خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ ماه ذی الحجه که می رسد بوی ولایت و محرم مشام آدمی را نوازش می دهد چرا که در این ماه روزی قرار دارد که با نام حسین بن علی(ع) آمیخته شده است و جز «عرفه» نام ندارد.
نهم ذی الحجه به نام روز عرفه نام گذاری شده است روزی که جدای از فلسفه و قدمت آن نام سیدالشهدا(ع) را در کنار خود دارد؛ روزی که در آن امام مظلوممان حسین بن علی(ع) نجوای عاشقانه ای را با معبود خود پیش می گیرد و دل از این دنیای تاریک و سیاه می کند و همراه اهل بیت خود راهی مسیر احیای دین مبین اسلام و امر به معروف و نهی از منکر می شود.
*عرفه روز فرصت ها و نیایش
دعا و عبادت در رشته اتصال انسان با مبدأ هستی و قدرت لایزال الهی هستند از این رو لذا نمی توان گفت که دعا و عبادات، مخصوص ایّام خاص می باشند؛ اما زمان هایی وجود دارد که فرصت ویژه ای برای ارتباط با خداوند از طریق دعا و راز و نیاز است.
یکی از این روزها، نهم ذیحجّه یعنی روز عرفه است که می توان آن را روز دعا و نیایش نام نهاد؛ روز عرفه اوج روزهایی است که در آن دعا و نیایش از موقعیت ویژه و خاصی برخوردار است.
عرفه روز فرصت ها است روزی که می توان از آن توشه آخرت را برداشت کرد؛ در این روز بزرگ و بافضیلت، رحمت خداوند بر خلق بیشتر بوده و بخشش معاصی راحت تر است و چه خوب است که این فرصت طلایی را بازگشت به مسیر سعادت و رستگاری را از دست ندهیم.
هنگامی که دعای روز عرفه را می خوانیم به این درک می رسیم که یکی از مهمترین و بهترین فرصتهای موجود در این روز، فرصت خداشناسی است، تأمّل و تدبّر در دعای عرفه امام حسین(ع) که در حقیقت بیان و شرح حقایق توحیدی و مراتب آن است ما را به این موضوع یعنی خداشناسی نزدیکتر می کند.
یکی از بهترین فرصت ها برای معرفت و بندگی خدا ماه ذی الحجه به خصوص روز عرفه است؛ در این روز که درهای رحمت به روی انسان گشوده می شود بهترین فرصت برای جاماندگان از بخشش و رحمت الهی در شب قدر است و خواندن دعای مشهور عرفه امام حسین و امام سجاد علهیم السلام که دارای مضامین بلند عرفانی و معرفتی هستند در کنار روز مبارک عرفه بهترین وسیله برای تقرب و خودسازی هستند.
*اعمال روز عرفه
روایت شده از امام زین العابدین علیه السلام که در روز عرفه شنید صدای سائلی را که از مردم درخواست کمک می نمود، امام به او فرمود: «وای بر تو آیا از غیر خدا درخواست می کنی در این روز و حال آنکه امید می رود در این روز برای بچه های در شکم آنکه فضل خدا شامل حال آنها شود و سعید شوند.»
برای این روز اعمالی ذکر شده است:
1- غسل که مستحب است قبل از زوال انجام شود.
2- زیارت امام حسین علیه السلام، که از هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد بالاتر است و احادیث، در کثرت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است و اگر کسی توفیق یابد که در این روز در تحت قُبّه مقدّسه آن حضرت باشد ثوابش کمتر از کسی که در عرفات است نیست بلکه زیاده و مقدم است.
3- بعد از نماز عصر پیش از آن که مشغول به خواندن دعاهای عرفه شود در زیر آسمان دو رکعت نماز به جا آورد و نزد حق تعالی به گناهان خود اعتراف و اقرار کند تا به ثواب عرفات رستگار شود و گناهانش آمرزیده گردد. پس چون وقت زوال شد زیر آسمان رَوَد و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو به عمل آورد و چون فارغ شود دو رکعت نماز اقامه کند. در رکعت اوّل بعد از حمد، توحید و در دوم بعد از حمد، قُل یا اَیُّهَا الْکافِروُنَ خوانده شود. و بعد از آن چهار رکعت نماز گزارد که در هر رکعت بعد از حمد، توحید ۵۰ مرتبه بخواند. که این نماز، همان نماز حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام است.
