خبرگزاری شبستان؛ گروه قرآن و معارف: امام سجاد (سلام‌الله‌علیه) ماه مبارک رمضان را عید اولیاء الله می‌داند. در صحیفهٴ‌سجّادیه دعایی دربارهٴ مقام دعا و وداع ماه مبارک رمضان وجود دارد که در مقدمهٴ این دعا حضرت کلیّات نعمت های الهی را می‌شمارد و اینکه بخش شهای خدای سبحان ابتدایی است، نه از روی استحقاق. بعد از آن مقدمه می‌فرماید: یکی از بهترین بخش شهای خداوند سبحان، ماه مبارک رمضان و روزهٴ این ماه است.
این که در آخر ماه مبارک رمضان عید فطر می‌گیرند، چون جایزه‌های یک ماه را به ما می‌دهند، که در حقیقت محصول ماه مبارک رمضان است. ضیافة الله، لقاء الله را به دنبال دارد. پس عظمت از آن ماه شوال نیست؛ بلکه عظمت از آن ماه مبارک رمضان است که نتیجهٴ یک ماهه را در روز عید می‌دهند.
خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان برای بهره مندی از برکات این ماه عزیز در پایان ماه رمضان با حجت الاسلام و المسلمین امیر علی حسنلو، استاد حوزه و مدیر گروه تاریخ وسیره مرکز مطالعات وپاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه به گفت و گو نشسته است که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
چگونه می توانیم پی آمدهای معنوی رمضان را پس از پایان این ماه هم حفظ کنیم؟
رمضان رفت الهی برکاتش نرود، فرصت خوب دعاو صلواتش نرود، ماه پرفیض خدا میل به رفتن دارد، ای خداکاش زدستم حسناتش نرود. حفظ معنویات حاصل از ماه رمضان راه و روش هایی دارد که به برخی از آنها اشاره می کنم. تلاوه قرآن که غالبا روزی یک جزء برای همه فراهم بوده لا اقل انسی که حاصل شده قطع نشود روزانه مقداری قرآن تلاوت شود.
ترک معاصی وگناهان رفتاری که دراین ماه شیطان در زنجیر بود و با توجه به این زمینه معنوی بزرگ اغلب این گناهان ترک می شود؛ لذا ملکه ای از ترک گناهان رنگارنگ اعم از گناه چشم وگوش و اعضا وجوارح وگناهان کسب وکار وگران فروشی و...همه گناهان ریز ودرشت حاصل شده حالتی عصمت گونه به اغلب روزه داران بلکه به همه حاصل شده است ، حفظ این حالت مهم است.
استمرار مجموعه از اعمال خوب مانند: صله رحم، احسان وصدقه، افطاری دادن اطعام فقرا و..این رفتارها استمرار یابد وترک نشود. اهمیت به نماز اول وقت وشرکت در نماز جماعت؛ مراقبت از نمازهای دیگر مثل نماز شب؛ درماه رمضان توفیق و فرصت خواندن نماز شب و نوافل نمازهای دیگر که خواندن آنها آسان است ولو اندک وچند رکعت به اغلب روزه داران دست می دهد؛ سعی شود این اعمال به کلی ترک نشود.
شرکت در مساجد برای نماز مهم است؛ به عللی از جمله شرایط گرفتاری عمومی به بیماری کرونا مساجد خلوت شده بود؛ درماه رمضان مقدار قابل توجهی این فضا ترمیم شد مومنان با شرکت گسترده بویژه جوانان حالات معنوی حضور در مساجد را خفظ نموده و به شکوه نمازهای جماعت بیفزایند «چون یدالله مع الجماعه »سخن حکیمانه بی مانند است در حضور جماعت در مساجد بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی وروحی وحتی اقتصادی قابل حل ورفع است.
