اعمال اول ماه ذی‌القعده/ ثواب سه روز روزه داری متوالی در این ماه

به گزارش خبرگزاری شبستان، ماه ذی القعده یکی از ماه های مهم قمری است و در آن عبادات و اعمال مستحبی مختلفی ذکر شده است. از جمله نماز یکشنبه ذی القعده که ثواب فراوانی نیز دارد این ماه میلاد خواهر و برادری است که در ایران تدفین شده اند میلاد خانم فاطمه معصومه و امام رضا که به فاصله این دو میلاد دهه کرامت گفته می شود. 

سید بن طاوس روایتى نقل كرده كه «ذى القعده در وقت شدت و در سختی‌ها، محل اجابت دعا است». پیغمبر (ص) نیز در خصوص این ماه فرموده‌اند: هر کس در ماه حرام سه روز پنجشنبه و جمعه و شنبه را روزه بگیرد، خداوند برای او عبادت یک سال را بنویسد.

ذی القعده، از ماه‌های حرام است که شروع جنگ در آن حتی با دشمنان اسلام حرام است؛ مگر این‌که آنها جنگ را به مسلمانان تحمیل نمایند. در این ماه زائران خانه خدا از اطراف و اکنافِ جهان به سوی مکه و مدینه حرکت می‌کنند. این ماه، ماه اجابت دعا نامیده شده‌است. ماه ذی الحجة، که ماه حج است، همراه با ماه قبل و بعد از آن، ماه‌های حرام اند (ماه چهارم حرام، ماه رجب است). شاید یکی از اهداف آتش‌بس در این سه ماه، آرامش جامعه و توفیق برای حج و عبادت باشد.

اعمال عمومی ماه ذی القعده 

حداقل چیزی كه بر مؤمنین لازم است در این ماه بر آن مداومت كنند بدین شرح است:
1- هر روز 100 بار صلوات بر محمد و آل محمد.
2- هر روز 360 مرتبه «الحمد لله رب العالمین.» گفته شود.
3- هر روز 70 مرتبه استغفرالله، 70 مرتبه اتوب الی الله، 100 مرتبه سبحان الله، 100 بار الحمدلله، 100 مرتبه لا اله الا الله، 100 مرتبه الله اكبر، 100 مرتبه لا اله الا الله الملك الحق المبین، 100 مرتبه لاحول ولاقوة الا بالله. (1)
4- مداومت بر نماز جعفر طیار حداقل هفته ای یكبار خوانده شود.
5- مداومت بر نماز شب و نوافل یومیه.
6- بعد از هر نماز «آیة الكرسی.» تلاوت شود. (2)
7- هر شب و روز جمعه 1000 بار صلوات بر محمد و آل محمد فرستاده شود. (3)
8- خواندن تعقیبات نماز كه امام صادق علیه السلام در این باره فرموده است: «التعقیب ابلغ فی طلب الرزق من الضرب فی البلاد؛ تعقیبات، در جلب روزی از مسافرت های تجارتی مؤثرتر است.» (4)
9- مبادرت بر تسبیح حضرت زهرا علیها السلام كه تأكید شده است تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام بعد از نماز بدون تكلم و بدون جابه جا كردن پاها انجام شود. (5)

دستور پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله در خصوص ماه ذی القعده

در این ماه، روزی پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله از منزل خارج شدند و فرمودند: «ای مردم! چه كسی می خواهد توبه كند؟» همه پاسخ مثبت دادند. آنگاه فرمود: «غسل كنید، وضو بگیرید و چهار ركعت نماز بخوانید. در هر ركعت یك بار سوره حمد، سه بار سوره اخلاص و یك بار هم سوره فلق و ناس بخوانید. پس از اتمام نماز، 70 مرتبه استغفار كنید و سپس بگویید:
لا حول و لاقوة الا بالله العلی العظیم و بعد از آن، این دعا را بخوانید:
«یا عزیز یا غفار اغفر لی ذنوبی و ذنوب جمیع المؤمنین و المؤمنات فانه لا یغفر الذنوب الا انت.» سپس فرمود: «كسی كه این عمل را به جا آورد از آسمان به او ندا می رسد: ای بنده خدا، توبه ات پذیرفته شد و گناهانت بخشوده گشت، كردارت را از سر بگیر...» (6)

آداب و اعمال:

فضیلت نماز روز یکشنبه این ماه: در روز یكشنبه این ماه نمازى با فضیلت بسیار از رسول خدا صلّى الله علیه و آله روایت شده كه مجملش آن است كه هر كه آن را بجا آورد، توبه‏‌اش مقبول و گناهش آمرزیده شود و دشمنان او در روز قیامت از او راضى شوند و با ایمان بمیرد و دینش گرفته نشود و قبرش گشاده و نورانى شود و والدینش از او راضى و مغفرت شامل حال والدین او و ذریه او گردد و توسعه رزق پیدا كند و ملك الموت با او در وقت مردن مدارا كند و به آسانى جان او بیرون شود.

