خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ «موزه ونگارد»، موزه ای خصوصی است با اشیای بجامانده از جنگ جهانی دوم در کشورهای درگیر که به همت «کارن جمال امیدی» در شهر« لاهیجان» احداث شده است. مارش نظامی لابه لای یونیفرم های نظامی سبز و سورمه ای، سلاح های آن دوره، کلاه، تصاویر و شناسنامه های سربازان و... تو را به جنگ جهانی دوم می برد. جنگی که 30 کشور را در خلال سالهای 1939 تا 1945 درگیر کرد. جنگی که 85میلیون نفر در خلال آن کشته شدند، ولی تبلیغات سران کشورها، بر ادامه جنگ دامن می زد، با شعارهایی همچون غذا یک سلاح است، کمتر بخورید، جیره بندی کنید تا سربازها گرسنه نمانند و یا شعاری که می گفت وقتی تنها رانندگی می کنید، هیتلر در کنار شماست و این تشویقی هوشمندانه بود که مردم از خودروهای شخصی کمتر استفاده کنند تا سوخت ماشین های جنگی تامین شود و شعارهایی که می‌گفت؛ حالا که مردان در جبهه ها هستند، زنان با حضور در کارخانه‌ها می‌توانند به جبهه‌ها کمک کنند. استفاده از زنان و کودکان و غیرنظامیان در این جنگ ها، اگرچه اکنون لکه ننگی بر تاریخ است، اما زمانی بر شیپور تبلیغاتی آن نواخته می‌شد.
و ایران در میان این متخاصمین، بقول چرچیل، نخست وزیر بریتانیا، پل پیروزی بود. نقطه‌ای میان متفقین غربی و شوروی که از طریق ایران به شوروی نیرو فرستاند. آن هم با کنفرانس سران متفقین در سفارت شوروی در تهران در سال 1322خورشیدی و ایران از صدمات این جنگ بی‌نصیب نماند. مشخصا استان گیلان، هم پذیرای آوارگان لهستانی بود و هم با بمباران شهرهای، رشت، انزلی و لاهیجان، خسارت‌های جانی و مالی زیادی متحمل شد. افسر نیروی دریایی انزلی، ناوسروان بایندر، تلاش کرد جلوی نیروهای متخاصم را بگیرد ولی از تهران دستور رسید که تسلیم شود. بایندر یک تنه ایستاد و به شهادت رسید.
بمباران شهر لاهیجان هنوز در خاطره خیلی از مردم این شهر مانده است. شاید از این رو بود جوان 20 ساله لاهیجانی به نام «کارن جمال امیدی»، دفتر کار پدرش را تبدیل به موزه ای کرد که اولین و تنها موزه خصوصی جنگ جهانی دوم در کشور است.
موزه خصوصی ونگارد، اگرچه اردیبهشت ماه سال گذشته افتتاح شد، ولی با توصیه ها و راهنمایی های مدیرمیراث فرهنگی گیلان، به شکل بهتری در ویترین های منظم چینش و دسته بندی شده است. کارن از وقتی 15ساله بود، ایده جمع آوری اشیای بجامانده از جنگ جهانی دوم به ذهنش رسید و از آن زمان تاکنون مشغول جمع آوری اسناد و آثار بجامانده از این جنگ خانمانسوز است.
سه شنبه دهم خردادماه، اداره کل میراث فرهنگی گیلان، به منظور معرفی این موزه متفاوت، از خبرنگاران دعوت کرد تا از «ونگارد» دیدن کنند. ساختمانی که روزگاری دفتر شرکت گیلان پاکت بود و بعدها توسط مدیر شرکت ماشین سازی جمال امیدی، خریداری شد، حالا بر سردرب آن تصویر و تابلویی است با نام موزه جنگ جهانی دوم، ونگارد.
موسس موزه ونگارد، درباره وجه تسمیه این موزه می‌گوید: «ونگارد» در زبان انگلیسی ، یعنی پیشتاز و به اولین نیروی نظامی که در جنگ وارد می شد، ونگارد می گفتند. اما این کلمه بین المللی است و چون موزه خصوصی جنگ جهانی دوم در لاهیجان، اولین و تخصصی ترین موزه درباره جنگ جهانی دوم در ایران است، نام «ونگارد» را برای آن انتخاب کردم.»
