درمانی، فرهنگی، تاریخی و... در کشور از تنوع بالایی برخوردار است و این جاذبه ها به خصوص آثار و بناهای تاریخی باعث جذب توریست و گردشگر می شود. این جاذبه ها در اقصی نقاط کشور به چشم می خورد خراسان جنوبی و شهرستان فردوس در این میان به دلیل برخورداری از جاذبه های گردشگری در بخش های سلامت و آب درمانی، تاریخی، فرهنگی، صنایع دستی و طبیعت گردی و ... از تنوع بسیار بالایی برخوردار است.

شهر فردوس در فاصله ۱۹۵ کیلومتری شمال غربی بیرجند (مرکز خراسان جنوبی) قرار دارد، این شهرستان از شمال با بردسکن از شرق با شهرستان گناباد، از جنوب با شهرستان سرایان و از غرب با شهرستان طبس و بشرویه محدود است. شهرستان فردوس دارای 169 اثر ثبتی و شناسایی شده است که از جمله آثار می توان به بافت تاریخی شهر تون با پنج محله تاریخی و مجموعه 33 اثر تاریخی شاخص، بافت تاریخی روستای بیدسکان با 9 اثر تاریخی شاخص، قنات بلده، بافت تاریخی روستای مهوید، بافت تاریخی روستای برون، بافت تاریخی روستای مهوید و بسیاری آثار تاریخی که در سطح شهرستان پراکنده اند اشاره کرد.

این آثار ترکیبی از خانه های تاریخی، حمام ها و حوض انبارها، مساجد تاریخی، بافت مسکونی، قلعه ها و رباط و ... را شامل می شود.

با توجه به این مهم که مرمت و ایجاد زیرساخت مورد نیاز جهت دسترسی آسان گردشگران به آثار تاریخی یکی از برنامه های مهم و در دست اقدام اداره میراث فرهنگی است، در همین راستا در طول سال های گذشته تا کنون عملیات مرمتی و زیرساختی بصورت مستمر و منظم در حال انجام است که البته به دلیل حجم بالای آثار تاریخی، هزینه های کنونی جوابگوی مرمت و تامین زیر ساخت نمی باشد. در شهرستان فردوس رگ حیات در قنات جهانی بلده که از ۱۵ رشته قنات و چهار دهنه چشمه تشکیل شده است بعد از گذشت هزار سال هنوز جاری است.

قنات بلده نشانی از نبوغ

قنوات بلده در شهر تاریخی فردوس (تون)، نشانی از نبوغ و خلاقیت بشری است که از اعصار گذشته تاکنون توسط انسان خلق و در طول زمان حفظ و نگهداری شده است و اثری درخور توجه و با اهمیت محسوب می‌شود. براساس احتمالات قنات بلده در عصر ساسانی و در دل کوه‌های شرقی منطقه فردوس حفر شده است. این سازه آبی با دانش سنتی مدیریت می‌شود و آب استحصالی از آن سبب آبادانی منطقه فردوس، مزارع و باغ‌ها شده است.

قنات بلده، یک منظومه کامل تاریخی از استحصال آب است و نه تنها بخش عمده‌ای از زمین‌های کشاورزی نزدیک شهر فردوس را آبیاری می‌کند بلکه پس از پیمودن ۴۵ کیلومتر، بیش از ۲ هزار و ۳۸۲ هکتار از زمین‌های کشاورزی فردوس نیز توسط این قنات سیراب می‌شود.

تاریخ احداث آن به طور دقیق مشخص نیست در مستندات تاریخی آمده است که احداث قنات بلده مربوط به قبل از اسلام و دوره ساسانی است اما تاریخ نگاری‌های صورت گرفته از سفال‌های اطراف قنات حکایت از آن دارد که این قنات ۵۰۰ سال پس از قنات قصبه گناباد احداث شده است.

قنات بلده، آب‌های سطحی را از دره‌ها جمع آوری و در یک شبکه پیچیده به یکدیگر متصل می‌کند و منطقه فردوس، باغات و زمین‌های کشاورزی طول مسیر را سیراب می‌کند. این قنات به دلیل اهمیت ساختار و زنده بودن برای مردم بومی و افرادی که در منقطه فردوس زندگی می‌کنند بسیار حائز اهمیت است. قنات بلده فردوس بزرگترین، مهمترین و سازمان یافته‌ترین ساختار مردمی بهره‌برداری از قنات در ایران است، حتی در ۱۱ قنات جهانی دیگر این ساختار مردمی که تحت عنوان «میاه بلده طیبه تون» نامگذاری شده است وجود ندارد.

مجموعه قنات بلده شهرستان فردوس از توابع استان خراسان جنوبی که به شماره ۳۰۱۶۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت است و تابستان سال ۱۳۹۵ در فهرست میراث جهانی نیز ثبت شد. قنات بلده فردوس به عنوان یکی از چهار سازه تاریخی آبی ایران در اجلاس سالانه آبیاری و زهکشی و سومین اجلاس جهانی آبیاری که در کشور اندونزی برگزار شد، برای ثبت در بخش سازه‌های آبی، تاریخی، کمیسیون بین‌المللی آبیاری و زهکشی انتخاب شد.

