خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ اگر چه تاریخ دقیق ولادت حضرت معصومه (س) روشن نيست اما تاریخ تقریبی استخراج شده در گذشته اول ذي قعده سال 173است و اين تاريخ ولادت در برخی از منابع روایی ذکرشده است. افزون بر آن قبل از انقلاب اسلامی توسط یکی از فضلای فرهنگی و به درخواست تولیت وقت آستانه مقدس حضرت معصومه استخراج شده است این تاریخ ولادت بر اساس تخمین سن آن بانوی مکرمه که در سن جوانی در شهر قم رحلت نمود استخراج گردید. به مناسبت ولادت این بانوی بزرگ خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام امیر علی حسنلو استاد حوزه ومدیر گروه تاریخ وسیره مرکز مطالعات وپاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه گفتگویی داشته است که تقدیم می شود:
در مورد فضائل اخلاقی حضرت معصومه (س) توضیح بفرمایید؟
تأثير شخصيت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نمي‌توان انكار كرد، اين تأثيرپذيري در وجود فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ از برجستگي خاصي برخوردار است. ایشان از هر دو طرف فضايلي را به ارث برده‌‌اند كه تنها برادرش علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ آنها را به صورت كامل در خود جمع كرده بود و به نظر مي‌رسد بتوان برتري شخصيت والاي فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ بر ديگر فرزندان حضرت موسي بن جعفر را در همين نكته يافت كه فاطمه معصومه (س) مانند برادرش از هر دو طرف پاكيزه‌ترين خصال و ويژگيها را به ارث برد با وجود بانوان ديگري در خاندان امام كاظم (ع) گويي «نجمه» ستاره پر نور بانوان امام كاظم(ع) است كه بسان پرفروغ‌ترين ستاره‌ها مي‌درخشد و به راستي كه تمام فروغش را به دو پاكيزه گوهرش، علي بن موسي الرضا (ع) و فاطمه معصومه ـ(س) منتقل كرد.
مطالعه سيره ائمه گواهي مي‌دهد كه طهارت و پاكي مادر شرط اساسي براي گزينش مادران امامان بوده است و سعادتي كه نصيب فاطمه معصومه (س) شده اين بود كه مادرش، مادر امام رضا ـ عليه السّلام ـ نيز بود. لذا از هر آلودگي در هر اندازه‌اش به دور ماند.
برخی از فضایل اخلاقی را از القاب آن بانوی بزرگ می توان دریافت که بزرگان و یا ائمه به آن بانو داده اند ؛ مثل عصمت، محدثه بودن، ورود زيارتنامه مخصوص، و ... باعث شده كه حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ از ديگر امام‌‌زادگان از جهاتی افضل باشد. و همچون ستاره‌اي درخشان در اين آسمان بدرخشد و صاحب شأن و مقام خاصي بشود همان‌طوري كه زیارت نامه ای که منسوب به امام رضا ـ عليه السّلام ـ درباره حضرت معصومه است در فقره‌اي از زيارتنامه آن حضرت آمده است: «فان لك عند الله شانا من الشان» يعني تو در محضر الهي شأن و منزلت وصف‌ناپذيري داري، كه بر خاك‌نشينان اين عالم قابل تصور نيست و تنها خدا و پيامبر(ص) و اوصياء طاهرينش بر آن واقفند. داشتن شان و منزلت در نزد خداوند مربوط به فضایل بزرگ وبی شمار است.
چرا ایشان ازدواج نکردند؛ همکفوی برای ایشان وجود نداشته؟
در برخی از منابع تاریخی مطالبی ذکر شده است ؛ از جمله اینکه براساس وصیت حضرت امام موسی کاظم (ع) بوده است که دختران حضرت ازدواج نکنند. در صورت صحت این مطلب شاید داری حکمت وعلتهایی باشد از جمله اینکه امام نخواسته دخترانش با افرادی که در شانشان نبودند وصلت نمایند ؛ از جمله در برخی جاها گزارش شده که مامون از حضرت خواستگاری کرد شاید حکمت منع امام (ع) به این دلیل بوده است تا افرادی چون مامون و عباسیان با مقاصد سیاسی قصد ازدواج با اهل بیت را داشتند ناکام بمانند ؛ لذا می بینیم مامون به زور و اصرار خواهرش را به ازدواج امام رضا و دخترش را به ازدواج امام جواد در می آورد ؛ قطعا مقاصدی داشتند از جمله مشرعیت گرفتن برای خلافت خودشان و یا نسل امامت از بنی عباس هم باشد ؛ اما این مقاصد محقق نشد چون همسران بیشتر ائمه از کنیزان بودند ؛ قطعا در این امور حکمتهای الهی را باید دخیل دانست ؛ مثلا مادر امام رضا نجمه از آفریقا یا از نژاد دیگری است یا مادر امام زمان خانم نرجس از روم و از نسل حواریون حضرت عیسی می باشد ؛ در این قضایایی تاریخی حکمتهایی وجود دارد که قابل تامل است.
