راضیه علی اکبری؛ استاد حوزه و دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با اشاره به حیات پربرکت امام موسی کاظم (ع) گفت: امام کاظم (علیه‌السلام) هفتمین امام شیعیان در قریه ابواء میان مکه و مدینه در سال ۱۲۸ هجری به دنیا آمد و در شهر بغداد در زندان در روز ششم ماه رجب سال۱۸۳ در ۵۵ سالگی به شهادت رسیدند؛ آن حضرت پس از پدر بزرگوارشان در سن ۲۰ سالگی به امامت رسیدند و مدت ۳۵ سال امامت شیعه را بر عهده داشتند؛ در زمان امام کاظم (ع) سلطه همه جانبه بنی عباس حاکم بود و چهار حاکمی که در زمان امام کاظم حکومت می کردند، یعنی منصور، مهدی، هادی و هارون ظلمی به آن حضرت داشتند و هر چهار نفر نقشه قتل آن امام را در سر داشتند.
وی با بیان شرایط زندگی امام هفتم شیعیان علیه السلام تصریح کرد: همچنین در آن دوران سلطه، خفقان و فشار شدید نسبت به اهل بیت وجود داشت با این حال شیعه از نظر کیفی و کمی فزونی و توسعه پیدا کرده و شاگردپروری امام باقر(ع) و امام صادق(ع) تاثیر خود را گذاشته بود؛ یعنی رشد علمی حاکم شد و شیعه جایگاهی پیدا کرد؛ البته در آن زمان پراکندگی جغرافیایی شیعه را در مناطقی مانند کوفه، قم، خراسان، طبرستان، بغداد، مصر و یمن می بینیم.
به گفته این کارشناس رسانه سه ویژگی دوران امام هفتم زبانزد همگان بود نخست اینکه روایات متعددی از آن امام عزیز نقل شده که در مُسند امام بیش از سه هزار روایت بیان شده و نکته دوم، تربیت شاگردان است که شاگردان مهمی در مکتب ایشان تربیت یافتند از جمله آنان علی بن یقطین است که به دستور امام علیه السلام در وزارت خلافت عباسیان ماند تا امورات شیعیان را حل و فصل کند و نکته سوم این که مشروعیت زدایی از خلافت عباسیان در قالب مناظره های دینی از جمله فعالیت های برجسته دینی این امام بزرگوار است.
وی فعالیت های امام هفتم را در پنج محور تعریف کرد و گفت: در محور اول – تبلیغ دین خداوند و گسترش فرهنگ اسلام، تبیین و تشریح معارف و احکام الهی در قالب احادیث بلند و کوتاه و پاسخ به سوالات شفاهی و کتبی و...محور دوم- پرورش انسان‌های مستعد و تربیت شاگردان والامقام و شاخص در میدان علم و عمل و حفظ و حراست آنان.
علی اکبری افزود: در محور سوم- مبارزه بی‌امان با حاکمان جور و ستم و غاصبان خلافت و شکستن صولت شیطانی آنان در میدان‌های مختلف و تشریح مبانی حق.و محور چهارم- تربیت یاران مدیر و مدبّر و خودساخته و نفوذ دادن آنان در مراکز حساس حکومتی، تا مرز وزارت و استانداری، به منظور خنثی‌سازی نقشه‌های مخرب و دین‌سوز دشمنان، کمک به مظلومان و محرومان و دفاع از حریم شیعیان و در نهایت سامان‌دهی شیعیان با شیوه‌های مختلف تربیتی، عملی، مناظره‌های سیاسی و..بودند.