4- شیخ کفعمی در مصباح فرموده مستحب است روزه روز عرفه برای کسی که ضعف پیدا نکند و مانع دعا خواندن او نشود.
5- تسبیحات حضرت رسول صَلَّی اللهِ عَلِیهِ وَ آله در روز عرفه که در ذیل می آید:
سُبْحانَ الَّذی فِی السَّمآءِ عَرْشُهُ سُبْحانَ الَّذی فِی الْاَرْضِ حُکْمُهُ ، سُبْحانَ الَّذی فِی الْقُبوُرِ قَضآؤُهُ سُبْحانَ الَّذی فِی الْبَحْرِ سَبیلُهُ، سُبْحانَ الَّذی فِی النّارِ سُلْطانُهُ سُبْحانَ الَّذی فِی الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ، سُبْحانَ الَّذی فِی الْقِیمَةِ عَدْلُهُ سُبْحانَ الَّذی رَفَعَ السَّمآءَ سُبْحانَ، الَّذی بَسَطَ الاْرْضَ سُبْحانَ الَّذی لا مَلْجَاَ وَلا مَنْجا مِنْهُ اِلاّ اِلَیْهِ؛ پس بگو سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللّهُ وَاللّهُ اَکْبَرُ صد مرتبه
6- سوره توحید صد مرتبه و آیة الکرسی صد مرتبه و صلوات بر محمّد و آل محمّد صد مرتبه خوانده شود و دعای ذیل ده مرتبه خوانده شود:
لااِلهَ اِلا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمیتُ وَیُمیتُ وَیُحْیی وَهُوَ حَیُّ لا یَموُتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَهُوَ عَلی کُلِّشَیْءٍ قدیرٌ
ده مرتبه: اَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ اَتوُبُ اِلَیْهِ
ده مرتبه: یا اَللّهُ
ده مرتبه: یا رَحْمنُ
ده مرتبه: یا رَحیمُ
ده مرتبه: یا بَدیعَ السَّمواتِ وَالاْرْضِ یا ذَاالْجَلالِ وَالْاِکْرامِ
ده مرتبه یا حَیُّ یا قَیُّومُ
ده مرتبه: یا حَنّانُ یا مَنّانُ
ده مرتبه: یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ
ده مرتبه: امینَ
سپس بگو:
اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ یا مَنْ هُوَ اَقْرَبُ اِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ یا مَنْ یَحوُلُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْاَعْلی وَبِالْاُفُقِ الْمُبینِ یا مَنْ هُوَ الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی یا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ محمد.
و بخواه حاجت خود را که برآورده خواهد شد انشاءالله تعالی.
7- ذکر صلوات از حضرت صادق علیه السلام
پس بخوان این صَلَوات را که از حضرت صادق علیه السلام منقول است که هر که بخواهد مسرور کند محمّد و آل محمّد را در صَلَوات بر ایشان بگوید:
اَللّهُمَّ یا اَجْوَدَ مَنْ اَعْطی وَ یا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ وَیا اَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْاَوَّلینَ وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الّْاَخِرینَ وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِهِ فِی الْمَلاَءِ الْاَعْلی وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْمُرْسَلینَ اَللّهُمَّ اَعْطِ مُحَمَّداً وَآلَهُ الْوَسیلَةَ وَالْفَضیلَةَ وَالشَّرَفَ وَالرِّفْعَةَ وَالدَّرَجَةَ الْکَبیرَةَ اَللّهُمَّ اِنّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَلَمْ اَرَهُ فَلا تَحْرِمْنی فِی الْقِیمَةِ رُؤْیَتَهُ وَارْزُقْنی صُحْبَتَهُ وَ تَوَفَّنی عَلی مِلَّتِهِ وَاسْقِنی مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیّاً سآئِغاً هَنَّیئاً لا اَظْمَاءُ بَعْدَهُ اَبَداً اِنَّکَ عَلی کُلِّشَیْءٍ قَدیرٌ اَللّهُمَّ اِنّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَلَمْ اَرَهُ فَعَرَّفْنی فِی الْجِنانِ وَجْهَهُ اَللّهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ مِنّی تَحِیَّةً کَثیرَةً وَ سَلاماً.
8- دعای ام داود خوانده شود.