ارتباط با خویشاوندان واحترام به پدر ومادر؛ از جمله فرصت های معنوی حاصله در ماه رمضان که با دیدارهای سال نو مقارن بود، ارتباط با خویشاوندان و زیارت بزرگان از پدر ومادر بود؛ این حالت معنوی بزرگ را نه تنها ترک نکنید بلکه بیفزاید وحد اقل با ابزارهای ارتباطی که دردسترس همه است حفظ کنید تا ارتباطات قوی تر شود؛ راههای نفوذ شبهات فکری و...را ببندید؛ خصوصا اقشار فرهنگی دانشگاهیان و دانشمندان و بویژه طلاب وعلمای حوزه ها ارتباط با خویشاوندان را محکمتر وقوی تر نمایید با انواع روشها ولو با ایجاد گروههای علمی در فضای مجازی وباذکر احادیث اهل بیت (ع) دراین گروهها حالت معنوی به دست آمده را پاسداری نمایید واز رسوخ شبهات عقیدتی در خانواده ها و خویشاوندان جلو گیری نمایید وجلو رواج منکرات را از طریقفضای مجازی کنترل نمایید.
خدمت به مردم وافطاری دادن و اطعام نیازمندان؛ یکی از دست آوردهای ماه مبارک ارائه این خدمات اجتماعی بوده است؛ این سلوک های معنوی بزرگ وبی بدیل را استمرار دهید و گسترش دهید که در حفظ دین و فرهنگ و کاستن از آسیب های اجتماعی بسیار موثر است؛ ارتباطات اجتماعی و پیوندهای عاطفی اینگونه اعمال بسیار مهم وکارساز است؛ خیرین بزرگوار و نهادهای مردمی خیر که دراین مسیر عملکردهای وگامهای مثبت فراوان داشته اند، این تجربیات معنوی بی نظیر باید حفظ شود بهترین توشه ی معنوی برای حیات برزخی و ابدیت خدمت به مردم وارتباط گسترده با طبقات فرودست جامعه ودلنوازی از آنان است؛
آیا وداع با ماه رمضان، به معنای وداع با ویژگی های ارزشمند این ماه است، چگونه این ویژگی ها رو حفظ کنیم.
مراقبت و معرفت دو گام اساسی از حفظ دست آوردهای معنوی رمضان است؛ اگر چه معرفت در تمام امور مقدم است؛ مراقبت با معرفت می تواند بهترین روش حفظ دست آوردهای معنوی رمضان باشد که در سئوال بالا همه نکات لازم یادآوری وتبیین شد.
بنابراین هرگز وداع ماه رمضان وداع باارزش های به دست آورده از آن نیست؛ خداوند این فرصت را برای بندگان ایجاد کرده است که در روز فقر وتنگ دستی ابدیت که در پیش روی هست برای آن توشه جمع شود؛ لذا حفظ حال ومعنویتی که کسب شده مهم است؛ دست آوردهای ماه رمضان اگر حفظ شود ترقی معنوی و صعود به پله های بالای ایمان ومدارج بر آن میسر و فراهم است وعین همین ترقیات برای انسان در عالم برزخ پیش خواهد آمد؛ توشه ای که انسان در ماه رمضان کسب نموده است بسیار گران بهاست که در هیچ فرصتی به دست نمی آید؛ شب قدر شب بی مانند ولحظات بی نظیر در هیچ فرصتی به دست نمی آید دراین ماه بوده است؛ ماهی که رسول خدا فرموده است: نومکم فیه عباده –خوابتان عبادت است؛ نفس کشیدن عبادت است؛ لذا دراین ماه آذوقه معنوی بی مانند کسب شده است که حفظ آنها نیازمند مراقبت جدی است
ائمه اطهار(ع) و پیامبر اکرم(ص) در وداع با ماه رمضان چه اعمالی انجام می دادند؟
نماز و بویژه دعا دو روش وداع با ماه مبارک درسیره معصومان (ع) است که می تواند در استمرار حالات بدست آمده برای انسان نیز مفید باشد ؛ دعا کلید ورمز ارتباط ومناجات وشکر گزاری از خداوند است ؛ خداوند خود دعارا راه وصل بندگان وباب ارتباط خود قرار داده است ومکرر در قرآن از دعا وراز ونیاز با پروردگار عالم سخن گفته شده است ؛ « وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعان» « ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُم »
درسیره رسول الله (ص) ده روز آخر ماه رمضان به اعتکاف می نشست ورخت خواب خود را جمع می نمود درآخرین سال زندگی دو دهه را اعتکاف نمود ؛ این خود نشان دهنده اهمیت ماه رمضان در نزد حضرت بود؛ دعا هایی نیز هست از جمله دعایی که به جابر بن عبدالله انصاری صحابی بزرگ ومحب اهل بیت (ع)وشیعه امیر مومنان(ع) در تودیع ماه رمضان تذکر داده است.
