تبیین علم نافع از لسان امام حسن مجتبی علیه السلام

به گزارش خبرگزاری شبستان، آیت الله العظمی جوادی آملی در سخنانی با اشاره به روایتی از امام حسن مجتبی(علیه السلام) به تبیین علم نافع پرداخته و فرمودند: از وجود مبارک امام حسن مجتبی (سلام الله علیه) رسیده است که «کونوا أوْعیة العلم و مصابیح الهدی»این نصیحت برای همه امت اسلامی سودمند است مخصوصاً برای شما برادران طلبه و دانشجو. این بیان آن است که شما ظرف دانش باشید و چراغ هدایت.

در سال سوم هجرت و در شب نیمه ماه رمضان ـ که بهترین ماه‌های خداست ـ خانه امیرالمؤمنین و فاطمه(علیهما السلام) میزبان قدوم مولود مبارکی شد که شادی را با خود به خانه وحی آورد. در این شب فرخنده، سبط اکبر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم)، حضرت امام حسن علیه السلام چشم به جهان گشود و شهر مدینه را غرق نور کرد. حسن‌بن‌علی(علیهما السلام) از دوران جدّ بزرگوارش چند سال بیشتر درک نکرد; زیرا او تقریباً هفت سال بیش نداشت که پیامبر اسلام بدرود حیات گفت. پس از درگذشت پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) تقریبا سی سال در کنار پدرش امیر مومنان(علیه السلام) قرار داشت و پس از شهادت علی(علیه السلام) (در سال 40 هجری) به مدت 10 سال امامت امت را به عهده داشت و در سال 50 هجری با توطئه معاویه بر اثر مسمومیت در سن 48 سالگی به درجه شهادت رسید.

بدین‌مناسبت به فرازی از بیانات حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی پیرامون آن حضرت می‌پردازیم:

معظم‌له در سخنانی با اشاره به روایتی از امام حسن مجتبی(علیه السلام) به تبیین علم نافع پرداخته و فرمودند:

از وجود مبارک امام حسن مجتبی (سلام الله علیه) رسیده است که «کونوا أوْعیة العلم و مصابیح الهدی»[1] این نصیحت برای همه امت اسلامی سودمند است مخصوصاً برای شما برادران طلبه و دانشجو. این بیان آن است که شما ظرف دانش باشید و چراغ هدایت «کونوا أوْعیة العلم و مصابیح الهدی» بیان نورانی امیرالمؤمنین(علیه السلام) این است «انَّ هذه القلوب أوعیة فخیرها أوْعٰاها»[2] یعنی این دل‌ها ظروف معارف است شما در این دل جز معرفت الهی و احکام و حکم حق چیزی قرار ندهید دل‌ها ظرف علوم است و وجود مبارک امام‌حسن(سلام الله علیه) فرمود: شما ظرف دانش باشید نگذارید در جان شما غیر دانش چیزی رسوخ کند و برای اینکه این علم نافع باشد فرمود چراغ هدایت باشید علم نافع علمی است که هم به حال خود انسان سودمند باشد هم به حال جامعه علم چند قسم است بعضی از علوم اصلاً نافع نیست ضار است نظیر سحر و شعبده و جادو و امثال اینها که اینها علوم سودمند نیستند بعضی از علوم‌اند که نافع‌اند سودمندند ولی چون در جان ننشسته‌اند و شخص عالم به آن علم عمل نکرده است از علم خود استفاده نمی‌برد این علم برای او نافع نیست و وجود مبارک رسول گرامی (علیه و علی آله آلاف التحیّة و الثّناء) به خدا پناه می‌بردند از علمی که نافع نباشد «نعوذ بالله من علم لا ینفع»[3] از علمی که نافع نباشد پس بعضی از علوم اصلاً ضارند و نافع نیستند مثل سحر و شعبده و جادو و طلسم و اینها بعضی از علوم نافع‌اند ولی شخص عالم به آنها عمل نمی‌کنند بعضی از علوم‌اند که نافع اند و شخص عالم به آنها عمل می‌کند وجود مبارک امام مجتبی به ما فرمود علم نافع فراهم بکنید یعنی علمی که ذاتاً سودمند است و شما هم از او بهره می‌برید لذا فرمود: «کونوا اوعیة العلم و مصابیح الهدی»[4] یعنی ظرف دانش و چراغ هدایت باشید وقتی انسان چراغ هدایت قرار می‌گیرد که دارای علمی باشد که آن علم سودمند است و به علم خود هم عمل بکند.(سخنرانی ایام محرم 21/7/84)

