علت اصلی ازدواج امام جواد (ع) با دختر مامون رفع اختلاف علویان و عباسیان بود

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، در سنت برخی از معصومان و رهبران دینی مسایلی وجود دارد که از اسرار الهی بوده و شناخت آن مشکل است، مانند کشتن کودکی توسط حضرت خضر که مورد اعتراض حضرت موسی علیه‌السلام قرار گرفت، اما حکمت آن، حفظ ایمان دیگران بود.ازدواج امام جواد علیه‌السلام با دختر مأمون (ام الفضل) نیز از مسایلی است که اظهار نظر قطعی درباره آن مشکل است؛ ولی می‌توان برخی عوامل را تأثیر گذار دانست. ازدواج حضرت جواد علیه‌السلام با ام الفضل هم از ناحیه حضرت قابل بررسی است و هم از ناحیه مأمون که چه اهدافی از ازدواج دختر خود با امام جواد علیه‌السلام داشت؟ لذا در این خصوص با حجت الاسلام دکتر «الله اکبری، عضو هیات علمی جامعه المصطفی گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.

امام جواد چه سالی و چگونه یه شهادت رسیدند؟

 امام جواد (علیه السلام) امام نهم شیعیان است که مدت زمانی امامت را برعهده داشته و درنهایت مظلومانه و در آخرین روز ماه ذیقعده سال ۲۲۰ هجری قمریبه شهادت رسیدند. پس از مرگ مأمون، معتصم در تکاپو بود تا راهی برای کشتن ابوجعفر علیه ‏السلام بیابد. از آن‏جا که می ‏دانست ام ‏الفضل [از این که او همسر دیگری نیز دارد] از او رویگردان و سخت نسبت به او خشمگین است، او را برای انجام این مأموریت مناسب یافت و ام‏ الفضل نیز پیشنهاد او را پذیرفت.وی مقداری انگور رازقی را به زهر آلوده کرد و برای ابوجعفر آورده، نزد او گذارد. چون ابوجعفر از آن انگور خورد ام ‏الفضل از کرده خود پشیمان شد و گریه سر داد. ابوجعفر به او گفت: چرا گریه می کنی؟ به خدا سوگند، خدا به فقری جبران‏ ناپذیر و به بیماری ای که نتوان پنهانش کرد گرفتارت خواهد نمود.

آیا ازدواج امام جواد (ع) با دختر مامون صحت دارد؟ در صورت صحت چرا حضرت با دختر چنین شخصی که قاتل پدرشان بود، ازدواج کردند؟

 در ازدواج های سیاسی به ویژه ازدواج امام جواد (ع) با دختر مامون، امام این ازدواج را انتخاب نکرده و اختیاری در آن نداشته است. بلکه اجبار از سوی سلطان بوده است و پیشنهاد از طرف او بوده است، اما علت اینکه چرا چنین ازدواجی صورت می گیرد، در طول تاریخ در حکومت های مختلف، ازدواج های سیاسی بسیار فراوان بوده و امروزه هم وجود  دارد، گاهی برای حل اختلاف و ایجاد اعتماد است و گاهی برای ایجاد روابط دوستانه و پایان دادن به روابط خصمانه می باشد. در این مورد خاص از زمان حکومت عباسی تا مامون که حدودا یک دوره 90 ساله است، از همان آغاز حکومت عباسی این حکومت یک خطر جدی برای بنیاد خود حس می کرد که آن هم خطر علویان بود.

بی تردید ازدواج امام جواد علیه‌السلام با دختر مأمون خواسته امام رضا (ع)  نبوده و این ازدوج مانند ازدواجهای معمولی که مبتنی بر خواست و رعایت شرایط باشد، صورت نگرفت. زیرا امام جواد علیه‌السلام می‌دانست که مأمون پدرش (امام رضا علیه‌السلام را به شهادت رسانده و یکی از دشمنان خاندان اهل بیت پیامبر (ص) و شیعیان است. از سوی دیگر حکومت مأمون وجاهت قانونی و مشروعیت نداشت.مأمون جهت رسیدن به اهداف خود شدیداً امام را تحت فشار قرار داد و حتی حضرت را تهدید نمود. برخی عقیده دارند که اگر امام ازدواج نمی‌کرد، ممکن بود امام را ترور کند.

اهداف مامون از ازدواج دخترش با امام جواد (ع) چه بود؟

در ذهن حاکمان عباسی این بود که دو خطر عمده بنیاد حکومت آنها را تهدید می کند ، یکی امویان و دیگری علویان بود. امویان خطر جدی زیادی نداشتند اما علویان نزدیک آنها زندگی می کردند و در طول این 90 سال، سلاطین عباسی برخورد می کردند، علویان قیام و عباسیان نابود می  کردند، مامون به فکر حل این مسئله افتاد، اولا مامون علاوه بر اینکه دوستدار اهل بیت بود در بین خلفای عباسی هم ویژه بود اما نه در آن حد که حکومت را به اهل بیت (ع) ببخشد لذا مامون در اندیشه این بود که با توجه به ویژگی های شخصیتی خود دعوای دایمی بین علویان و عباسیان را خاتمه دهد.

 از سوی دیگر یک «جنگ قدرت» بین خود عباسیان وجود داشت، وقتی هارون فوت شد و امین به خلافت رسید، اطرافیانش که از حزب عربی بودند از او خواستند که مامون را از ولایتعهدی عزل کند و پسر خود را ولیعهد کند و امین هم این کار را انجام داد لذا کار به جنگ بین دو برادر کشید و امین که خلیفه بود به دست سپاه مامون کشته شد و مامون ادعای خلافت کرد و در همه شهرها با او بیعت کردند اما عباسیان در بغداد با او بیعت نکردند؛ حتی  گفتند با سپاه خراسان به میدان می آیند و مامون برای اینکه زهر چشمی از عباسیان بگیرد، امام رضا (ع) را از مدینه به خراسان دعوت کرد و او را ولیعهد کرد. در واقع با این کار پیامی به عباسیان داد که اگر شما نخواهید با من بیعت کنید و مرا به رسمیت نشناسید، حکومت را به علویان می سپارد، عباسیان تسلیم شدند و مامون هم با تدبیر خود امام رضا (ع) را به شهادت رساند و مشکلی را که خود ایجاد کرده بود را خود حل کرد.

لذا ازدواج دختر مامون هم با امام جواد (ع) و حتی امام رضا (ع) هم بر همین پایه بود، در واقع یکی از اهداف عمده و لایه های پنهان اش تهدید بنی عباس بود که اگر وی را به رسمیت نشناسند، حکومت را به علویان خواهند داد. در واقع مامون از این ازدواج ها چندین هدف را دنبال می کرد در صورتی که می توانست اگر مشکل اش حل بشود، این ازدواج را به هم بزند ولی این کار را نکرد.