به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، در برنامه « چراغداران» كه شرح كوتاهی از زندگی مفاخر ادبی و فرهنگی كشورمان است امروز استاد بهروز رضوی بخش هایی از سرگذشت و فعالیتهای حكیم خیام نیشابوری را روایت می كند.
عمر خیام در سدهٔ پنجم هجری قمری در نیشابور به دنیا آمد . فقه را در میان‌سالی در محضر امام موفق نیشابوری آموخت؛ حدیث، تفسیر، فلسفه، حكمت و ستاره‌شناسی را فرا گرفت.
در نزدیك سال ۴۴۹ (هجری قمری) زیر پوشش و سرپرستی ابوطاهر، قاضی‌القضات سمرقند، كتابی دربارهٔ معادله‌های درجهٔ سوم به زبان عربی نوشت تحت نام رساله فی البراهین علی مسائل الجبر و المقابله و از آن‌جا كه با خواجه نظام‌الملك طوسی رابطه‌ای نیكو داشت، این كتاب را پس از نگارش به خواجه تقدیم كرد. پس از این دوران خیام به دعوت پادشاه جلال‌الدین ملك‌شاه سلجوقی و وزیرش نظام الملك به اصفهان می‌رود تا سرپرستی رصدخانهٔ اصفهان را به‌عهده گیرد. او هجده سال در آن‌جا مقیم می‌شود. به مدیریت او زیج ملكشاهی آماده می‌شود و در همین سال‌ها (نزدیك ۴۵۸) طرح سر و سامان دادن گاه‌شمار را تنظیم می‌كند. خیام گاه‌شمار جلالی یا تقویم جلالی را دسته‌بندی كرد كه به نام جلال‌الدین ملك‌شاه شهره است. در این دوران خیام به عنوان ستاره‌شناس در دربار خدمت می‌كرد. در همین سال‌ها (۴۵۶) خیام مهم‌ترین و تأثیرگذارترین اثر ریاضی خود را با نام رساله فی شرح ما اشكل من مصادرات اقلیدس را می‌نویسد و در آن خطوط موازی و نظریهٔ نسبت‌ها را شرح می‌دهد. همچنین گفته می‌شود كه خیام هنگامی كه سلطان سنجر، پسر ملك‌شاه در كودكی به آبله گرفتار بوده وی را درمان نموده‌است. پس از درگذشت ملك‌شاه و كشته شدن نظام‌الملك، خیام مورد بی‌مهری قرار گرفت و كمك مالی به رصدخانه (زیج) قطع شد بعد از سال ۴۷۹ خیام اصفهان را به قصد اقامت در مرو كه به عنوان پایتخت جدید سلجوقیان انتخاب شده بود، ترك كرد. احتمالاً رساله‌های میزان الحكم و قسطاس المستقیم را در آن‌جا نوشت. رسالهٔ مشكلات الحساب (مسائلی در حساب) نیز احتمالاً در همین سال‌ها نوشته شده‌است.
خیام آثار علمی و ادبی بسیاری را در زمینه ریاضیات، فلسفه، نجوم، فیزیك، جغرافیا، تاریخ، موسیقی و... تألیف كرده‌است.
در جهان خیام به عنوان یك شاعر، ریاضیدان و اخترشناس شناخته شده‌است. هرچند كه اوج شناخت جهان از خیام را می‌توان پس از ترجمه شعرهای وی به وسیله ادوارد فیتزجرالد دانست.
مرگ خیام را میان سال‌های ۵۱۷–۵۲۰ هجری قمری می‌دانند كه در نیشابور رخ داد.
آرامگاه وی هم‌اكنون در شهر نیشابور، در باغی كه آرامگاه امامزاده محروق در آن واقع می‌باشد، قرار گرفته‌است.
برنامه «چراغداران» را به تهیه كنندگی حسینی باغسنگانی و روایت بهروز رضوی ساعت ۱۲:۴۵ روی موج‌اف ام ردیف۱۰۶ مگاهرتز از رادیو فرهنگ بشنوید.
نظر شما