9- این تسبیح را که ثواب آن بسیار است گفته شود:
سُبْحانَ اللّهِ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ بَعْدَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ مَعَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ یَبْقی رَبُّنا ویَفْنی کُلُّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً بَعْدَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً مَعَ کُلِّ اَحَدٍ وَ سُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کَثیراً لِرَبِّنَا الْباقی وَیَفْنی کُلُّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً لا یُحْصی وَلا یُدْری وَلا یُنْسی وَلا یَبْلی وَلا یَفْنی وَلَیْسَ لَهُ مُنْتَهی وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَدوُمُ بِدَوامِهِ وَیَبْقی بِبَقآئِهِ فی سِنِی الْعالَمینَ وَشُهوُرِ الدُّهوُرِ وَاَیّامِ الدُّنْیا وَساعاتِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ وَسُبْحانَ اللّهِ اَبَدَ الْاَبَدِ وَمَعَ الْاَبَدِ مِمّا لا یُحْصیهِ الْعَدَدُ وَلا یُفْنیهِ الْاَمَدُ وَلا یَقْطَعُهُ الْاَبَدُ و تَبارَکَ اللّهُ اَحْسَنُ الْخالِقینَ پس بگو: وَالْحَمْدُ لِلّهِ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَالْحَمْدُ لِلّهِ بَعْدَ کُلِّ اَحَدٍ تا آخر دعا لکن بجای هر سُبْحانَ اللّهِ الْحَمْدُلِلّهِ بگو و چون به اَحْسَنُ الْخالِقینَ رسیدی بگو: لا اِلهَ اِلا اللّهُ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ تا به آخر بجای سُبْحانَ اللّهِ لا اِلهَ اِلا اللّهُ می گوئی و بعد از آن بگو: وَاللّهُ اَکْبَرُ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ تا به آخر که بجای سُبْحانَ اللّهِ، اَللّهُ اَکْبَرُ می گوئی
10- پس می خوانی دعای: اَللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّاءَ وَتَهَیَّاءَ را که که در اعمال شب جمعه است
11- پس بخوان در این روز با خشوع و رقت دعای حضرت علی بن الحسین صلوات الله و سلامه علیه که در صحیفه کامله است و آن دعای چهل و هفتم است و مشتمل است بر جمیع مطالب دنیا و آخرت.
و از جمله دعاهای مشهور این روز دعای حضرت سید الشهداء علیه السلام است بشر و بشیر پسران غالب اسدی روایت کرده اند که پسین روز عرفه در عرفات در خدمت آن حضرت بودیم پس از خیمه خود بیرون آمدند با گروهی از اهل بیت و فرزندان و شیعیان با نهایت تذلل و خشوع پس در جانب چپ کوه ایستادند و روی مبارک را بسوی کعبه گردانیدند و دستها را برابر رو برداشتند مانند مسکینی که طعام طلبد و این دعا را خواندند الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَیسَ لِقَضَائِهِ دَافِعٌ وَ لا لِعَطَائِهِ مَانِعٌ وَ لا کصُنْعِهِ صُنْعُ صَانِعٍ وَ هُوَ الْجَوَادُ الْوَاسِعُ فَطَرَ أَجْنَاسَ الْبَدَائِعِ وَ أَتْقَنَ بِحِکمَتِهِ الصَّنَائِعَ لا تَخْفَی عَلَیهِ الطَّلائِعُ وَ لا تَضِیعُ عِنْدَهُ الْوَدَائِع. . .
12- در آخر روز عرفه این دعا خوانده شود:
یا رَبِّ اِنَّ ذُنُوبی لا تَضُرُّکَ وَاِنَّ مَغْفِرَتَکَ لی لا تَنْقُصُکَ فَاَعْطِنی ما لایَنْقُصُکَ وَاغْفِرْ لی ما لایَضُرُّکَ و ایضا بخوان: اَللّهُمَّ لا تَحْرِمْنی خَیْرَ ما عِنْدَکَ لِشَرِّ ما عِنْدی فَاِنْ اَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنی بِتَعَبی وَ نَصَبی فَلاتَحْرِمْنی اَجْرَ الْمُصابِ عَلی مُصیبَتِهِ
*روز عرفه در نگاه بزرگان اسلام
امام سجاد علیه السلام درباره معرّفی روز عرفه می فرماید: «اللّهُمَّ وَهذا یَوْمُ عَرَفَةَ یَوْمٌ شَرَّفْتَهُ وَکرَّمْتَهُ وَعَظَّمْتَهُ نَشَرْتَ فِیهِ رَحْمَتَکَ وَمَنَنْتَ فِیهِ بِعَفْوِکَ وَاَجْزَلْتَ فِیهِ عَطِیَّتَکَ وَتَفَضَّلْتَ بِهِ عَلی عِبادِکَ؛ خدایا! و این روز عرفه روزی است که تو به او شرافت و کرامت و عظمت بخشیدی و رحمتت را در این روز گستراندی و به عفو و بخششت [بر خلق] منّت گذاردی و عطایت را بسیار عظیم گردانیدی و به خاطر این روز بر بندگانت تفضّل نمودی.»