علت مهاجرت ایشان به قم چه بود؟
اصل سفر این بانوی بزرگ به ایران و سکونت در قم دارای حکمتهای الهی است ؛ این حکمتها را امروز به خوبی می توان لمس نمود و درک کرد؛ فیوضات که از این مرقد و این شهر قم به بشریت رسیده یکی از حکمتهاست. علت دیگر و علت ظاهری هجرت حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ دقيقاً به مهاجرت برادر بزرگوارش حضرت امام رضا ـ عليه السّلام ـ به ايران مربوط است.
مأمون در سال 200 هـ .ق امام رضا ـ عليه السّلام ـ را به مرو فرا خواند و بنا به نقلي بعد از استقرار آن حضرت در ايران نامه‌اي خطاب به خواهر گرامي‌اش حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ مرقوم فرمودند و آن را توسط يكي از غلامانش به مدينه منوره ارسال فرموده است. امام ـ عليه السّلام ـ به غلامش دستور داد كه در هيچ منزلي توقف نكند تا در اندك زمان ممكن آن نوشته را به مدينه برساند. غلام خود را به مدينه منوره رسانيد و نامه امام هشتم را به خدمت حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ تسليم نمود. و آن حضرت به مجرد رسيدن نامه برادرش خود را آماده سفر نمود.
بنا به نقل ديگر حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ بعد از يك سال از ورود حضرت رضا ـ عليه السّلام ـ به سرزمين خراسان به قصد زيارت و ديدار با برادر خود از مدينه به قصد خراسان حركت كرد.
طبق اين دو نقل حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ به شوق ديدار برادر و امام زمان خود در سال 201 هـ با گروهي از اطرافيان خود از مدينه حركت كرد و وقتي به ساوه رسيد مريض شد. سؤال فرمود: تا قم چقدر راه است» گفتند: ده فرسخ، فرمود مرا به قم برسانيد. او را به قم رسانيدند. بنا به نقل ديگر وقتي آن حضرت به ساوه رسيدند عده‌اي از دشمنان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ با اشاره مأمون عباسي راه را بر آنان بستند و در يك درگيري نابرابر، همه برادران و اكثر همراهان مرد آن حضرت را به شهادت رساندند و حضرت معصومه از شدت تأثر و تألمات به سختي بيمار گشتند به نحوي كه ادامه سفر برايشان ناممكن گرديد.
بنابراین فلسفه و حکمت اصلی سفر حضرت معصومه به قم پس از سالها روشن می شود که تنها دیدار برادر نبوده است ؛ بلکه سفر برادر هم حکمت دیگری وحکمتهای الهی بیشماری داشته که در آینده ی تاریخ ابعاد بیشتری از آن حکمتها روشن خواهد شد ؛یکی از حکمتها ی هجرت حضرت معصومه به ایران و قم ابعاد علمی و فرهنگی و اجتماعی فراوانی بوده است که یکی از آنها بروز و پیدایش حوزه علمیه قم در سایه مرقد و وجود معنوی این بانو است که درتاریخ ومنابع تفصیل برکات حضورش روشن شده است .
حضرت معصومه (س) از لحاظ عصمت و طهارت چه جایگاهی دارد مگر غیر از چهارده معصوم معصوم دیگری داریم؟
عصمت دارای مراتبی است ، رسیدن به رتبه ومنزلتی از عصمت برای همه باز است و آن گناه نکردن و مطیع خداوند بودن است ؛ انجام واجبات و پرهیز از محرمات و عمل به مستحبات و دقایق اخلاقی و مراقبتهای ویژه مانند مداومت به نماز شب و دهها عمل مستحبی از جمله نیکو کاری و رسیدن به حال محرومان واعمال نیک وخیر که در سیره اهل بیت وارد شده است هرکس عمل نماید به درجاتی از عصمت راه خواهد یافت ؛ چنانکه معروف است معروف قاضی با تقید وپای بندی به سنت های رسول خدا(ص) به رتبه هایی از معنویت دست یافته بود درباره برخی از علما از جمله آیه الله خوانساری وآیه الله سید احمد شبیری زنجانی نیز گفته شده که در مراتبی از عصمت بودند ؛ چنانکه نقل شده از امام خمینی (ره) درباره عدالت حاج سید احمد زنجانی پرسیدند ایشان فرمود درباره عصمت ایشان باید تامل کرد ؛ لذا درباره برخی از علما که مراقبت از گناه ومداومت از اعمال وتکالیف دین داشتند وصول به مراتب معنوی گزارش شده است ؛ لذا رسیدن به مراتبی از عصمت محال وغیر ممکن نیست .