پدر کارن، مدیر شرکت ماشین آلات در حوزه صنایع غذایی به‌ویژه کلوچه است. تولیدات این شرکت به 57 کشور صادر می‌شود. « شبنم بشردوست» مادرن کارن، درباره حمایت‌های خانواده برای راه‌اندازی این موزه می‌گوید: «شرکت ما برای صادرات ماشین آلات مرتب به کشورهای خارجی سفر می‌کند و در نمایشگاه‌های بین المللی بدین منظور شرکت می کنیم. کارن از بچگی با ما در این سفرها همراه بود و در حین سفرها از موزه‌های دنیا دیدن می‌کرد. از 14سالگی متوجه شدم به تاریخ دنیا به‌ویژه تاریخ اروپا علاقه زیادی نشان می‌دهد و کم کم از عتیقه فروشی‌ها و فروشگاه‌های کشورهای اروپایی، پیگیر موضوعات مربوط به جنگ جهانی است. ماهم برای اینکه به این نوجوان جهت بدهیم و اجازه ندهیم استعدادهایش با بیهودگی تلف شود، او را تشویق می‌کردیم تا با چهره‌های فرهیخته و علمی برای افزایش اطلاعاتش نشست و برخاست داشته باشد. در این سفرها کم کم وسایل مربوط به جنگ جهانی دوم را خریداری می‌کرد و یا در مروادات، با بازماندگان جنگ جهانی آشنا می‌شد و بعضا برخی، اقلام و اشیای خود را به وی هدیه می‌دادند. این وسایل طی پنج سال خریداری شد و با حمایت میراث فرهنگی با صدور مجوز راه اندازی موزه خصوصی، «ونگارد» راه اندازی گردید. »
کارن می‌گوید: در طول پنج سال، وقتی همراه والدینم به سفرهای کاری می‌رفتیم، وسایل قدیمی مربوط به جنگ جهانی دوم را از کشورهای مختلف خریداری می‌کردیم و به ایران می‌آوردیم. برخی از وسایل هم در خود ایران بود. اقلام موجود در این موزه را به دو دسته تقسیم کرده‌ام؛ اشیای اصل و آنهایی که براساس تصاویر و اسناد و مدارک موجود بازسازی شده است. وسایل اصل به نوعی بایگانی از اسناد جنگ جهانی است و وسایل بازسازی شده، برای آموزش شفاهی و بازسازی تاریخی است. به عنوان نمونه نگهداری انواع اسلحه در این موزه ممنوع است. بنابراین ما براساس تصاویر بجامانده، اسلحه هر کشور را عینا مدل سازی کردیم. جلوی هر اسلحه، تصویری قرار گرفته که شکل استفاده از آن را نشان می‌دهد و پرچم کنار تصویر نشان می‌دهد کدام کشور از این مدل استفاده می‌کرد. مثلا تفنگ برنو در ایران استفاده می‌شد و این مدل انگلیسی است.
کارن بازدیدکنندگان را به ساختمان دو طبقه‌ای می‌برد که سال 1357 ساخته شده است. هر اتاق این بنا، مربوط به یک کشور است؛ سالن اول، مربوط به متحدین است. در این اتاق وسایل بجامانده از آلمان نازی، ایتالیا و ژاپن، رهبران این کشورها دیده می‌شود. لابه لای مدارک سربازان، تصاویر، یونیفرم‌های نظامی متفاوت هرکشور و...، روزنامه های قدیمی مربوط به حوادث جنگ (البته با 20سل تاخیر) هم دیده می‌شود و یک دستگاه چاپ آلمانی که روزنامه‌های ایران آن دوره هم از این مدل استفاده می‌کردند.
اتاق متفقین غربی که جبهه غرب اروپا را درگیر کرد. در این اتاق نقشه نورماندی فرانسه دیده می‌شود. منطقه‌ای در شمال فرانسه که یکی از اساسی ترین منطقه نظامی در خلال جنگ جهانی دوم است و چتربازان آمریکایی 6ژوئن 1344 در سواحل آن پیاده شدند. پنج استان درگیر که هنوز هم در همان تاریخ به یادبود قربانیان مراسمی در نورماندی برگزار می‌شود.
در این اتاق همچنین، یونیفرهای نظامی فرانسوی و آمریکایی با مدل و مشخصات فردی که می‌پوشیده، ظروف و وسایل قدیمی و نقشه‌های قدیمی که محورهای جنگ را نشان می‌داد، دیده می شود. لابه‌لای وسایل، لیوان‌های سربازانی هست که سربازان خسته از جنگ بروی آن حکاکی کرده‌اند. در میان وسایل شخصی ایشان، جیره غذایی آنها هم دیده می‌شود که در یک محفظه شیشه‌ای برای جلوگیری از رطوبت دیده می‌شود. دو حبه قند، کمی کشمش سیاه و تنباکو و چمدانی که سرباز برروی آن یادگارهایی نوشته است و یا خانواده هایی که برای روحیه دادن به سربازان، کاردستی برایشان می فرستادند. نمونه آن دستمال گلدوزی شده با شعار زنده باد متفقین. اما لابه لای این زنده باد و مرده باد، این سیاستمداران هستند که حکم تیر صادر می‌کنند و سربازاها درگیر این هستند که آیا حریفشان قدرتراز خود اوست یا نه!
نهایت این جنگ، سالهای جنگ سرد است با تکه‌ای از دیوار برلین که در موزه ونگارد نگهداری می‌شود.