این مشاور خانواده به بیان منش سیاسی و تربیتی امام کاظم (ع) پرداخت و خاطرنشان کرد: برخی منابع گفته‌اند امام کاظم به شیوه‌های مختلفی از جمله مناظره و عدم همکاری، بر عدم مشروعیت خلفای عباسی تأکید می‌کرد و می‌کوشید اعتماد مردم را نسبت به آنان سست کند؛ با این وجود، از موسی بن جعفر(ع) مخالفت علنی در برابر حکومت وقت گزارش نشده است. او اهل تقیه بود و شیعیان را نیز به رعایت آن سفارش می‌کرد. به عنوان مثال، در نامه‌ای به خیزران مادر هادی عباسی، مرگ او را تسلیت گفت. بر پایه روایتی هنگامی که هارون او را احضار کرد، فرمود: «چون تقیه در برابر حاکم واجب است، پیش هارون می‌روم». او همچنین هدایای هارون را، برای ازدواج آل ابی طالب و جلوگیری از قطع نسل آنان می‌پذیرفت. حتی امام کاظم(ع) در نامه‌ای از علی بن یقطین خواست مدتی به شیوه اهل سنت وضو بگیرد تا خطری او را تهدید نکند.
وی نقش امام هفتم (ع) را در تربیت شاگردان عالم و با بصیرت بسیار موثر دانست و یادآور شد: یکی از جوانب شخصیتی امام موسی کاظم علیه السلام که تا حدودی مورد غفلت قرار گرفته است، شاگردپروری و تربیت دانشمندان اسلامی توسط ایشان است. عصر امام کاظم علیه السلام مصادف بود با گسترش آراء و مکاتب گوناگون فکری و در این میان لازم بود، مکتب تشیّع همانند زمان امام صادق علیه السلام، پویایی و تحرک خویش را برای مقابله با انحرافات فکری و عقیدتی حفظ کند؛ امام کاظم علیه السلام هم خود شخصاً وارد بحث با مخالفین می شد و هم اصحاب خویش را تشویق و تربیت می کرد، تا نظرات اهل بیت علیهم السلام را در میان مردم منتشر کنند.
به گفته این استاد دانشگاه یکی از قوی ترین و برجسته ترین شاگردان تربیت یافته در مکتب اهل بیت علیهم السلام در عرصه کلام و عقاید استدلالی، «هشام بن حکم» بود همچنین وی یکی از افسران ارشد علمی حضرت امام صادق علیه السلام و فرزند بزرگوارشان امام موسی کاظم علیه السلام نیزبود؛ که پس از شهادت امام صادق علیه السلام، هشام نزد حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام رفت و تحت تربیت و ارشادات ایشان قرار گرفت. وی علاوه بر برخورداری از جایگاه ممتاز علمی در بین اصحاب امام کاظم علیه السلام، از کارگزاران مورد اعتماد و خصوصی ایشان نیز به شمار می رفت.
وی با بیان تلاش های امام کاظم (ع) در ایجاد توازن و تعادل فکری میان شیعیان یادآور شد: دوران امام موسی کاظم (علیه السلام) به دلیل اینکه همزمان با دوران خلافت بنی عباس بود در خفقان شدیدی به سر می‌برد. حضرت در راه تداوم خط خلافت و امامت رسول الهی مکتب ویژه ای داشت، مکتبی که در آن مقاومت است، مبارزه منفی است، سکوت برتر از فریاد است، خاموشی فریاد آفرین است، و ایستادن در برابر ظلم است، سینه سپر کردن برای خداست، (قد نَصَبَ نَفسَهُ لِللّه)، حضرت در واقع در یک جمله قهرمان مبارزه با ظلم و ستم بنی عباس است، و در برابر حکومتهای جور آنان چون کوهی استوار کظم غیظ می‌کند و با مقاومتهای خود دلِ هارون را لرزاند.
