به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان؛ مسلم بن عقیل و نهضت او ویارانش هانی بن عروه، قیس بن مسهر صیداوی و عبدالرحمن ارحبی یک جریان و پیش قیام مهم نهضت حسینی است که باید نام ویاد آنان همواره کنار فرمانده شان مسلم گفته شود هریک از آنان نقش دارند و در پیش قراول نهضت کربلا ایثار کردند ؛ هانی در کوفه ای که از اختناق حاکمیت کسی جرات نفس کشیدن ندارد، حامی نهضت حسین است وتنها مردی که آشکارا از مسلم حمایت نموده، یاران دیگر مسلم همراه او هستند، یگ گروه چهار نفره پیش قراول نهضت عاشورا در شهادت و ایثارمی باشند، لذا در این خصوص باحجت الاسلام «امیر علی حسنلو» استاد حوزه علمیه قم و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه گفتگویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
مسلم و پیشینه او در اسلام
«مسلم بن عقيل» از تبار پاک بني‌هاشم و نواده حضرت ابوطالب عموي پيامبر(ص) است، شیخ صدوق در کتاب امالی از «ابن عباس» روایت می‌کند که علی بن ابی طالب (علیه السلام) به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) عرض کرد: تو عقیل را دوست می‌داری؟! فرمود: آری ، من عقیل را از دو جهت دوست دارم: اول: این که عقیل را برای وجود خودش دوست می‌دارم. دوم: به جهت این که ابوطالب او را دوست داشت، دوست می‌دارم. فرزند همین عقیل در راه دوستی فرزند تو فدا می‌شود و چشمان مؤمنین برای او گریان خواهد شد و ملائکه بر او درود می‌فرستند.این بشارتی است از پیامبر در باره نیک بختی مسلم بن عقیل همین کلام موید وتاییدی است بر تمام کارهای مسلم در کوفه تا شهادت خود ویاران وفرزندانش .
مسلم نواده ابو طالب است ابو طالبي که تا آخرين ساعات حيات خود دست از حمايت پيامبر(ص) برنداشت و دعوت پيامبر را اجابت کرد وتمام شرف وعزت وریاست خود را تقدیم رسالت وحمایت از رسالت واستقرار دین نمود ؛ مسلم از چنين نسلي است او از خانداني پاک، شجاع و با فضيلت برخاست و زير نظر عموي گرامي‌اش، علي عليه‌السلام، و پسر عموهاي خود امام حسن عليه‌السلام و امام حسين عليه‌السلام پرورش يافت و از علم، تقوي و ديگر فضائل آن بزرگواران بهره مند گرديد. و افتخار دامادي امير المومنين(ع) را داشت و سال‌ها در کنار امام حسن و امام حسين عليهما السلام به ايشان اقتدا کرده بود با اينکه در آن زمان بسياري از افراد اين بصيرت را نداشتند.
رزمنده شجاع صفین و سرباز امیرمومنان(ع)
مسلم با سه امام معصوم معاصر است ومطیع امامت ونماد شیعه با ایمان است ؛ بسیاری در آزمایش ها وامتحانات خود را می بازند مسلم امتحانات زیادی در پیش روی خود داشت واز همه سربلند در آمد ؛ پيش از حادثه کربلا ، مسلم در رکاب امير المومنين رشادت‌هاي زيادي از خود نشان داد از جمله در جنگ صفين از نقش آفرينان معرکه نبرد وجناح راست سپاه امير المومنين(ع) بود و در حکومت امير المومنين يکي از یاران مخلص و خدمتگذارحکومت حضرت بوده است و اين‌ها همه نشان از شجاعت و مديريت ولیاقت وصداقت بالاي اوست. درزمان امامت امام حسن (ع) نیز از فرماندهان بود وآماده ایثار جان اما آنچه برایش پس از امتحانات زیاد قلم خورد لیاقت سربازی حسین (ع) وجاودانگی در تاریخ اسلام بود ؛ ای بسا او در دوران ظهور از رجعت کنندگان وسربازان وکارگزاران امام عصر باشد.