اللّهُمَّ لا تَجعَلهُ آخِرَ العَهدِ مِن صِيامِنا إيّاهُ ، فَإِن جَعَلتَهُ فَاجعَلني مَرحوماً ، ولا تَجعَلني مَحروماًفرمود هرکس این دعای وداع را بخواند به مغفرت و پاداش بزرگ ماه رمضان دست یافته است .
از ائمه اطهار(ع) دعاهای زیبا وعالی مضمون در وداع رمضان نقل شده است؛ از امام صادق (ع) دعایی در کافی نقل شده است؛ دعاى امام سجاد (ع)در وداع ماه رمضان کامل ترین وبهترین مناجاتی که از معصومان به دست رسیده است دعای وداع ماه رمضان، دعای چهل پنجم ، از امام سجاد (ع) است که در صحیفه سجادیه ذکر شده است ؛ خواندن این دعا در شب عید فطر پس از دیده شدن ماه مستحب است؛
امام زين العابدين عليه السلام زمانی كه ايام ماه مبارك رمضان به آخر میرسيد سخت ناراحت مىشد زيرا كه آن ايام بهار نيكوكاران مىباشد، همواره امام عليه السلام با اين دعاى شريف ماه مبارك رمضان را وداع مىگفت: اللّهمّ يا من لا يرغب في الجزاء، و لا يندم على العطاء، و يا من لا يكافئ عبده على السّواء، منّتك ابتداء، و عفوك تفضّل، و عقوبتك عدل، و قضاؤك خيرة ان اعطيت لم نشب عطاءك بمنّ، و ان منعت لم يكن منعك تعدّيا تشكر من شكرك، و انت الهمته شكرك، و تكافئ من حمدك، و انت علّمته حمدك، تستر على من لو شئت فضحته، و تجود على من لو شئت منعته، و كلاهما اهل منك للفضيحة و المنع غير انّك بنيت افعالك على التّفضّل، و اجريت قدرتك على التّجاوز، و تلقّيت من عصاك بالحلم، و امهلت من قصد لنفسه بالظّلم تستنظرهم باناتك الى الإنابة، و تترك معاجلتهم الى التّوبة، لكيلا يهلك عليك هالكهم، و لا يشقى بنعمتك شقيّهم الّا عن طول الإعذار إليه، و بعد ترادف الحجّة عليه، كرما من عفوك يا كريم، و عائدة من عطفك يا حليم ...