حدود سه سال پیش مسیر دسترسی گردشگران به بخش‌های داخلی قنات ایجاد شد، این مسیر روی یکی از میله چاه‌های کاریز گرم، دهمین کاریز از مجموعه قنات بلده احداث شده تا گردشگران برای بازدید و آشنایی بیشتر با پیچیدگی‌های مهندسی قنات بتوانند از مسیرهای زیرزمینی بازدید کنند.با توجه به اهمیت قنات بلده فردوس در زمینه جذب و توسعه گردشگری پایدار تاکنون بیش از ۱۴ مجوز اقامتگاه بوم‌گردی در این منطقه صادر شده است.همچنین ۲ اقامتگاه بوم‌گردی در اسلامیه و باغستان علیای و سفلی فردوس راه اندازی شده و آماده پذیرایی گردشگران و مسافران است.

استان مرزی و کویری خراسان جنوبی با کشور افغانستان و ۶ استان کشور همجوار است و از حدود ۲ هزار و ۲۰۰ اثر فرهنگی، تاریخی و طبیعی شناسایی شده این استان تاکنون ۸۶۰ اثر در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.علاوه بر قنات بلده فردوس، باغ اکبریه بیرجند، بیابان لوت و حوله بافی روستای خراشاد نیز در فهرست میراث جهانی ثبت شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی،‌ صنایع دستی و گردشگری فردوس در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان از بیرجند با بیان اینکه شهر تاریخی تون با توجه به قدمت و آثار شاخصی که در خود جای داده است پتانسیل بسیار مناسبی برای جذب گردشگری محسوب می‌شود، می گوید: این شهر ۳۰ اثر تاریخی دارد که تسریع در مرمت و بازسازی آن می‌تواند در رونق صنعت گردشگری شهرستان فردوس و منطقه سهم بسزایی داشته باشد.

«روح الله صداقت طالبی» با بیان اینکه در قنات جهانی بلده تاکنون بالغ بر دو میلیارد تومان هزینخ شده است، تأکید می کند: برای لایروبی قنوات و احیا سازه های معماری وابسته به قنات بلده شامل آسیاب ها و ... بالغ بر پنج میلیارد تومان نیاز است.

وی با اشاره به این مهم که شهر تاریخی تون از سالیان گذشته مورد مرمت قرار گرفته است، می افزاید: بیش از 4 میلیارد تومان جهت مرمت مسجد جامع ، امامزادگان فردوس، حمام های سردشت، خیروز و جهانیار، مدراس علمیه حبیبیه و علیا، خانه های تاریخی محله سردشت و تعدادی اب انبار هزینه شده و در بخش زیرساخت راه و برق نیز اعتباری بالغ بر 300 میلیون تومان هزینه شده است.

مدرسه علیا

وی با بیان اینکه عملیات مرمتی باید به صورت مستمر در هر سال انجام شود، ادامه می دهد: برای تکمیل زیرساخت آب و برق و راه نیز اعتباری بالغ بر 2 میلیارد تومان، و تکمیل مرمت بناهای شاخص و معابر بافت تاریخی شهر تون و راسته بازار آن هم به بیش از 10 میلیارد تومان نیاز است.

وی از اقدامات صورت گرفته به هزینه کرد 200 میلیون تومان برای راه دسترسی به قلعه کوه فردوس در سال 98 اشاره می کند و می گوید: برای تکمیل زیرساخت مورد نیاز این بنا مبلغ 400 میلیون تومان و برای عملیات مرمت این بنای تاریخی بیش از 2 میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس در ادامه به بافت تاریخی روستای بیدسکان و 9 اثر تاریخی این روستا اشاره می کند و می افزاید: تاکنون برای این بناهای تاریخی 150 میلیون تومان هزینه شده و جهت تکمیل عملیات مرمت و به خصوص قلعه تاریخی روستای بیدسکان و بافت آن به بیش از سه میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

صداقت خاطر نشان می کند: برای  مرمت بناهای شاخص در بافت تاریخی روستاهای مهوید، برون، مهرانکوشک و خانیک نیز حدود 200 میلیون تومان هزینه شده است و تکمیل عملیات مرمت در این روستاها نیز به 2 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

به گفته وی برای بناهای اضطراری شهرستان فردوس سالانه به صورت مستمر بیش از 150 میلیون تومان هزینه می شود که برای رسیدگی بهتر و تکمیل مرمت بناهای اضطراری سالانه 500 میلیون تومان اعتبار نیاز دارد.

وی با بیان اینکه مرمت بناهای تاریخی یک امر مستمر و ادامه دار است، می گوید: همراهی مردم در مرمت و نگهداری بناها یک ضرورت است و بخش مهمی از بناهای تاریخی شهرستان مانند خانه های تاریخی محله سردشت و ... با استفاده از تسهیلات و سرمایه مردم قابل احیا و تبدیل شدن به واحدهای گردشگری و کارگاههای صنایع دستی است.