وکیل ومورد اعتماد امام
وکیل امام معصوم بودن جایگاه رفیع از نظر معنوی و اجتماعی است ؛ اگر بخواهيم شخصيت مسلم بن عقيل را واکاوي کنيم، بايد او را در رديف شخصيت‌هاي ديني بزرگ اسلام و بالاتر از آنها محسوب کرد، چرا که مسلم بن عقيل نماينده خاص امام معصوم بوده‌اند، هم در زمان امير المومنين مورد توجه خاص حضرت بود و هم در دوران امام حسن مجتبي(ع) يار و کمک کار ايشان بودند و از ياران با وفا و بر جسته آن حضرت به شمار مي‌رفتند. و پس از شهادت امام حسن عليه‌السلام همراه امام حسين عليه‌السلام رهسپار مکه شد. و به عنوان نائب خاص و وکيل امام به کوفه اعزام شد و امام اين اعتماد خاص را به ايشان داشت که او را به عنوان سفير و کارشناس امور سياسي و نظامي به کوفه فرستادند.
ویژگی های مسلم برای وکالت امام
امانت داري و تعهد مسلم و سابقه درخشان و بصيرت بالاي او در تبعيت از ولايت و جامعيت علمي و عملي ، همه و همه سبب شد که امام (ع) او را به عنوان نماينده خود برگزيد و در معرّفي او به مردم کوفه نوشت:
«وَ انّي باعِثٌ اليکُم بِاخي وَ ابْنِ عَمّي وَ ثِقَتي مِنْ اهْلي «مُسْلِمِ بن عَقيل» لِيُعْلِمَ لي کُنْهَ امْرِکُمْ وَ يَکْتُبَ الَيَّ به ما يَتَبَيَّنَ لَهُ مِنْ اجْتماعِکُمْ.» و همانا من برادرم و پسر عمويم و شخص مورد اعتماد اصحابم، يعني مسلم بن عقيل را به سوي شما (مردم کوفه) مي‌فرستم تا حقيقت امر شما را به من اعلام کند و آنچه از اجتماع شما براي او روشن مي‌شود به من بنويسد. مردم کوفه نيز به جلالت قدر نماينده امام (ع) واقف بودند، لذا قبل از آمدن «عبيدالله بن زياد» به کوفه به خوبي از او استقبال کردند و در مورد جايگاه مسلم نزد امام حسين (ع)، همين بس که وقتي خبر شهادت او به حضرت (ع) رسيد فرمود: «لا خَيْرَ فِي الْحَياةِ بَعْدَکُمْ» بعد از شما خيري در زندگي نيست.
جايگاه بلند علمي مسلم بن عقيل
از ديگر جنبه‌هاي شخصيتي مسلم بن عقيل، جايگاه بالاي علمي ايشان مي‌باشد هر چند گزارشات کمي در اين زمينه بدست ما رسيده است، ولي مواردي را مشاهده مي‌کنيم که اين جايگاه را نشان مي‌دهد از باب نمونه رجال نويسان اهل سنت، مسلم بن عقيل را محدّثي تابعي شمرده و گفته‌اند که صفوان بن موهب از او حديث نقل کرده است وي فقيه و دانشمند بود و همان جايگاه نيابت خاصه‌اي که نواب اربعه نسبت به امام زمان عليه‌السلام داشتند، مسلم بن عقيل همان جايگاه را نسبت به امام حسين عليه‌السلام داشتند، به علاوه سجايا و شاخص‌هاي ديگري که تنها در وجود ايشان بود. مسلم یک فقیه ومجتهد عادل است در زمان خود ومطیع امام زمانش در قضیه ترور عبیداله استناد به سیره نبوی که ترور را حرام می داند این قضیه کوچکی نیست هرکس بود عبیداله را می کشت و شاید قضیه کربلا با کشته شدن او پیش آمد نمی کرد ؛ اما او به یک اصل پای بند است .
