به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، روز هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجرت، پیامبر اکرم (ص) به دستور خدا امام علی (ع) را به مقام خلافت و امامت منصوب کرد. واقعه غدیر در سفر حجة‌الوداع سال دهم هجری و در سرزمین غدیر خم روی داد. در احادیث شیعه تعابیری هم چون «عیدُاللهِ الاکبر»، «عید اهل بیت محمد (ص)»، و «اشرف الاعیاد» برای این روز به کار رفته است. در این روز گرامی پیامبر (ص) مردم را که حجاج بیت‌الله الحرام بودند گرد هم جمع کرد و دست علی (ع) را بلند کرد تا همگان او را ببینند و فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟» مردم پاسخ دادند: «آری، ای رسول خدا.» حضرت فرمود: «خداوند ولیّ من است و من ولیّ مؤمنین هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا (ص) سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌‌کند و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا میگذارد.» لذا در این خصوص با حجت الاسلام والمسلمین «صادق گلزاده» استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس دینی گفت و گویی انجام دادیم که مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
واقعه غدیر و اهمیت آن؟
حادثه غدیر از جهات گوناگون از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، اولا حادثه ای در ارتباط با عیادت، هدایت و رهبری امت اسلامی است؛ بنابراین خود موضوع عیادت، هدایت و رهبری امت اسلامی فوق العاده موضوع مهمی است، حتی اگر کسی نداند در آن روز چه چیزی گفته شده است. نکته دوم، اهمیت تاریخی این واقعه است به این معنا که در تاریخ اسلام موضوع هدایت، امامت و رهبری از بسم الله ای توجه به مساله وحی، امامت، ولایت و پیامبر عظیم الشان اسلام است تا غدیر و پس از آن.
نکته سومی که در اهمیت واقعه غدیر فوق العاده جلوه گر است، زمان وقوع حادثه غدیر است لذا پیامبر اکرم (ص) فرآیندی را که تا غدیر وجود داشت، به عنوان حج الوداع اعلام کردند، یعنی مسلمانان از قبل می دانستند که پیامبر عظیم الشان اسلام را از دست خواهند داد و این آخرین حجی است که با پیامبر انجام می دهند و تمام توجهات آنها به سیره عملی، رفتاری، گفتاری، فعلی و قولی پیامبر(ص) در این سفر بود و بعد از پایان حج وضعیتی پیش آمد که تمام مسلمین را در وادی غدیر جمع کردند و فرمودند: آنهایی که رفته اند، برگردند و آنهایی که مانده اند، برسند و بعد هم واقعه غدیر را اعلام کردند که این فوق العاده عظیم است.
نکته دیگری که در اهمیت غدیر بسیار زیاد است، حجم فراوان آیات و روایات مربوط به موضوع موضوع امامت، ولایت و رهبری امت اسلامی است، بنابراین این مساله اهمیت را دو چندان کرده و بیانگر اسرار و حقایق بسیار فراوان در این زمینه می باشد. نکته دیگر خود، روز غدیر (هجدهم ذی الحجه) است که آیات قرآنی خاص در آن مقطع تاریخی نازل شده است، این موضوع هم از لحاظ مضمون و هم از لحاظ کیفیت و چگونگی آن بسیار مهم و ضروری است. گزارش حکایت از آن دارد که وقتی پیامبر (ص) به وادی غدیر رسیدند، حالت وحی بر ایشان دست داد. در واقع این آیه بر پیغمبر (ص) نازل شد که «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ » (اى پيامبر! آنچه را از سوى پروردگارت به تو نازل شده است (در مورد ولايت و جانشينى حضرت على) اعلام كن واگر چنين نكنى، رسالت الهى را نرسانده‌اى و (بدان كه) خداوند تو را از (شرّ) مردم (و كسانى كه تحمّل شنيدن اين پيام مهم را ندارند) حفظ مى‌كند. همانا خداوند گروه كافران را هدايت نمى‌كند).
