خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ بلوار «رسالت» رشت تا سه دهه پیش نامش «پورداود» بود. اما قدیمی‌های رشت، این بلوار را نه به‌نام «رسالت» می شناسند و نه استاد «ابراهیم پورداود». می‌گویند؛ «نفت انبار» اما بجز این خیابان، نقطه دیگری هم در رشت به همین نام خوانده می‌شود. در محله باقرآباد رشت، هنوز اهالی موقع آدرس دادن می‌گویند «سه راهی نفت انبار».
در خیابان اصلی محله باقرآباد، راسته‌ای که صنعتگران و تعمیرکاران خودرو و گاراژهای جمع‌آوری ضایعات وجود دارد، از هرکس بپرسید نفت انبار کجاست؟ میگوید: بعد از کارگاه «رضایی بوساری»، محوری که به سمت خیابان تختی می‌رود، همانجا که پرنده فروشی است، سه راهی نفت انبار است.
«علی اکبر مرادیان گروسی» زاده محله باقرآباد است و با ۹۵سال سن در همین محدوده زندگی می‌کند. وی موقعیت نفت انبار را نشان داده و میگوید:« اگر بخواهیم محله باقرآباد را بررسی کنیم، می‌باید از چند جهت وارد شویم. یکی محله بوسار است که انتهای باقرآباد بود. یکی از سمت مسجد حاج صمدخان. یکی از محور خط ماشین. جهت بعدی از سمت زیرکوچه و نفت انبار و حد دیگر باقرآباد سرخ بنده است. مکان دقیق نفت انبار دقیقا مغازه آقای «خباز» بود. چهارراهی که آقای زعیمیان – کاتوزیان چوب فروشی داشتند. از «زیر کوچه» که داخل می‌شویم یک دوراهی هست که سمت چپ آن به سمت خط ماشین می‌رود و سمت راست به سمت نفت انبار».
مرادیان گروسی در بازدید حضوری از محله باقرآباد، نقطه‌ای را نشان داد که اکنون بخشی از آن آپارتمان شده است. به گفته او، «نفت انبار» محل توزیع نفتی بود که از باکو وارد رشت می‌شد. به گفته او، نفت استخراج شده از باکو، با کشتی وارد بندرانزلی می‌شد و از طریق بندر پیربازار، به محله باقرآباد می‌رسید. اما «نفت انبار»، واقع در خیابان رسالت چه بود؟ به گفته یک رشت پژوه، محل دقیق انبار نفت در خیابان رسالت فعلی و معروف به «انبار نفت نوبل» بود.
روبرت واهانیان درباره تفاوت این دو میگوید:« در باقرآباد رشت، نفت انبار استانی قرار داشت که صرفا نفت تصفیه شده برای پخت و پز و چراغ‌های نفتی را تامین می‌کرد. ولی انبار نوبل، که در محل کنونی اداره کل محیط زیست قرار داشت، انباری عظیم برای پخش نفت خام و فرآورده‌های گوناگون تصفیه شده از نفت بود. نفتی که شرکت برادران نوبل از باکو وارد می‌کردند و نفت مورد نیاز در سراسر کشور و حتی خارج از کشور را تامین می‌کرد و به صورت عمده به‌فروش می‌رسید. شرکت تولید و تصفیه و توزیع فراورده‌های نفتی برادران نوبل، شرکت نفتی بسیار معتبری در شهر صنایع نفتی باکو، پیش از انقلاب اکتبر در امپراطوری روسیه تزاری بود.»
واهانیان یادآور می‌شود: «در آن سال‌ها هنوز کل منطقه قفقاز، به‌صورت یکپارچه از مستملکات روسیه تزاری به شمار می‌رفت. در ماه مه ۱۹۱۸، منطقه قفقاز، متعلق به روسیه، پاره پاره شد و جمهوری‌های تازه تاسیس گرجستان و ارمنستان و آذربایجان تشکیل شد و در آن تاریخ کار شرکت‌های نفتی در شهر باکو پایان یافت.»
معاونت حقوقی مجلس و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، متن قرارداد برادران نوبل را منتشر کرده است. قراردادی که به موجب آن «برادران نوبل» می‌توانستند نفت استخراج شده در شرکت خود در باکو را به رشت بیاورند. برخی از مفاد این قرارداد بدین شرح است: «مصوب ليله ۲۶ رمضان ۱۳۲۹ قمري از طرف دولت عليه به برادران نوبل اجازه داده مي‌شود که از کنار بندر بيجار خاله لوله آهني براي جريان نفت به طول يک فرسخ مستقيماً تا راه شوسه پيربازار و رشت کشيده در محل موسوم به ( کوماکو) به راه شوسه مزبوره داخل نموده و از کوماکو تا کنار شهر رشت لوله را متوازي با راه و از کنار راه عبور داده به انبار اداره نوبل کنار شهر رشت وارد نمايند. مدت اين اجازه پانزده سال خواهد بود و پس از انقضاي مدت برادران نوبل بايد تمام لوله ممتده و اشياء منقوله خود را برداشته و فقط پل و عمارتي را که براي محافظت لوله بنا نموده اند به صاحبان املاک بلاعوض واگذار کنند مگر در موردي که به اجازه دولت به ديگري انتقال يابد. در هر هفته اداره نوبل بايد ربع آن مقدار نفتي را که ممکن است از لوله جاري شود براي تجار نفت فروش اتباع داخله جريان دهد و ترتيب تقسيم جريان اين مقدار نفت را تجار داخله با کمپاني نوبل به اطلاع کارگذاري گيلان خواهند داد مشروط بر اين که تجار مزبور نفت خودشان را با کرجي در بيجار خاله حاضر نموده و از اداره نوبل در رشت به وسيله بشکه مخصوص خود و يا به واسطه لوله که از انبار نوبل به انبارهاي شخصي خود خواهند ساخت تحويل بگيرند.»
به گفته برخی از مطلعین، ساختمان نفت انبار در خیابان رسالت تا چند دهه پیش هم سالم و پابرجا بود و بعدها خراب شد. ساختمانی که ۲ برادر «آلفرت برنهارد نوبل» مخترع دینامیت ساخته بودند و گویا آلفرت سوئدی الااصل نیز مدتی به رشت آمده و در همین ساختمان ساکن شده بود.
نظر شما