كیفیت نماز روز یک‌شنبه ماه ذی‌القعده به این شرح است: در روز یكشنبه غسل كند و وضو بگیرد و چهار ركعت نماز گزارد در هر ركعت حمد یك مرتبه و قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ سه مرتبه و معوذتین یك مرتبه، ( پس از اتمام نماز) هفتاد مرتبه استغفار كند و پس از اتمام استغفار، بگوید‏ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ‏ سپس بگوید : یا عَزِیزُ یا غَفَّارُ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ فَإِنَّهُ لَا یغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ‏ . ظاهر آن است كه این استغفار مذكور و دعاى بعد را بعد از نماز باید بجا آورد.

سه روز متوالی روزه‌داری: روایت شده كه هر كه در یكى از ماه ‌هاى حرام سه روز متوالى كه پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بدارد، ثواب نهصد سال عبادت براى او نوشته شود (مفاتیح الجنان. فصل پنجم. در اعمال ماه ذی القعده)

بیان حقیقت استغفار: از امیرالمؤمنین علی (ع) روایت شده است که گوینده ای در محضر آن حضرت گفت: اَستَغفِرُ الله. حضرت به او فرمود : مادرت بر تو بگرید آیا می‌دانی استغفار چیست ؟ استغفار درجه علّیین است و آن نامی است برای شش معنی ، اول : پشیمانی از گذشته. دوم : عزم بر اینکه به آن گناه رجوع نکند و دیگر آن را انجام ندهد. سوم : اگر حقّی از مردم بر عهده اوست، ادا کند تا خدا را که ملاقات می‌کند پاک باشد و حقّی از دیگران بر او نمانده باشد. چهارم : هر واجبی که بر عهده اوست و آن را ضایع ساخته است، حق آن را ادا نماید. پنجم : بر خود حتم کند گوشتی که از گناه بر تن او روییده است، به وسیله حزن و اندوه، آب شود تا پوست به استخوان بچسبد و بین آنها گوشت تازه بروید. ششم : به بدن خود اَلَم و سختی طاعت را بچشاند همان طوری که شیرینی گناه و معصیت را چشانیده بود. در این وقت بگوید : اَستَغفِرُ الله (المراقبات  ص369 ) )

روز یازدهم ذی‌القعده: روز ولادت با سعادت و با برکت حضرت امام رضا (ع) است.

شب پانزدهم: شب مباركى است خداوند بر بندگان مؤمن خود نظر رحمت مى‌‏فرماید و چنان كه در روایت نبوى صلّى الله علیه و آله است: كسى كه در این شب به طاعت حق تعالى مشغول باشد براى او اجر صد نفر سایح یعنى روزه‏دار ملازم مسجد كه خدا را طرفه العینى معصیت نكرده باشد، خواهد بود. پس این شب را مغتنم شمار و مشغول كن خود را به طاعت و عبادت و نماز و طلب حاجات از خدا همانا روایت شده كه: هر كه سؤال كند در این شب حاجتى از خداوند تعالى به او عطا خواهدشد ( مفاتیح الجنان . فصل پنجم . در اعمال ماه ذی القعده)

شب بیست و پنجم: شب دحوالأرض است . یعنى پهن شدن زمین از زیر خانه كعبه بر روى آب و از لیالى شریفه است كه رحمت خدا در آن نازل مى‏شود و قیام به عبادت در آن اجر بسیار دارد.

از حسن بن على وشا روایت است كه گفت: من كودك بودم كه با پدرم در خدمت امام رضا علیه السّلام در شب بیست و پنجم ماه ذى القعده شام خوردیم . پس فرمود كه امشب حضرت ابراهیم علیه السّلام و حضرت عیسى علیه السّلام متولّد شده‏اند و زمین از زیر كعبه پهن شده است پس هر كه روزش را روزه بدارد چنان است كه شصت ماه را روزه داشته باشد و به روایت دیگر است كه فرمود: در این روز حضرت قائم علیه السّلام قیام خواهد کرد.