در این موزه، اتاقی مختص شوروی است و پیمان ورشو بر جبهه شرقی اروپا در جنگ جهانی دوم و دوران پس از جنگ در شرق اروپا متمرکز است. تصویر چرچیل با شعار باهم به جلو برویم، کودکی روس که یونیفرم نظامی پوشیده است. «سرگی آلشکو» در 6 سالگی خانواده‍‌اش را از دست می‌دهد. ولی بعنوان کوچکترین سرباز، نامه سربازان شوروی را جابجا می‌کند و با رقص و آواز به سربازان روحیه می‌دهد.
کتاب شاهنامه فردوسی به زبان روسی، مدال های یادبود جنگی و لباس نظامیان و درجه داران از دیگر بخش‌های این موزه است.
از راه‌پله‌ها که بالا می‌رویم، پرچم تمام کشورهای درگیر در جنگ و رهبران آن زمان به نمایش گذاشته شده است. در طبقه دوم، اتاقی به ایران اختصاص دارد. در این اتاق تاریخ معاصر ایران در زمان جنگ جهانی دوم و دوران پس از جنگ به تصویر کشیده است. نقشه‌ای که در پاریس خریداری شده و آمریکایی‌ها از موقعیت شهرهای گیلان با تمام جزئیات کشیده شده است.
شاخص ترین تصویر این اتاق، رهبران متفقین است که در کنار هم در کنفرانس تهران گرفته شده است. نتیجه این کنفرانس بمباران شهرهای ایران است در شهریور 1320 و بمباران لاهیجان در 7 شهریور ماه آن سال. در آن جمعه سیاه، 29 نفر از مردم لاهیجان کشته می‌شوند. 12 سالدات روس در لاهیجان می‌مانند. سربازان روسی، عمدتا اوکراینی و قفقازی هستند. درمیان تصاویر، فردی شبیه آلمانها دیده می‌شود. حاج حسین خان روان شکفته لاهیجانی تا ثابت کند، جاسوس آلمان ها نیست، زجر زیادی می کشد.
در این اتاق همچنین، تصاویری از آوارگان لهستانی دیده می‌شود. تابستان 1321، بندرانزلی میزبان 300 هزار پناهجوی لهستانی می شود. آوارگانی که با یک کشتی از بندر «کراسنودسک» وارد انزلی می‌شوند. ایشان، آوارگانی هستند که از اردوگاه‌های کار اجباری شوروی جان سالم بدر برده اند. گرسنه و بیماراند و با مهمان نوازی مردم انزلی، انگار به بهشت موعود پاگذاشته‌اند.
در میان تصاویر این آوارگان، تصویر «ویتک» خرس ایرانی هم دیده می‌شود. توله خرسی که سربازان لهستانی در همدان از یک پسربچه ایرانی می‌خرند و زمانیکه سربازان لهستانی را به جبهه ایتالیا می‌برند، آنها نیز خرس را با خود به اروپا می‌برند. این توله خرس خود سمبل مقاومت لهستانی‌ها می‌شود. تصاویری از وی منتشر شده که در حال حمل گلوله و اسلحه برای سربازان است. ویتک به تقلید از سربازان روس روی صندلی می نشیند، پا روی پای دیگرش می اندازد، سیگار می کشد و نوشیدنی می خورد. اما نه ویتک به ایران بازگشت و نه سربازان لهستانی سرزمین مادریشان را دوباره دیدند. ویتک پس از جنگ به باغ وحشی در اسکاتلند سپرده می‌شود و در سن 22سالگی می میرد.
در طبقه دوم، اتاق پروژکتور و کتابخانه‌ای هم برپاست. در این کتابخانه منابعی به زبان‌های آلمانی، روسی، انگلیسی و فارسی و دانشنامه‌هایی پیرامون تاریخ جنگ جهانی دوم دیده می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، از توسعه موزه های گیلان با ایجاد موزه های تخصصی خبر می دهد. ولی جهانی، که در این بازدید خبرنگاران را همراهی می‌کرد، می‌گوید: ایجاد موزه جنگ جهانی دوم ونگارد، به توسعه گردشگری لاهیجان کمک می‌کند. برهمین اساس در راستای حمایت از موزه های تخصصی، 20 میلیون تومان اعتبار برای کمک به فضاسازی این موزه به موسس آن اختصاص می‌یابد.
جهانی در پایان این بازدید، لوح تقدیری با امضای استاندار گیلان به «کارن جمال امیدی» تقدیم و از همراهی خانواده امیدی در راه‌اندازی این موزه تشکر می‌کند. علاقمندان به بازدید از موزه جنگ جهانی دوم، ونگارد، می توانند روزهای دوشنبه تا چهارنشبه از ساعت 9:30 تا 19 و روزهای پنجشنبه از ساعت9:30 تا 14 و جمعه ها از ساعت 15تا19 از این موزه پیشتاز در تاریخ جنگ جهانی دوم بازدید کنند.
نظر شما