راز موفقیت‌های حضرت خدیجه(س) در اقتصاد/ گمشده‌ای که باید در سیره ایشان بیابیم

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان،  خَدیجَه دختر خُوَیلِد، مشهور به خدیجه کبری سلام الله علیها و ام المؤمنین، نخستین همسر پیامبر اکرم(ص) و مادر حضرت زهراسلام الله علیها است. خدیجه سلام الله علیها قبل از بعثت با حضرت محمد (ص) ازدواج کرد. خدیجه پیش از ظهور اسلام از زنان بر جسته قریش بشمار می‌رفته است تا آنجا که او را طاهره و سیده زنان قریش می‌خواندند. در عظمت مقام او همین بس که از میان تمام بانوان اهل بهشت پس از دخت والا مقامش حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها ، ایشان و حضرت مریم و آسیه برترین و والاترین هستند. حضرت خدیجه علیهاسلام اولین بانویی است که به رسول خدا ایمان آورد؛ و ثروت فراوان خویش را در راه ترویج اسلام مصرف نمود. همزمان با سالروز وفات این بانوی بزرگ اسلامی در خصوص ویژگی های شخصیتی این بانوی بزرگ با حجت الاسلام «علی محمدی»، کارشناس مذهبی گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.

در خصوص فضایل و شخصیت حضرت خدیجه (س) توضیح  بفرمایید؟

بررسی نقش حضرت خدیجه (س) در پیشبرد اسلام، نیازمند شناخت شخصیت و زندگی این بانوی بزرگوار اسلام است. حضرت خدیجه (س) نخستین زنی بودند که رسول خدا (ص) با او ازدواج کردند. یعقوبی به نقل از عمار بن یاسر درباره خواستگاری رسول خدا (ص) و حضرت خدیجه (س) می گوید: من آگاه ترین مردم به ازدواج خدیجه با رسول خدا (ص) هستم، زیرا من دوست پیامبر اکرم (ص) بودم و روزی من و حضرت میان صفا و مروه راه می رفتیم. در راه به حضرت خدیجه (س) و خواهرش هاله برخوردیم. هاله پیش من آمد و گفت ای عمار آیا دوست تو علاقه ای به خدیجه دارد، گفتم به خدا سوگند نمی دانم، خود را به پیامبر رساندم و سخنان هاله را به حضرت باز گفتم. فرمودند: بازگرد و با او روزی را برای خواستگاری تعیین کن و من چنان کردم و این دو با هم ازدواج نمودند.

حضرت خدیجه (س) از لحاظ اقتصادی و اجتماعی چه تاثیری در توسعه و پیشبرد اسلام داشتند؟

ابتدای بعثت رسول خدا (ص) و در مدت سه سال دعوت پنهانی حضرت خدیجه (س) چند نفر از خاندان ایشان مسلمان شدند و در میان مردم نخستین شخص به حضرت علی (ع) و از میان زنان حضرت خدیجه کبری (س) نخستین شخص مسلمان بودند. بر اساس شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه عصر جاهلی اسلام، حضرت خدیجه (س) می توانست توان تبلیغی رسول خدا (ص) را بالا ببرد و راهکار مناسب برای برون رفت از مشکلات باشد که اسلام نیاوردن برخی از نزدیکان پیامبر اکرم (ص) برای آن حضرت به وجود آورده بودند. کیفیت حضور حضرت خدیجه (س) در نماز به همراه پیامبر اکرم (ص) بود که شما در زیارت حضرت خدیجه (س) می خوانید وی زنی مومن و با ایمان بود. این ایمان حضرت بسیار حائز اهمیت بود که در همه نمازهای رسول خدا (ص) حضور داشتند و این ایمان تا جایی که وقتی پیامبر اکرم (ص) در غار حراء به عبادت مشغول بودند، مشهود بود و حضرت خدیجه تا 40 روز برای رسول خدا غذا می بردند که این امر نشان از ایمان قلبی این بانوی بزرگوار به رسول خدا (ص) دارد.

 «اویس کندی‌» در چگونگی حضور حضرت خدیجه کبری (س) که همراه پیامبر بودند و در زمینه توسعه و ترویج فرهنگ اسلام در بین زنان زبانزد بودند، می فرماید: من مرد تاجری بودم و در یکی از روزها «عباس بن عبدالمطلب» که به تجارت اشتغال داشت به قصد خرید و فروش وارد گفت و گو شدم، ناگهان مردی از گوشه در وارد شد و در مقابل کعبه ایستاد و به نماز مشغول شد، پس از او زنی و بعد جوانی آمدند و با او نماز خواندند که از عباس درباره این دین پرسیدم، گفت این «محمد بن عبدالله» است که گمان می کند رسول خدا است و به همین زودی ها گنج های کسری و قیصر بر روی او گشوده می شود و آن بانویی که همراه پیغمبر (ص) آمدند، خدیجه کبری (س) است و آن مردی که همراه حضرت آمدند و به نماز ایستادند، او علی ابن ابیطالب علی (ع) می باشد.

