به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، در آثار هنری بویژه در هنرهای سنتی ایرانی و اسلامی امام علی(ع) از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند، توجه هنرمندان ایرانی به جایگاه و ویژگی ها و شخصیت امام علی (ع) را می توان در آثار بجامانده از پرده های نقاشی قهوه خانه ای و آثار خوشنویسان مشاهده کرد،آنچه در آثار نقاشان قهوه خانه ای آنچه بیشتر از امام علی پر رنگ تر تصویر شده است ویژگی های چون فتوت و جوانمردی امام علی (ع) است؛ اما نکته قابل توجه در میان هنرمندان سنتی بیشترین ارادت به امام علی (ع) را هنرمندان خوشنویسان داشته اند به گونه ای که آنها ایشان را آغازگر خط کوفه می دانند، درباره جایگاه امام علی در هنرهای سنتی ایرانی و بویژه خوشنویسی با «حجت امانی » دکتری تخصصی تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، هنرمند نقاش و خوشنویس و احیاگر خط تعلیق به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
هنرهای دینی و سنتی بویژه خوشنویسی چگونه به امام علی (ع) پرداخته اند؟
توجه به هنرهای سنتی بواسطه اینکه کارکردی دینی و آیینی داشته اند همواره به بزرگان دینی به عنوان الگو تمسک جسته اند؛ همانگونه که در ورزش های باستانی فراتر از نیرومندی جسم به پرورش فضیلت های انسانی توجه شده است از حضرت علی به عنوان معیار و شاخص این ورزش نام برده شده است در میان هنرهای سنتی خوشنویسان بیشتر از سایر هنرها به حضرت علی به عنوان سر سلسله این فن شریف ابراز ارادت کرده اند به گونه ای که در برخی از رسائل خوشنویسی حضرتش را آغازگر خط کوفی دانسته اند.
آنچه در هنرهای دینی و سنتی از اهمیت والایی برخوردار است فن و صناعت یا به تعبیر امروزی هنر سنتی هدف نیست بلکه بهانه ای است برای هدف همان طور که سلطان علی مشهدی خوشنویس بزرگ تاریخ خوشنویسی ایران
در رساله خود درباره این فن جان پرور سروده است که
غرض مرتضی علی ز خط
نه همین لفظ بود و حرف و نقط
بل اصول وصفا و خوبی بود
زان اشارت به حسن خط فرمود
یعنی شان خط از جهت صفای درون اعتبار دارد نه اینکه فقط حاصل جسم کاتب باشد.
چرا هنر خوشنویسی امروز ما با آن هدف غایی که در آثار هنرمندان هنرهای دینی و سنتی دیده می شد فاصله گرفته اند؟
آنچه که امروز از آن فاصله گرفته شده است دقیقا در این بخش از خوشنویسی رخ داده است که صورت خوشنویسی بر غرض آن پیشی گرفته است و به عنوان ابزاری تزیینی در کنار سایر هنرها نقش گرفته است؛که برخی از زاوایای این دگرگونی را در مقاله ای با عنوان تغییر معنا در گفتمان خوشنویسی ایرانی اسلامی مورد نقد و بررسی قرار داده ام.
چه عواملی سبب این فاصله شده اند؟
جدا شدن خوشنویسی از گفتمان سنتی و حکمت خود و پیوند با مدرنیسم و اقتصاد را می‌توان از تغییراتی دانست که کارکرد و هدف خوشنویسی را از آن گرفته و صورت بی روح و مصنوعی را بر آن حاکم ساخته است که نه می توان گفت در امتداد خوشنویسی است و نه خوشنویسی سنتی است.با نگاهی به رساله ها و آداب المشق ها می توان هدف غایی خوشنویسی را پالایش روح و تهذیب دانست یعنی اولیت با زیبایی درون و سپس در اظهار صورت هنری کلمات و یا نقوش است. همین مساله به روشنی در آداب المشق مختصر اما عمیق بابا شاه اصفهانی آمده است: کاتب می باید که از صفات ذمیمه احتراز کند، زیرا که صفات ذمیمه (ناپسند و زشت] در نفس علامت بی اعتدالی است و حاشا که از نفس بی اعتدال کاری آید که در او اعتدال باشد... و (باید) کسب صفات حمیده کند تا آثار انوار این صفات مبارک از چهره شاهد خطش سرزند و مرغوب طبع ارباب هوش افتد... از کوزه برون همان تراود که در اوست.
لیلا ضامنی
نظر شما