اسدآباد؛ زادگاه بیدارگر مشرق زمین/ ماسوله‌ای در غرب ایران

به گزارش خبرگزاری شبستان از همدان، اسدآباد از شهرهای تاریخی و زیبای ایران است که دارای طبیعت دلکش و مردمانی ساده و صمیمی است و بزرگان بسیاری چون "سید جمال‌الدین اسدبادی"، "ابوعلی خطیب دینارآبادی" از اصحاب حدیث و با نو "یاسمینه اسد آبادی" مفسر قرآن در قرن پنجم هجری از آن برخاسته اند.

آنچه از اسامی و تنوع اخبار درباره اسدآباد برجای‌مانده مبین این حقیقت است که این شهر پیش از اسلام، آباد بوده و در دوره اسلامی نیز محل زندگی خاندان جلیل‌القدر سادات که نسب آن‌ها به حضرت امام سجاد(ع) می‌رسد، بوده و از مشهورترین آن‌ها می‌توان به سید جمال‌الدین اسدآبادی اشاره کرد.

سید جمال‌الدین اسدآبادی، متفکر و مصلح اجتماعی شرق و از پیشقدمان حرّیت و آزادی ایران بود. بارزات دلیرانه‌اش با عمال استبداد ثبت تاریخ و کوشش‌های پیگیرش در راه اتحاد و اتفاق ملل مسلمان مشهور آفاق است."

امروزه بنای یادبود این عالم مبارز مجتهد در منزل مسکونی قدیمی وی در محله سیدان اسدآباد که در نزدیکی امامزاده احمد(ع) واقع‌شده، قرار دارد. متأسفانه سال‌ها پیش زادگاه وی تخریب و به جای آن ساختمانی بنا شده، اما در مقابل آن سنگ‌ قبرهایی از وابستگان سید جمال به چشم می‌خورد.

در بخش میانی بنای یادبود، سنگی وجود دارد که بر لوح فلزی آن به خط نستعلیق چنین نوشته‌شده است:" سید جمال‌الدین اسدآبادی تولد در کوی سیدان اسدآباد 1254 هجری برابر با 1217 خورشیدی= 1838 میلادی. درگذشت در استانبول ترکیه 1314 هجری برابر 1274 خورشیدی= 1895 میلادی.

یاقوت حموی تاریخ‌نویس مشهور قرن هفتم هجری، اسدآباد را مقر پسر خسروپرویز شاه ساسانی می‌داند و وجود بناهای تاریخی متعدد، نشان از قدمت دیرینه این خطه دارد. از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان اسدآباد می‌توان به بنای‌ یادبود سید جمال‌الدین اسدآبادی، سنگ‌نبشته ‌آقاجان بلاغی، پل شکسته خسروآباد، باغ‌های دربند  و اقامتگاه بوم‌گردی آرتینا در روستای ملهم دره اشاره کرد.

مسجد کوی میدان

مسجد کوی میدان یا حاج میرزا آقاجان در محله میدان اسدآباد واقع‌شده است. این بنا، مستطیل شکل بوده و شبستان قدیمی با ستون‌های متعدد در ضلع شمالی صحن قرار دارد.

مدخل شبستان در ضلع شرقی با طاق جناغی قرار داشته و در وسط ضلع جنوبی آن نیز محرابی با طاق جناغی به ارتفاع 187 سانتی‌متر و در دو طرف آن نیز دو طاق‌نما با همین ارتفاع قرار دارد.

در فضای محراب، نورگیری تعبیه‌شده و در اضلاع دیگر شبستان، طاق‌نما و طاقچه و پنجره‌هایی تعبیه‌شده است. درباره تاریخ ساخت مسجد، مدرک قطعی در دست نیست، اما با توجه به انتساب مسجد به حاج "میرزا آقاجان" می‌توان گفت که در دوره سلطنت محمدشاه( 1264-1250 ه-. ق) به همت میرزا لطیف مشهور به حاجی میرزا آقاجانی که از افراد به نام اسدآباد بوده، بناشده است.