پرهیز از ترور وپای بندی به اصول دین
در جريان پيشنهاد ترور عبيد الله ابن زياد در منزل هاني بن عروة با وجود مهيا بودن همه شرايط براي از بين بردن ابن زياد، مسلم بن عقيل با وجود شرایط آماده وفراهم از اين کار امتناع نمود ، زماني که علت را جويا شدند فرمود : سخن پيامبر صلي الله عليه و آله را به ياد آوردم که فرمود: «مؤمن غافلگيرانه نمي‌کُشد و اين عمل خود را مستند کرد به سيره نبوي و اين نشان از آگاهي و دانش او نسبت به سيره نبوي و پايبندي و تقواي بالاي او در التزام به اصول دین مي‌باشد. و پاسخ همه ترورهایی که به اسلام نسبت می دهند در این عصر و کارهایی که تروریست ها انجام می دهند همه در این یک جمله و استناد مسلم بن عقیل محکوم و مردود و منفور از دین اسلام است ؛ مسلم دانشمند آگاه به سیره وفقیه مطیع امام زمان خود هست ؛
پيشتاز حماسه عاشوراء
مسلم نیز چون دیگران و همانند افراد دیگر و خویشاوندان امام حسین (ع) می توانست خود را به کناری کشیده وآ سوده زندگی کند، اما او داوطلبانه وبا معرفت در حادثه عاشورا ، پيشتاز حماسه عاشورا و پیش مرگ امام زمانش شد و حضور او در کوفه موجب آشکار شدن تزوير و رياکاري امويان وحیله گری حکومت تزویر و ریا شد و غربت او در کوفه ياد آور غربت و مظلوميت خاندان پيامبر در کربلا است؛ شهادت او در کربلا اولین نشانه و پرچم حقانیت مکتب حسین بن علی بود و رو شدن ماهیت منافقان در کوفه با پرچم مسلم آشکارشد .
شجاعت مسلم
مسلم را شجاع‌ترين فرزند عقيل خوانده‌اند ؛ بعد از استقرار مسلم در خانه طوعه، بلال فرزند وي که براي مي‌گساري با دوستان خود بيرون رفته بود، به خانه بازگشت و از حضور مسلم در خانه مطلع شد. علي رغم تأکيد مادر، موضوع را کتمان نکرد و نزد عبدالرحمن بن اشعث رفت و داستان را با او در ميان گذاشت و ابن زياد نيز از موضوع با خبر شد و در پي آن شصت يا هفتاد و به قولي سيصد تن از سربازان ويژه خود را همراه محمد بن اشعث رهسپار محل اختفاي مسلم کرد.
جنگ سختي در گرفت و شماري از سربازان ابن زياد کشته شدند. وقتي خبر به ابن زياد رسيد، به ابن اشعث پيغام داد که من تو را براي دستگيري يک نفر فرستاده‌ام، در حالي که ضربه سختي بر سپاهم وارد شده است. ابن اشعث پاسخ داد: آيا مي‌داني ما را براي دستگيري شيري دلاور و شمشيري بران که در دست مردي شجاع و با اراده قرار دارد فرستاده‌اي؟ او از خاندان پيامبر صلي الله عليه و آله است. ابن زياد پيغام فرستاد که به او امان دهيد زيرا جز اين راهي براي دستگيري او نخواهيد يافت. مسلم گفت: نيازي به امان مکر پيشگان نيست . اين‌ها همه برخاسته از ايمان بالاي او و اعتقاد او به ولايت بود .