روز بیست و پنجم: روز دحوالأرض است و یكى از آن چهار روز است كه در تمام سال به فضیلت روزه، ممتاز است. روزى است كه رحمت خدا در آن منتشر شده و از براى عبادت و اجتماع به ذكر خدا در این روز اجر بسیارى است.

1.روزه : در روایتى روزه‏اش مثل روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر كفاره هفتاد سال است و هر كه این روز را روزه بدارد و شبش را به عبادت به سر آورد از براى او عبادت صد سال نوشته شود و از براى روزه‏دار این روز هر چه در میان آسمان و زمین است استغفار كند.

2. غسل

3. نماز : دو ركعت است در وقت ظهر در هر ركعت بعد از حمد، پنج مرتبه سوره والشّمس بخواند و بعد از سلام نماز بخواند : لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ‏ ، پس دعا كند و بخواند : یا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیئَاتِی وَ مَا عِنْدِی یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ.

4.دعا : مستحب است خواندن این دعا : اللَّهُمَّ دَاحِی الْكَعْبَهِ ... .

 ۵- زیارت : میر داماد رحمه الله در رساله اربعه ایام خود در بیان اعمال روز دحو الارض فرموده كه زیارت حضرت امام رضا علیه السّلام در این روز افضل اعمال مستحبه و از آداب و سنت های مؤکد است وهمچنین زیارت آن حضرت در روز اول ماه رجب نیز در نهایت تأکید است.

در بین چله های مختلف، یک مورد خاص و مهم وجود دارد، به نام «چله کلیمیه» که از اولین روز ماه ذی القعده که امسال از سه شنبه سوم تیر ماه آغاز می شود.

حضرت آیت الله جوادی آملی درباره این اربعین می فرماید: «از اول ذی القعده تا دهم ذی حجّه که اربعین موسای کلیم است، این یک فصل مناسبی است؛ بهار این کار است. این اربعین گیری، این چله نشینی همین است! وجود مبارک موسای کلیم 40 شبانه روز مهمان خدا بود. فرمود: و واعدنا موسی ثلاثین لیلهً فاتممناها بعشر فتمّ میقات ربّه اربعین لیله. به او وعده دیدار و ملاقات خصوصی دادیم؛ آمد به دیدار ما. اوّل 30 شب بود؛ بعد 10 شب اضافه کردیم، راهش باز بود؛ جمعاً شد40 شب.»

باید توجه داشت که به قول فرمایش حضرت آیت الله جوادی آملی، انسان در طول سال هر زمانی که بخواهد می تواند چله بگیرد، اما بهار چله، این 40 شب است، یعنی از اوّل ذی القعده تا دهم ذیحجّه.

انجام چله هم آداب خاصی دارد، لازم است انسان مراقبت هایی را داشته باشد، به طور مثال مواظب دهانش باشد که غذای بد وارد دهانش نشود، مواظب زبانش باشد که حرف بد نزند، مواظب گوشش باشد که حرف بد نشنود و مواظب چشمش باشد که نگاه بد نکند؛ آنوقت سایر کارها خوب است.

برای انجام چله اذکار و سوره هایی پیشنهاد شده است مانند قرائت قرآن، خواندن زیارت جامعه کبیره، جامعه صغیره، ذکر لااله الاالله روزی۱۰۰۰ مرتبه، صلوات روزی ۳۵۰ مرتبه، ذکر یابصیر ۳۰۳ مرتبه و نیز ذکر استغفار در این 40 روز هر روز ۷۰ مرتبه.

همچنین قرائت زیارت وارث و زیارت عاشورا و نیز حدیث کسا نیز در چله گرفتن توصیه شده است اما لازم به ذکر است که در چله نیز نیت بسیار مهم است و هرچند که چله به هر نیتی که گرفته شود آثار معنوی خود را دارد اما بهتر است که ثواب آن به نیت سلامتی و تعجیل در فرج آقا امام زمان(عج) باشد.

پی نوشت ها:
1) ارمغان مجلسی، ص 23.
2) مفتاح الفلاح، شیخ بهایی، ص 55.
3) ارمغان مجلسی، ص 27.
4) بحارالانوار، ج 85، ص 315.
5) فلاح السائل، ص 165 و بحارالانوار، ج 85، ص 332.
6) المراقبات، ص 187.