حضرت معصومه که با این لقب معروف است و این لقب به ایشان از سوی امام داده شده است قطعا مراتبی از عصمت برای این بانو حاصل گردیده است .لذا از این جهت هم می تواند برای بانوان اسوه باشد .
در خصوص برخی کرامات ایشان بفرمایید؟
اساسا حرم ایشان ومرقدشان در قم مرکز کرامات بی شمار است که برخی از آنها محسوس ودیده شده است وضبط ونگاشته شده وبرخی هم نوشته نشده است ؛ هیچ تردیدی نیست که مرقدش دارای کرامات بزرگ خواهد بود . جمعی از اهل ری که از شیعیان بودند درمحضر امام صادق مشرف بودند وخود را معرفی کردند که ما از اهل ری هستیم ، امام شروع کرد از تمجید اهل قم وبه آفرین گفتن به آنان وذکر ویژگی های آن و آنرا حرم اهل بیت شمرد وعلت آنرا قبر شریف حضرت معصومه معرفی کرد و در کلام دیگر فرمودند «تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنه باجمعهم» با شفاعت او همه شيعيان ما وارد بهشت مي‌شوند.
یکی از کرامات روشن حضرت که برای همه محسوس این است که پس از دفن این بانو در قم در پرتو توجهات و فيوضات حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ علوم اسلامي در اين شهر رشد و گسترش بي نظير در طول تاريخ يافته و عالمان بزرگي در دامن معنويت اين بقعه مطهر و آسماني تربيت شده هر يک از عالمان تربيت شده در فضاي معنوي شهر قم در هر نقطه از ايران و جهان استقرار يافته اند. نور علم و معنويت را در آن منتشر کرده و بذر علم و تقوي را در دل شيفتگان علم و تقوي نهاده اند. به نحوي که شعاع نورشان تا قيامت درخشش خواهد داشت.
حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ با فضايل و کرامات محسوس مشتاقان علم و علماي بزرگ را مورد لطف و توجه قرار داده و هيچ حاجتمندي از لطف آن حضرت محروم نبوده است. باب کرامت و بخشش امامت از سوي آن بانوي الهي نيز پيوسته در حال تربيت نفوس کريم است. هر يک از ابعاد شخصيتي آن بانوي مقدس براي دانشمندان يک ويژگي و برتري بخشيده است. درباره کرامات آن بانوي گرامي مراجع عظام و طلاب علوم ديني خاطرات و تجارب ذي قيمتي دارند که اگر تمام آنها به دقت ثبت شود هزاران اوراق را طلايي خواهد کرد.
در خصوص سخن معروف امام کاظم (ع) در مود حضرت معصومه (س) که فرمودند پدرش به فدایش و اینکه پیامبر هم چنین سخنی در مورد حصرت فاطمه بیان کردند چه چیزی باعث شده این تعبیر در مورد حضرت معصومه بیان شود؟
گروهی از مسلمانان از راهي دور به قصد ديدار مولايشان امام کاظم (ع) آمده بودند. وقتي به مدينه رسيدند، خستگي در تن هايشان باقي ماند؛ چون شنيدند که سرورشان موسيبنجعفر عليهالسلام به سفر رفته است. پرسشهايي که داشتند بر کاغذي نوشته به فاطمه معصومه عليهاالسلام دختر گرامي آن مولا سپردند. فردا روز که به عزم بازگشت به وطن و خداحافظي، بارديگر به منزل امامشان آمدند، آن حضرت هنوز از مسافرت برنگشته بود، اما حضرت معصومه پاسخ سوالات را نوشت و به آنها داد. آنان شادمانْ مدينه را ترک کردند. در اثناي راه، حضرت موسيبنجعفر عليهالسلام را ديدند و همه ماجرا را برايشان باز گفتند. حضرت چون پاسخ پرسشها را ديد، موجي از شادي در دلش هويدا شد و سه بار فرمود: «پدر به فداي چنين دختري باد».این شبیه سخنی است که پیامبر(ص) به دخترش فاطمه (س) فرمود ؛ این گزاره ها این پیام را دارد که منزلت علمی ومعنوی حضرت معصومه همانند مادر عزیزش حضرت زهرا (س) است؛ چنانکه او اسوه والگو برای همه است حضرت معصومه نیز الگو وسرمشق است ؛ در عفت و حجاب وعلم و عبادت ؛ چنانکه گفته شده پس از ورود به قم در محلی ساکن شد ودرآنجا به عبادت مشغول شد تا روز رحلت ؛این محل در شهر قم (بیت النور) موجود ومورد احترام است .