امام صادق علیه السلام فرمودند: «مَنْ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فِی شَهْرِ رَمَضانَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ اِلی قابِلٍ اِلاَّ اَنْ یَشْهَدَ عَرَفَةَ؛ کسی که در ماه رمضان بخشیده نشود، تا سال آینده بخشیده نمی شود، مگر اینکه [روز] عرفه را درک کند.»
مقام معظم رهبری در خصوص روز عرفه می فرمایند: «روز دعا و ذکر و تضرع و ابتهال و راز و نیاز است؛ به خصوص شما جوان ها قدر این روزهای بزرگ و این ساعات باارزش را بدانید. همین رابطه با خداست که سینه ها و دل ها را منشرح می کند؛ راه را برای انسان باز می کند؛ عزم و اخلاص به انسان می دهد؛ به کارها برکت می بخشد؛ توفیق الهی را بر سر انسان سایه گستر می کند و نتیجه آن، پیشرفت در خط اصیل ارزش های اسلامی است. این روزها و این ساعات باارزش را هرگز از دست ندهید.»
مرحوم شیخ عباس قمی درباره روز عرفه می گوید: «روز عرفه از اعیاد عظیمه [و بزرگ] است، هر چند به اسم عید نامیده نشده و روزی است که حق تعالی بندگانش را به عبادت و طاعت فراخوانده و سفره های جود و احسان خود را برای آنها گسترده و شیطان در این روز تحقیر و رانده شده و خشمناک است.»
بر آن شدیم تا به مناسبت فراردپسیدن روز بزرگ عرفه در گفتگو با حجتالاسلام «حسن صباغیان»، کارشناس مذهبی و امام جمعه زیرکوه به شناخت بیشتری نسبت به جایگاه و اهمیت این روز پرفضیلت دست پیدا کنیم. حاصل این گفتگو را در ادامه میخوانید:
1-مبنای تاریخی و فلسفه روز عرفه چیست؟ دلایل مختلفی برای وجه تسمیه این روز ذکر شده است، اما مهمترین دلیل همان هدف غایی خداوند از خلقت انسان است که انسان را آفرید تا به معرفت برسد؛ «عرفه» نقطه ثقل و محوری برای تفکر و اندیشیدن به خالق و پی بردن به رابطه بین انسان و معرفت توحیدی است.
عرفات نام جایگاهی است که حاجیان در روز عرفه (نهم ذی الحجه) در آن جا توقف میکنند و به دعا و نیایش می پردازند و پس از برگزاری نماز ظهر و عصر به مکه مکرمه باز می گردند و یکی از دلائل وجه تسمیه آن را چنین گفته اند که جبرائیل علیه السلام هنگامی که مناسک را به ابراهیم(ع) میآموخت، چون به عرفه رسید به او گفت «عرفت» و او پاسخ داد آری، لذا به این نام خوانده شد.
نیز گفته اند سبب این است که مردم از این جایگاه به گناه خود اعتراف می کنند و بعضی آن را جهت تحمل صبر و رنجی می دانند که برای رسیدن به آن باید متحمل شد چرا که یکی از معانی «عرف» صبر و شکیبایی و تحمل است.
2-روز عرفه چه فضیلتهایی دارد؟ فضیلتهای زیادی برای این روز ذکر شده است، اما یکی از مهمترین فضیلت ها اعتراف به گناه در محضر خداوند در این روز است. امام صادق (علیهالسلام) فرمودند: «توبه حضرت آدم در صحرای عرفات پذیرفته شد.»