بعد از نزول آیه بر پیامبر(ص)، وقتی همه مردم در غدیر جمع شدند و جایگاه ویژه اعلام امامت و ولایت آماده شد، پیامبر اکرم (ص) و امیرالمومنین علی (ع) بر فراز جایگاه قرار گرفتند، پیامبر (ص) دست علی را می گیردند، بلند می کند و فرمایشات بسیار مفصل و عمیقی ایراد می کنند که از جمله می فرمایند: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ» (هر که من مولا و فرمانروای اویم علی مولای او است، خدایا دوست بدار آن کس که او را دوست دارد، و دشمن دار آن کس که او را دشمن دارد) سپس مردم به تهنيت گويي اميرمؤمنان پرداختند،ابوبكر از جمله كساني بود كه پيشاپيش صحابه با جمله «بخٍ بخٍ لك ياابن ابي طالب اصبَحتَ وامسيتَ مولاي ومولا كُلّ مؤمنٍ ومؤمنةٍ» .مبارك باد بر تواي پسر ابي طالب كه مولا وسرور ما و هر مرد و زن مومني شدي.به امير المومنين تهنيت گفت.
به مجرد این ابلاغ عظیم و عجیب ،مردم از پیامبر سوال کردند یا رسول الله ما دیگر چه تکلیفی در قبال این امر خداوند داریم، پیامبر (ص) فرموند: بیایید با علی ابن ابیطالب بیعت کنید و بر عهد خود باقی بمانید. بر همین اساس مردم گروه گروه آمدند و به امر پیامبر (ص) و خداوند متعال با علی بیعت کردند و شکل بیعت این گونه بود که مردان به علی دست می دادند. در این میان یک عده گروه های جمعیتی آمدند از جمله گروهی که خلفا و اصحاب پیامبر (ص) در میان آنها بودند،
در این میان زنان سوال کردند آیا ما در این میان تکلیفی در قبال این بیعت داریم؟ پیامبر (ص) فرمودند: ظرف آبی از ظرف های آب شتران را بیاورید؛ این ظرف را پر از آب کردند، در یک گوشه آن پارچه و پرچمی قرار دادنند. امیرالمومنین (ع) به امر پیامبر (ص) دست خود را در آب گذاشتند و در مابقی ظرف زنان گروه گروه می آمدند و در حکم بیعت با امیرالمومنین (ع) دست خود را در آب می کردند و بر می داشتند لذا با این شیوه زنان هم با امام بیعت می نمودند .
خطبه پیامبر به پایان رسید، عرق از سر و روی پیامبر و علی و مردم فرو می ریخت و هنوز صفوف جمعیت از هم متفرق نشده بود که امین وحی خدا نازل شد و این ایه را بر پیامبر خواند: «اليوم اكملتُ لكُم دينُكُم واتممتُ عليكم نعمَتي ورَضيتُ لكم الاسلام ديناً» «امروز ایین شما را کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم...». پیامبر فرمود: «الله اکبر الله اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمة و رضی الرب برسالتی والولایة لعلی من بعدی »؛ خداوند بزرگ است، همان خدایی که ایین خود را کامل و نعمت خود را بر ما تمام کرد و از نبوت و رسالت من و ولایت علی پس از من راضی و خشنود گشت.
یعنی امروز دین شما کامل شد، امروز روز ولایت و رهبری امت مسلمین بود، یعنی با رهبری امیرالمومنین (ع) و 12 امام، دین کامل می شود لذا بدون او دین ناقص است، نعمت بر شما تمام شد؛ نشان می دهد که اولا امامت و ولایت نعمت است، ثانیا تمام ترین نعمت است و بدون امامت و ولایت گویا نعمتی به شما نرسیده و این دینی که رهبر آن امیرالمومنین (ع) و 12 معصوم هستند، دین مورد نظر خداوند است؛ پس اسلام یعنی دین علی، دین اهل بیت و دین امامت و ولایت. به تعبیری که امام خمینی (ره) فرمودند: این اسلام ناب محمدی، اسلام اهل بیت و اسلام امامت و ولایت است.