ایشان در قسمتی از بیاناتشان با اشاره به داستانی از زندگی امام حسن مجتبی(علیه السلام) در نصحیتی به دانش‌آموزان فرمودند:

وجود مبارک امام حسن مجتبی امام دوم ما(سلام الله علیه) یک روز بچه‌های خودش و برادرزاده‌های خودش را در یک مجلس خانوادگی جمع کرد به آنها نصیحت کرد فرمود: «إنّکم صِغار قومٍ و یوشک أن تکونوا کبار قومٍ آخرین»[5] فرمود فرزندان من بچه‌های من برادرزاده‌های من! شما امروز بچه‌اید ولی در آینده نزدیک بزرگ این شهرید بزرگ این کشورید بزرگ این مملکت‌ هستید بکوشید که برای بزرگی‌تان بزرگوارانه قدم بردارید ببینید امام به امامزاده‌ها چطور سفارش می‌کند فرمود فرزندان من و برادرزاده‌های من, خب فرزندان و برادرزاده‌های ایشان آنها همه معصوم‌زاده‌اند فرمود: «إنّکم صِغار قومٍ و یوشک أن تکونوا کبار قومٍ آخرین» شما امروز بچه‌اید در آینده بزرگید مسئولیت دارید چشم دیگران به شماست و از خانواده‌های خوب تربیت شدید هم خودتان را باید اصلاح کنید هم جامعه را باید اصلاح کنید الآن شما اگر ـ ان‌شاءالله الرحمن ـ در مسیر صحیح حرکت کنید حرف بد یاد نگیرید حرف بد نزنید اگر خواستید شوخی کنید با خودتان شوخی نکنید حرف‌های طنز یاد بگیرید, بگویید اما با یکدیگر شوخی نکنید وقار را کم می‌کند کم کم ـ خدای ناکرده ـ نگرانی ایجاد می‌کند انسان نشاط را با درایت باید مدیریت کند به هر تقدیر سفارش وجود مبارک امام حسن مجتبی(سلام الله علیه) به پسران خود و به برادرزاده‌های خود همین بود که فرمود: «إنّکم صِغار قومٍ و یوشک أن تکونوا کبار قومٍ آخرین» فرمود فرزندان من برادرزاده‌های من! امروز شما کوچکید نوجوانید آینده بزرگ خواهید بود هم‌اکنون به فکر علم صحیح و عمل صالح باشید!!(دیدار دانش‌آموزان دبستانی 20/12/91)

در روایت هست که وقتی امام حسن مجتبیٰ(سلام الله علیه) خودش را معرّفی کرد فرمود «نحن ثانی» طبق بعضی از نسخ «تالی» طبق بعضی از نسخ دیگر «ثانی کتاب الله الّذی ورثهما رسول الله» یا «تالی کتاب الله الّذی ورثهما رسول الله(صلّی الله علیه و آله و سلّم)»[6] اگر رسول خدا فرمود «انی تارکم فیکم الثقلین»[7] ما دوّمی قرآن هستیم ما را اگر خواستید معرّفی کنید بشناسید در حد قرآن بشناسید پایین‌تر نیاورید وجود مبارک امام مجتبیٰ این است این هفتهٴ اکرام ایتام هم از آن ذات مقدس به یاد مانده است که سخن از اطعام نیست که شکمی اینها سیر بشود با ترحّم سخن از اکرام است که باید با احترام آمیخته باشد که ان‌شاء الله همهٴ مردم این تلاش و کوشش را کردند از همه مقبول باشد مخصوصاً از مسئولان این کار و عید سعید میلاد وجود مبارک امام مجتبیٰ هم برای نظام و دولتمردان و ملت و مملکت پربرکت باشد إن‌شاء الله تعالی.

(نمازجمعه 27/7/84)

[1] ـ کافی، ج 1، ص 301.

[2] ـ نهج‌البلاغه، حکمت 147.

[3] ـ بحارالانوار، ج 2، ص 32.

[4] ـ کافی، ج 1، ص 301.

[5] . بحارالأنوار, ج2, ص152.

[6]  ـ ر.ک، امالی مفید، ص 349.

[7]  ـ بحار الانوار، ج 2، ص 226.