«خداوندا اى كسى كه هيچگاه در برابر عطا و بخشش خود پاداش نمىخواهى و اى آن كه از بذل مرحمت و بزرگوارى پشيمان نمىشوى، و اى خدايى كه بر همه بندگان خوب و بد يكسان پاداش نمىدهى، احسان و محبت تو بر مخلوق در برابر طاعت نيست و عفو و بخششت صرف تفضل است و مجازات و كيفر گنهكاران نيز عين عدالت است و قضاى تو بر اساس مصلحت و خيرخواهى است. خداوندا! اگر به بندگان چيزى عطا كنى هيچگاه آن را با منّت گذاشتن آميخته نمىسازى و اگر چيزى را از كسى منع مىكنى و به او نمىدهى نه از باب ظلم و تعدّى است، تو آن بخشندهاى هستى كه بر سپاسگزاران پاداش شكرگزارى مىدهى در حالى كه تو خود، آن سپاسگزارى را به او الهام كردهاى و به هر كه حمد و سپاس تو را گويد پاداش مىدهى در حالى كه تو آن حمد و سپاس را به او آموختهاى، خداوندا! تو با اين كه مىتوانى بندهات را رسوا كنى، بديهاى او را مىپوشانى و با اين كه اگر بخواهى مىتوانى احسان نكنى با اين همه مورد لطف و كرمت قرار مىدهى، در صورتى كه هر دوى اينها شايسته رسوايى و ندادن نعمت بودند جز اين كه تو همه اعمال و رفتار خود را بر اساس لطف و بزرگوارى انجام مىدهى و همه قدرت خود را در مورد عفو و گذشت از بندگان به كار مىبردى و با معصيتكاران با حلم و بردبارى رفتار مىكنى و به كسانى كه به خود ستم مىكنند فرصت مىدهى تا با حلم و شكيبايى تو مجالى پيدا كرده از غفلت بيرون آيند و به سوى تو برگردند تا آنان كه مستوجب عذابند، هلاك نشوند و كسانى كه اهل شقاوتند از رحمت تو محروم نگردند- مگر آن كه با همه حلم و صبر تو و حجتهاى پياپى كه بر او تمام كردى بازهم به شقاوت خود بمانند- و از كرم تو برخوردار شوند اى خداى بخشنده و به اقيانوس رحمتت بازگردند اى خداى صبور! ...»
چند نکته مهمی که امام در این دعا از خداوند طلب می نماید:
1- بخشندگى و كرم خدا
اما كرم و بزرگوارى و بخشش خداوند بر بندگان آن طورى كه امام عليه السلام فرموده به شرح زير است:
الف- نعمت خداوند متعال بر بندگان به اميد پاداشى از جانب ايشان نيست زيرا كه خداى تعالى بىنياز از بندگان اوست آنان نيازمند او هستند.
ب- خداى متعال هر چند نعمت بزرگى را شامل حال بندهاى از بندگانش بفرمايد هرگز از احسان و لطف خود پشيمان نمىشود آن طورى كه مخلوقات در بذل و بخششهاى خود وقتى كه فايدهاى به حال آنها نداشته باشد، پشيمان مىگردند.
ج- همانا نعمتهاى الهى همراه با منت نيست زيرا كه خداى تعالى از باب لطف و از راه تفضّل نعمت مىدهد.
د- خداى تعالى بدون مقدمه و بىچشمداشت به بندگان احسان و كرم مىكند.
2- عفو و مجازات خدا
اما عفو و گذشت پروردگار از گنهكاران و بدكاران، از باب لطف و رحمت است و اما مجازات و كيفر ايشان عين عدالت مىباشد زيرا كه جز به مقدار استحقاق گنهكار مجازات نمىفرمايد.
3- قضاى الهى
اما قضاى الهى و صدور افعال از بارى تعالى، از روى اختيار است و ذات مقدس او، چنان كه بعضى از فلاسفه مىگويند، در افعال خود مجبور نيست.
4- سپاس خدا از سپاسگزاران
خداى متعال از كسانى كه شكر نعمت او را مىگزارند، با عنايت بيشتر و افزون كردن الطاف و افزايش نعمتهاى خود بر ايشان قدردانى مىكند و مقصود از شكرگزارى خداوند از بنده، همين است همچنين بر كسى كه حمد و سپاس او را بگويد پاداش مىدهد و الطافش را به او ارزانى مىدارد.
5- پردهپوشى از گناه
از جمله الطاف خداوندى بر بندهاش، پردهپوشى در هنگام ارتكاب معصيت اوست در صورتى كه اگر اراده فرمايد او را رسوا مىكند و در انظار مردم بىاعتبار مىسازد، همچنان كه الطاف خداوند بر گنهكار آن است كه بر او كرم مىكند و روزى مىدهد در حالى كه اگر بخواهد مانع مى شود و او را از گرسنگى مى ميراند و ليكن اراده خداوند بر اين تعلق گرفته است كه از گناه گنهكاران بگذرد به اميد اين كه فرصت را در اختیار آنان گذاشته ودرب توبه را وا نهاده است.
نظر شما