حضرت آدم (ع) در عرفات از خداوند کلماتی را دریافت می کند: «فَتَلَقی آدَمُ مِنْ رَبِّه کَلماتًُ فتابَ عَلیهِ اِنَّه’ هو التَّوابُ الرّحیمْ؛ آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت و با آن بسوی خدا بازگشت و خداوند، توبه او را پذیرفت، چه او توبه پذیر مهربان است.»
روز عرفه گر چه به عنوان عید مرسوم نیست ولیکن این روز یکی از اعیاد بزرگ نیز محسوب می شود و زیارت امام حسین (علیه السلام) در روز عرفه بسیار فضیلت دارد و البته زیارت سایر ائمه اطهار علیهم السلام، دعا و مناجات از فضیلتهای این روز برشمرده شده است.
«معرفت» میوه و محصول روز عرفه است تا جایی که معرفت علت اصلی و غایی خلقت انسان در آیات و روایات مختلف ذکر شده است و می توان در این روز بزرگ میوه معرفت را بچینیم.
3-آیا برای خواندن دعای عرفه، مکان شرط است؟ خیر مکان خاصی بیان نشده بلکه در این روز حضور در صحرای عرفات یا در سرزمین کربلا و زیارت امام حسین علیه السلام در روایات مورد سفارش قرار گرفته است.
البته خواندن دعای مشهور امام حسین(ع) در روز عرفه یا دعای امام سجاد(ع) در این روز هم فضیلت خاص خود را دارد؛ در نتیجه کسی که توفیق حضور در این دو مکان شریف را نداشت و در شهر و دیار خود بود، بر اساس محاسبه روز عرفه در منطقه خود می تواند اعمال عرفه مانند دعای روز عرفه را بخواند و بهره ببرد.
4-بیشترین قسمت دعای عرفه به چه موضوعاتی اشاره دارد؟ بیشترین مضامین دعای عرفه را امام حسین علیهالسلام به حمد ثنای پروردگار و ستایش حضرت حق پرداخته اند. سپس ایشان به معرفی خودشان در باب ناتوانی و خضوع و خشوع و ضعیف بودن بنده در مقابل خدا و در مقابل به معرفی عظمت و صفات و قدرت خداوند میپردازند.
5-برای حضور در دعای عرفه چه اقداماتی انجام باید دهیم و موانع استجابت دعا چیست؟ برای حضور در دعای غرفه مهمترین کاری که باید انجام دهیم رسیدن به حضور قلب است و باید رابطه عبد و معبود شکل بگیرد تضرع و خشوع در مقابل خالق و خداوند متعال از عمق جان با معرفت شکل بگیرد.
بزرگترین مانع پذیرش دعا این است که به کسی یا چیزی غیر از خدا امید بسته باشیم و یا او را به صورت مستقل مورد نیایش قرار دهیم.
از حضرت صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: «اذا اراد احدکم ان لا یسال ربه شیئا الا اعطاه فلییاس من الناس کلهم، ولا یکون له رجاء الا عند الله، فاذا علم الله عزوجل ذلک من قلبه لم یسال الله شیئا الا اعطاه؛ هرگاه یکی از شما بخواهد که هر چه از خداوند درخواست کند به او بدهد; باید از همه مردم چشم امید قطع کرده و جز به امید خدا امید نبندد. پس، چون خدای عزوجل دانست که او به راستی چنین است، هر چه از خدا بخواهد به او عطا کند .»
6-بهترین دعا و درخواستی که می توانیم داشته باشیم چیست؟چه توصیه ای دارید؟ بهترین دعا و درخواست از خداوند دعا برای دیگران است و در سیره اهل بیت علیهم السلام هم مشاهده میکنیم که آن بزرگواران برای همه دعا می کردند و در دعای واجب نماز هم می گوییم« اهدنا الصراط المستقیم، یعنی همه مارا به را راست هدایت کن».
حضرت زهرا سلام الله علیها هم در پاسخ به امام حسن مجتبی علیه السلام فرمودند:« الجار ثم الدار؛ یعنی اول همسایهها بعد اهل خانه».
اما از مهمترین دعاها در این روز دعا برای فرج امام زمان عج و دعا برای اصلاح همه امور مسلمین و مومنین است و امیدواریم مورد قبول درگاه حق قرار گیرد.
نظر شما