اهمیت غدیر به قدری است که این واقعه سه شبانه روز طول کشید؛ پس این مدت زمان و واقعه ای که در آن روز رخ داد، نمی تواند مسئله کم اهمیتی باشد؛ پس نمی شود گفت که مولا در اینجا به معنای دوست است، نمی آیند در همچین شرایطی و در این مدت زمان چنین چیزی را بیان کنند لذا مشخص است که این ولایت به معنای رهبری و هدایت امت اسلامی است نه فقط «ولا» به معنای دوستی، گرچه در جلوه تبعیت از بیعت با امام و رهبری دوستی هم به کار می رود لذا نفی ولا و دوستی نمی کنیم ولی این ولا و دوستی را به معنای عادی جلوه دادن و اهمیت قایل نشدن برای این عظمت غدیر از نگاه خدا، پیامبر و همه مسلمین است.
لذا واقعه غدیر یک رویداد معمولی نیست، خداوند بزرگ درباره واقعه غدیر به پیامبر بزرگ اسلام دستور جانشینی حضرت علی (ع) را پس از پیامبر داد و درستی امر رسالت پیامبر (ص) را منوط به ابلاغ ولایت مولای متقیان به مسلمانان اعلام کرد. پیامبر گرامی اسلام با قرائت خطبه غدیر تکلیف آحاد جامعه اسلامی را مشخص کرد. به بیان دیگر غدیر در واقع بیانگر واقعه بزرگ و مهم تاریخ اسلام و بیانگر موضوع کامل شدن دین و تمام نمودن نعمت از سوی خداوند به مومنین است.
آیا در قرآن کریم به عید غدیر خم به عنوان بزرگترین عید شعیان است اشاره شده است؟
در قرآن کریم از عید غدیر به عنوان بزرگترین عید بشریت و مسلمین یاد شده است؛ بنابراین درست است که این عید را شیعیان گرامی می دارند و وفاداری آن را به امر خدا و پیامبر حفظ کرده اند ولی در اصل این عید برای همه مسلمین و بشریت است به دلیل آیه اکمال دین، اطعام نعمت و رضایت به اسلام به عنوان دین، این سه مفهوم عید بزرگ را در پی دارد.
در خصوص زیارت غدیریه امام هادی (ع) توضیح دهید؟
نکته دیگر اینکه فلسفه غدیر در جریان هدایت و امامت یا غدیر امتداد رسالت و نبوت، این هم یک حقیقت تاریخی مهم است که اوج و عظمت آن غدیر را نشان می دهد به این معنا که امامت و رهبری را به معنای صدر، رأس و سر نسبت به موجود زنده و انسان محسوب می کنند. انسان بی سر انسان نیست، یعنی قدرت تفکر، اندیشه و قدرت سیاست و آقایی و هدایتگر انسانی با محوریت مغز و سر انسان صورت می گیرد؛ بنابراین امامت و ولایت از شأن و جایگاه والایی برخوردار است و هستی با محوریت اهل بیت (ع) و 12 امام و 14 معصوم می چرخد. بر همین اساس امام هادی (ع) دو منبع عظیم به بشریت هدیه کرده است، یکی معروف و مشهور به زیارت غدیریه است، زیارت غدیریه این امام بزرگوار که در منابع روایی و دعایی وجود دارد، امام هادی (ع) وقتی از حجاز به عراق تبعید شدند، وارد نجف اشرف شدند و روز غدیر به نجف رسیده و به زیارت امیرالمومنین (ع) رفتند و این زیارت نامه عظیم را در آن قرائت فرمودند و به بشریت هدیه نمودند.
در زیارت غدیریه امام هادی (ع) بیش از 30 آیه در اثبات امامت استدلال و ذکر شده است و چندین حدیث بزرگ و مهم و قضایای تاریخی زیادی مورد استناد به عنوان اثبات غدیر قرار گرفته است؛ بنابراین این زیارت نامه یکی از اسناد اثبات امامت و ولایت است. زیارت کامله تحت عنوان جامعه کبیره نیز یکی دیگر از منابع مهم از امام هادی (ع) است. زیارت جامعه کبیره بزرگترین و جامع ترین سند امام شناسی و امامت شناسی است. زیارت غدیریه سند اثبات امامت و زیارت جامعه کبیره سند شناخت امام است.
نظر شما