به گزارش خبرگزاری شبستان، محمود شکوهی تبار در یادداشتی نوشت: «در قرآن کریم پیرامون آسیب‌های اجتماعی و راهکارهای پیشگیری و درمان آن آیات متعددی مطرح شده است، که با پیروی و به کار بستن و اطاعت از این آیات می‌توان یک جامعه انسانی را به سعادت و کمال رهنمون کرد و تخلف و سرپیچی از این دستورات باعث بروز آسیب‌های جبران‌ناپذیری در اجتماعات بشری می‌شود و آن اجتماع را به فساد و تباهی سوق خواهد داد.
در این راستا تبیین و پیاده‌سازی قوانین طبق این آیات می‌تواند یک جامعه انسانی را در برابر مشکلات و آسیب‌ها استوار سازد و با اجرای دستورات الهی منطبق با موازین قرآنی می‌تواند حصاری امن در حوزه‌های مختلف و لایه‌های اجتماعی ایجاد کند که این مسئله باعث ترقی و پیشرفت آن جامعه در زمینه‌های کارهای معرفتی و اخلاقی و معنوی خواهد شد.
در این زمینه سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با عنایت به وضع موجود، وضع مطلوب، سیاست‌ها و برنامه‌های موجود و راهکارهای تحقق اهداف، به عنوان سند جامع کشور نگاشته شده است.
این سند با تاکید بر این که قرآن کتاب کاملی است و از سوی پروردگار جهانیان برای راهنمایی بشر فرستاده شده است و برای داشتن زندگی سالم توام با پیشرفت و ترقی، باید از آن برای کاهش آسیب‌های اجتماعی استفاده کرد. در یکی از تدابیر سند الگو به بهبود روش‌های پیشگیری از آسیب‌ها و جرائم، ارتقای نظارت بر حسن اجرای قوانین، پیگیری کوتاهی‌های خسارت‌بار مسئولان در انجام وظایف، افزایش آگاهی و تعهد و اخلاق اجتماعی و تقوا و پاکدامنی عمومی، و بازنگری در جرم‌انگاری توجه داده شده است. لذا در راستای تبیین این موضوع، پژوهشی در قالب رساله دکتری انجام شده است.
این پژوهش تلاش دارد گامی مقدماتی در جهت تدوین و معرفی الگوی قرآنی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و معرفی راهبردهای پیشنهادی آن در این قلمرو بردارد و برخی از ابعاد و گونه‌های مختلف این راهبردها را شناسایی و ارائه کند. بدین شکل، مسئله این تحقیق، بازخوانی آموزه‌های قرآنی و تحلیل محتوای قرآن کریم به‌منظور یافتن دیدگاه‌های آن در زمینه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و ارائه راهبردهای پیشنهادی این کتاب آسمانی در قالب یک نظام‌واره یا الگوی نظام‌مند است.
با توجه به ماهیت بین‌رشته‌ای این پژوهش و ارتباط آن با دو حوزه آسیب‌شناسی اجتماعی و قرآن‌پژوهی، روش برگزیده تحقیق، تلفیقی عملی و ابتدایی از تحلیل محتوای کیفی با رویکرد ترکیبی و تفسیر موضوعی با رویکرد بیرونی است.
این ترکیب، از یک سو با هدف ایجاد یک سامانه یا نقشه مفهومی درباره موضوع تحقیق به برجسته‌سازی خطوط کلی می‌پردازد که به شکلی پراکنده در قرآن درباره موضوع و مقوله‌های تحلیل، وجود دارد.
از سوی دیگر، قابلیت دارد تا ضوابط اسلامی تفسیر متن را رعایت کند و به فهمی از آیات برسد که در علوم اسلامی و اجتماعی از روایی برخوردار است.
این پژوهش، به سبب محدودیت‌های اجرایی، چهار مقوله تقویت خویشتنداری، نظارت خداوند، نفوذ اجتماعی و مقابله با اختلال هنجاری را که در سه سطح فردی، بین‌فردی و جمعی (خرد، میانه و کلان) مطرح هستند، به عنوان بخش محدودی از راهبردهای پیشنهادی قرآن کریم در عرصه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، معرفی و ابعاد و سازوکارهای تحقق آن‌ها را مورد بررسی قرار داده است. خویشتنداری به عنوان نمونه‌ای از راهبردها در سطح فردی انتخاب شده و در این راستا ۹ سازوکار برای ایجاد و ارتقای آن در آیات قرآن شناسایی و ارائه شده است.
در سطح بین‌فردی،دو راهبرد نظارت خداوند و نفوذ اجتماعی مطرح شده است.
نظارت خداوند به عنوان ایده‌ای مهم در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در قرآن ارائه شده که سازوکارهای متعددی برای اثرگذاری آن در آیات وحی بیان شده است.
شناخت آن‌ها، امکان ارتقای اثرگذاری نظارت خداوند را مهیا می‌کند. طبق یافته‌های این پژوهش دستکم ۹ سازوکار برای اثرگذاری آن در آیات قرآن وجود دارد. راهبرد بعدی نفوذ اجتماعی است که در سطح میان فردی قابل طرح است و شامل کمک گرفتن از نفوذ راستروانه و مقابله با نفوذ کجروانه است.
در مورد نفوذ راستروانه ذیل سه عنوان ویژگی‌های پیام، ویژگی‌های کارگزار نفوذ و ویژگی‌های مخاطب؛ و در مورد مقابله با نفوذ کجروان، ۸ راهکار از قرآن کریم شناسایی و ارائه شد.
مقابله با اختلال هنجاری آخرین مقوله‌ای است که تحقیق حاضر به عنوان یکی از راهبردهای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در سطح کلان به آن پرداخته است.
در این مقوله در مجموع 22 راهکار برای مقابله با اختلال هنجاری ذیل سه عنوان کلی مقابله با عاملان تضعیف ارزش‌ها، هنجارها و باورها؛ تربیت مؤمنان به منظور مقاومت در برابر اقدامات عاملان ایجاد اختلال هنجاری؛ و تقویت اعتبار باورها و هنجارها در جامعه، شناسایی و معرفی شده است. همچنین تلاش شده با پرداختن به مؤلفه‌های زیر، تصویری نظام‌مند و نسبتاً جامع‌نگر از الگوی قرآنی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی فراهم بیاید: ارتباطی که مقوله‌های ذکرشده با یکدیگر، با علل گوناگون آسیب‌های اجتماعی و با ایده کلّی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در این کتاب آسمانی دارند.»
نظر شما