او شهید با بصیرت و پدر شهیدان
بسياري از بني‌هاشم با امام به کربلا نيامدند ، البته امام حکم جهاد نداد و تکليف عمومی نکرده بود، ولي او خود همراه امام آمد و اين مسئله ناشي از بصيرت بالاي مسلم است وسفارت امام را بعنوان سفیر و در نهایت پیشقراول جهاد وشهادت پذیرفت ودرکوفه به شهادت رسید فرزندان خردسال مسلم نیز پس از او در همین شهر به دست منافقان غریبانه و مظلومانه به شهادت رسیدند ؛ مسلم در راه معشوق وامام زمانش سنگ تمام گذاشت وبافرزندان خود در راه دین وزنده داشت قرآن واسلام به شهادت رسیدند .او بهترین سرمشق برای خانواده هایی است که درراه دفاع از اسلام چندین شهید در راه دین نثار کرده اند .
پيام‌هايي که مي‌توان از مسلم بن عقيل فرا گرفت
کار مسلم بن عقیل و حرکتش و مقامت او در کوفه یک مکتب است برای خود ومقدمه مکتب حسینی هر نهضت ومکتبی آغاز وانجامی دارد ؛ رفتار مسلم وآنچه در کوفه گذشت از ترور نکردن عبیداله با وجود فراهم بودن شرایط تا تنهایی مسلم و شهادتش به دستور عبید اله همه درس انسانیت است ؛ تبلوری از اصول دین اسلام ؛ مسلم فرد عادی نبود او دارای مدارج علمی وپارسایی بالاست ؛ با همه مدارج علمي و تقوايي او مهم‌تر از همه بصيرت او و ايثار و پيش قدم شدن براي قيام امام حسين عليه‌السلام است و حضور وحرکت ومقاومت او در قیامهای بعدی کوفه وبیداری مردم کوفه وقیام توابین وقیامهای دیگر تاثير مهمي داشت ، او یک نماد مقاومت وشجاعت در کوفه شد وترس مردم در مقابل حکومت ستم کار اموی را کنار زد .
شجاعت در راه حق از ديگر مطالبي است که در سيره مسلم قابل مشاهده است از ديگر ويژگي‌هاي مسلم بن عقيل تبعيت او از سنت نبوي است و اين در زماني واقع شد که امويان اسلام را به گوشه‌اي گذاشته و اکثر مردم درانحراف بودند و جرياني در جامعه به وجود آمده بود که مردم را از سيره نبوي دور مي‌کرد و اگر قيام امام و اخلاص افرادي مثل مسلم نبود فضاي الان جامعه ما تيره و تار و خط واقعي اسلام گم مي‌شد.
شهادت مسلم وایثار خود وفرزندان او عبدالله ومحمد در کوفه الگوها یی مثال زدنی در دفاع از ارزشهای دین بود اگر نبود این ایثارهای بی نظیر ارزش هاي دين از بين مي‌رفت و مسلم بن عقيل و هانی بن عروه الگو و اسوه جامعه هستند و اگر مسلم و یاران او همچون هانی بن عروه و قیس بن مسهرصیداوی و عبدالرحمن ارحبی که یک گروه پیشمرگ قیام کربلا به شمار می آیند که باید نامشان را همواره زنده نگهداشت و تکرار کرد اگر دراین ایثار وجهاد پیشگام نبودند نه از علم خبري بود و نه از فرهنگ واقعي اسلام اثري مانده بود و اساس تمدن اسلامی و مکتب اسلام مديون اين خون‌ها ی پاک است .
بصیرت در راه دفاع از دین مهم است، ظاهر تمام شرایط اینگونه حکم می کرد که این جوانان در کنار قدرت و حکومت مانند دیگران به لذات زندگی و عیش و عشرت بپردازند اما بصيرت و انگیزه و عامل درونی که در تربیت آنان و از نهاد و سرشت و شناخت آنان نشات می گرفت آنها را به بصیرتی چنین وادار می نمود که به مقاومت و فرهنگ اصیل دین پایبند باشند و در کنار امام زمان خود جهاد نموده و از ارزشهای دین پاسداری نمایند .
نظر شما