حضرت خدیجه (س) از زنان بهشتی و بهترین زنی است که در کنار سایر زنان بهشتی همانند حضرت مریم بن عمران و آسیه همسر فرعون قرار دارند. رسول اکرم (ص) در خصوص ثروت حضرت خدیجه کبری (س) فرمودند: دین اسلام باقی نبود، مگر به دو چیز، شمشیر علی بن ابیطالب (ع) و ثروت خدیجه (س). حضرت خدیجه (س) قبل از اینکه با رسول خدا (ص) ازدواج کنند از ثروتمندترین زنان جزیره العرب محسوب می شدند. بخش مهم ثروت این بانوی بزرگوار از طریق تجارت به دست آمده بود. ایشان به دلیل شمه اقتصادی بالایی که داشتند در مدیریت اقتصادی زبانزد بودند. وی 400 کارگر داشتند و اولین شخصیت تجاری بلاد اسلامی آن زمان محسوب می شدند که در آن شرایط تجارت 40 بار شتر جا به جا می کردند. بر همین اساس ثروت حضرت خدیجه (س) به داد پیامبر اکرم (ص) و اسلام رسید و اسلام را از آن منجلاب عرب جاهلی نجات داد و وقتی حضرت خدیجه (س) به پیامبر پیشنهاد تجارت دادند، رسول خدا بلافاصله پذیرفتند و خدیجه کاروانی را تا شام همراهی کردند و با داد و ستدهایی که پیامبر (ص) داشتند، آن کاروان از سود سرشاری بهره مند شد.

راز موفقیت حضرت خدیجه (س) در تجارت چه بود؟

راز موفقیت حضرت خدیجه (س) در تجارت، بکارگیری مردان امین و با درایت بود ولی از آنجا که قریش تشکیلات اقتصادی کارآمدی داشت و تجارت نقش اصلی را در اقتصاد آنها ایفا می کرد، می توان تخمین زد که ثروت بازرگانی حضرت خدیجه (س) در منطقه حجاز نقش پر اهمیتی در معرفی و پیشبرد اسلام ایفا کرد. یک صفت ویژه و بارزی که حضرت خدیجه (س) در پیشبرد اسلام داشتند، این بود که ایشان مادر یازده امام هستند و این مادری حضرت فاطمه زهرا (س) لازمه اش این است که یک مادری این دختر را بزاید که آن مادر می بایست شرایط خاصی داشته باشد که یازده نور مطلق را بتواند به جامعه انسانی و بشری ارایه دهد لذا این زمینه در وجود حضرت خدیجه (س) به وجود آمده بود که حضرت زهرا (س) را به دنیا آوردند و فاطمه مادری یازده امام و همسری یک امام را عهده دار بودند لذا حضرت خدیجه (س) در بحث ایمان خود بسیار کار کرده بودند؛ به همین دلیل است که در زیارت نامه این بانوی بزرگوار به عنوان مومنه و فرد با ایمان معرفی می شوند.

علاوه بر موارد فوق حضرت خدیجه (س) نقش عاطفی مهمی را در کنار پیامبر اکرم (ص) ایفا کردند. اگر ایثار اموال و کمک خدیجه (س) به رسول خدا (ص) نبود، قطعا زمینه های مناسب برای تبلیغ رسول خدا (ص) و موضع گیری های شایسته ایشان در موقعیت های مختلف ثمربخش نبود. از سوی دیگر حضرت خدیجه (س) هرگز از رنج ها و گرفتاری های راه رسالت شکایتی نکردند، هیچ گاه ابراز رنجش و خستگی ننمودند، این امر یک درس و آموزه عملی برای ما در زندگی است که در مسیر دین داری از سختی ها، رنجشی از خود نشان ندهیم و ثابت قدم بمانیم.

حضرت خدیجه (س) بسیار مهربان و وفادار و یاور صمیمی نسبت به پیامبر اکرم (ص) بودند که در تاریخ جهانی  نقل می کند: زنی همانند خدیجه (س) این گونه در راه خداوند و رسیدن به اهداف مقدس همسرش خدمتگزار نبود. این بانوی بزرگوار به قدری خوب و خداپسندانه با رسول خدا (ص) همراهی می کردند که فرزندش حضرت فاطمه (س) یاد می گیرند که مادر  چگونه در سختی ها و در تلاطم های مسیر دینی کنار پدر قرار داشتند لذا زهرا را می بینیم که کنار امیرالمومنین (ع) می ماند تا جایی که جان شان را در راه اسلام فدا می کنند تا جایی که فرزندانش را در رحم سقط می کنند اما یک بار لب به شکوه باز نمی کنند.

مهمترین درس و الگویی که جامعه و بانوان امروز ما می توانند از حضرت خدیجه (س) بگیرند، چیست؟

حضرت خدیجه (س) یاور صمیمی و وفادار حضرت رسول اکرم (ص) بودند. ما عمدتا در زندگی های خود یاور هستیم اما از سر اجبار؛ این بزرگترین الگویی است که ما و زنان جامعه ما می توانند در شرایط فعلی بگیرند به ویژه مشکلات اقتصادی ناشی از بحران کرونا که متاسفانه ضربه های مهلکی به زندگی و معیشت خانواده ها وارد کرده است، در اینجا حضرت خدیجه (س) به ما می آموزند که یاور صمیمی باشیم، با ناملایمات و کمبودها بسازیم، همراه صمیمی همسر خود در مسیر این مشکلات باشیم، چرا که مبنای خداوند در این عالم هستی این است که خداوند روزی را به طور مساوی بین انسان ها تقسیم می کند اما آنهایی که زبان شکر داشته باشند، قطعا پروردگار روزی شان را افزایش می دهد اما آنهایی که شاکر نباشند، عکس آن رخ خواهد داد لذا حضرت خدیجه (س) به ما یاد می دهند که در سختی ها و شرایط اقتصادی نامناسب یاور صمیمی برای همسر خود باشیم.