حمام گلستان

در محله‌ کهن «درب کاروانسرا»، اثری ارزشمند از دوره صفویه به یادگار مانده است. حمام گلستان که «حمام قدیمی بازار» و «حمام خان» هم خوانده می‌شود در این محله خودنمایی می‌کند.

این حمام تاریخی دارای درب ورودی، طاق گنبدی شکل، سربینه، راهروی ورودی، گرمخانه، خزینه آب سرد و خزینه‌ آب سرد بوده و بیشترین مصالح به کار رفته در ساخت آن شامل آجر، ملاط گچ، سنگ تراشیده‌ مرمر و سنگ لاشه می‌شود.

روستای حبشی

حبشی نیز از روستاهای هدف گردشگری استان همدان بوده و بافت پلکانی آن در دامنه کوه "زریله"، مرتفع‌ترین کوه منطقه،‌ چشم‌انداز دل‌نوازی به وجود آورده است. فاصله این روستای تاریخی تا شهر اسدآباد 26 کیلومتر است و کارشناسان میراث فرهنگی، قدمت آن را با توجه به مشابهت‏ ساختار معماری سنتی سنگی و خشتی آن با بقایای تاریخی دوران مادها به این دوران نسبت می‌دهند.

بخش عمده‏ای از جاذبه‌‏های گردشگری روستای حبشی را چشم‏‌اندازهای طبیعی آن تشکیل داده و باغ‏‌های وسیع، چمن‌‏زارها، چشمه‏‌ساران و دامنه کوه‏‌های اطراف از تفرج‌گاه‌های زیبا و فرح‌زای روستا به شمار می‌رود.

حبشی در بهار و تابستان، معتدل و در پاییز و زمستان، آب و هوایی سرد و خشک دارد و در فصل بهار، کوه‏‌های اطراف روستا با گونه‏‌های متنوعی از گیاهان خودرو پوشیده می‌شود. سرسبزی مراتع، رویش گونه‏‌های گیاهی متنوع دارویی و گل‏‌های رنگارنگ طبیعی و وجود غاری زیبا، منظره‌ای چشم‌نواز را پدید آورده و حبشی را از سایر روستاها متمایز کرده است.

روستای مَلهم دره

این منطقه از روستاهای هدف گردشگری است که در دره‌های شمال غربی الوند و دامنه کوه المابلاغ" واقع‌شده و فاصله آن با اسدآباد نزدیک به 3 کیلومتر است. این روستا دارای رودخانه‌ای بسیار زیبا و دیدنی است که از چهل چشمه سرچشمه می‌گیرد و دارای باغ‌های میوه و تاکستان‌های انگور بوده و محصولات آن شهرت ویژه‌ای در سطح استان دارد.

خانه‌های این روستا که ییلاق‌های بسیار مصفایی دارد مانند بر روی هم ساخته‌شده به‌طوری‌که پشت‌بام یک‌خانه حیاط خانه دیگر است و این، زیبایی روستا را دوچندان می‌کند.

"ملهم دره" که کوه‌ها و دره‌ها از چهار طرف آن را احاطه کرده‌اند را می‌توان  به دلیل زیبایی و نوع خانه‌ها، "ماسوله" غرب کشور نامید و ناصرالدین‌شاه در سفر به عتبات عالیات با گذر از این روستا از آن به عنوان " شهریار جاده‌ها" یاد کرده است.

طبیعت زیبا، معادن و سنگ‌های متنوع ساختمانی، بافت تاریخی، دره‌های سرسبز و گیاهان دارویی از ویژگی‌های مهم این روستا به شمار رفته و به گفته بزرگان روستا وجود گیاهان دارویی متنوع موجب نام‌گذاری آن به‌عنوان "مرهم دره" شده و در گذر زمان به "ملهم دره" تغییر نام یافته است.

گزارش: سمیه مظاهری