چرا زیارت ایشان برابر با زیارت حضرت زهرا (س) است؟
امام رضا ـ عليه السلام ـ که در ايران حضور داشت بر اساس برخي از روايات در قم حضور يافته و قبر خواهر کريمه اش را زيارت و نحوه زيارت و آثار و برکات آن را به مردم تبيين فرموده، نظير روايتي که سعد قمي از امام نقل کرده که هر کس او را (معصومه) با شناخت و با معرفت زيارت کند، پاداش معنوي آن معادل بهشت است.
افزون برآن قضیه است که از آیه الله العظمی مرعشی از پدر بزرگوارشان نقل نموده که متوسل شده برای یافتن قبر حضرت فاطمه (س) در مکاشفه ای به ایشان الهام وگفته شده اگر می خواهید قبر فاطمه را زیارت کنید به زیات فاطمه دختر موسی بن جعفر در قم مشرف شوید؛ در روایت دیگر نیز گفته شده است هرکس فاطمه معصومه را زیارت کند ثوابش بهشت است. حقیقت این است که حرم این بانوی بزرگ گوشه ای از بهشت در نقطه ای از زمین است اگر قدر آن شناخته شود .
رابطه حضرت معصومه (س) و امام رضا (ع) چگونه بوده و چقدر می تواند الگو برای جامعه امروز ما باشه؟
ارتباط معنوی بین این دو خواهر وبرادر وجود دارد ؛ ضمن اینکه هردو از یک مادر هستند خانم نجمه مادر هردو بزرگوار است ؛ ارتباط دیگر اینکه هنوز بيش از ده سال از عمر شريف حضرت معصومه نگذشته بود كه پدر بزرگوارش را از دست مي‌دهد و تحت تربيت امام رضا ـ عليه السّلام ـ برادر بزرگوارش قرار مي‌گيرد كه با اقامت اجباري امام رضا ـ عليه السّلام ـ در خراسان، حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ براي زيارت برادرش از مدينه به مقصد خراسان حركت مي‌كند و وقتي به شهر ساوه مي‌رسند بيمار و رنجور شده و به قم منتقل مي‌شوند و مدت 17 روز در قم و در سراي موسي بن خزرج به عبادت مشغول شده و بعد رحلت مي‌فرمايند.
و سخن‌پایانی..
در مرحله اول مردم ایران به وجود مرقد این بانوی بزرگ افتخار کنند وبه زیارت این مرقد وبزرگداشت او بکوشند در مرحله بعدی هم اهل قم باید بدانند که امام صادق (ع) قرنها پیش به آنان آفرین گفته وتشویقشان کرده است ؛ باید این رتبه استثنائی را قدر دانست ؛ نخبگان علمی ساکن قم واهل فرهنگ و فرهنگ مداران قم و علما وطلاب ودانشجویان خارجی وایرانی که افتخار زندگی در جوارمرقد این کریمه اهل بیت را دارند اولین مخاطب این تشویق هستند ؛ باید پیام امام صادق (ع) را که قرنها پیش داده است درک کنند ومصداق تشویق باشند ؛ ودر ترویج وتبلیغ پیام اهل بیت(ع) در جهان ونجات مردم دنیا از تاریکی وجهل بکوشند.
در حدیثی دیگر ذکر شده «لولا القمیین لضاع الدین » اگر اهل قم نبودند و زحمات طاقت فرسا و وسیع آنان در راه نشر علوم وفرهنگ اهل بیت نبود ؛ دین خدا از بین می رفت ؛ این روایت درباره هیچ گروه جمعیتی دیده نشده است ؛ منظور از اهل قم علما وبزرگان ومحدثین ومردم متدین قم هستند ؛ که علما با قلم وبیان وعمل ومردم وتجار وبازاریان وکسبه با عمل واطاعت از فرامین شریعت دین را زنده داشته اند . بدون شک وتردید همه اینها از برکات وامتیازات وجود با برکت حضرت معصومه (س) هست. چنانکه در تاریخ بوده اند افرادی که تاجر بودند از قم در ترویج مکتب اهل بیت کوشیده اند و هنوز نیز هستند .
سخن دیگر اینکه بانوان ایرانی برای درک منزلت حضرت معصومه (س) وتقدیر از جایگاه آن بانوی اسلام وتشکر از ساحتش از آن حضرت تاسی وسرمشق بگیرند و از عفت وتهجد وعبادتش الگو گرفته و به آن حضرت اقتدا کنند تا از این بلاها وآسیبهای اجتماعی فرزندان وخانواده خود را نجات دهند .
نظر شما