علی اکبری در ادامه افزود: امام با خط فکری و عملکردهای سیاسی و فرهنگی – اجتماعی خود و تربیت شاگردان وارسته توانست آن علوم باقری و صادقی (علیهم السلام) را در راه تکامل و حفظ ارزشهای اسلام بکار ببندد و تعالیم اسلامی را هر چند محدود در راه فرهنگ و تمدن اسلامی اگرچه گاهی رو به افول و گاهی رو به صعود بود جهت بخشیدند؛ امام هفتم (علیه‌السلام) با جمع روایات و احادیث و احکام و احیای سنن پدر گرامی و تعلیم و ارشاد شیعیان، اسلام راستین را که با تعالیم و مجاهدات پدرش جعفر بن محمد (علیهماالسلام) نظم و استحکام یافته بود حفظ و تقویت کرد و در راه انجام وظایف الهی تا آنجا پایداری نمود که جان خود را فدا ساخت.
وی خاطر نشان کرد: از امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) دریای بیکرانی از معارف اسلام در توحید و نبوت و امامت و معاد، و احکام و آداب تربیتی ـ اخلاقی در قالب هزاران حدیث کوتاه و بلند، و شاگردان عالم عامل، و سیره عملی ارزشمند در میدان‌های مختلف، و نسلی پاک و با برکت به یادگار مانده است؛ یادگارهای علمی و فکری امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام) که در کتاب‌های حدیث، فقه، کلام، تفسیر ثبت گردیده است یکی از بهترین و غنی‌ترین میراث‌ها و ذخائر علمی و عملی است که اصول زندگی و روش‌های تربیتی و معارف را با استوارترین بیان‌ها، در اختیار پویندگان آن معارف، قرار داده و اسرار آفرینش را با عالی‌ترین بیانات خود، توضیح می‌دهد.
این استاد حوزه با اشاره به مناظرات و گفتگوهایی از امام کاظم(ع) گفت: از امام هفتم شیعیان با برخی از خلفای عباسی و دانشمندان یهودی و مسیحی، ابوحنیفه و دیگران مناظراتی گزارش شده است که در این زمینه باقر شریف قرشی هشت گفتگو از امام کاظم(ع)، تحت عنوان مناظرات آن حضرت گرد آورده است؛ امام کاظم(ع) با مهدی عباسی مناظره‌هایی درباره فدک و نیز حرمت خمر در قرآن انجام داده است؛ با هارون عباسی نیز مناظراتی داشته است. از آنجا که هارون می‌خواست خویشاوندی پیامبر با خود را نزدیک‌تر از نسبت او با موسی بن جعفر نشان دهد، امام کاظم(ع) در حضور هارون به نزدیک‌تر بودنِ انتساب خویش به پیامبر تصریح کرد؛ گفتگوهای موسی بن جعفر با عالمان ادیان دیگر نیز معمولا در پاسخ به پرسش‌های آنان صورت گرفته که در پایان به گرویدن آنان به اسلام انجامیده است.
این پژوهشگر علمی در پایان به برخى از مهم‌ترين موضوعات يادكردنىِ روزگار امام كاظم (علیه‌السلام) اشاره کرد و افزود: برخاستن جنبش‌هاى انقلابى كه امام (علیه‌السلام) برخى از آنها را تأييد مى‌كرد، سازماندهى نظام سرّى رابطان به دست امام (علیه‌السلام) كه وظيفه داشتند ارتباط ايشان را با شيعيان سامان دهند و فرمان‌هاى مقام امامت را بدانان برسانند و پيدايى برخى مسلک‌هاى انحرافى و اوج گيرى فعاليّت‌هاى عقيدتى و سياسى آنها که برخى از اين مسلك‌ها ادّعاى تشيّع نيز سر مى‌دادند، ولى به هيچ روى مقبول امام (علیه‌السلام) نبودند.
درواقع پديد آمدن اين فرقه‌ها در قلمرو مكتب تشيّع شرايط حساسى را براى امام (علیه‌السلام) پديد آورد كه تا آن زمان بى‌سابقه بود؛ امام (علیه‌السلام) با تدبيرى خاص، توانست شيعيان را از اين چالش فكرى و عقيدتى برهاند و امامتِ مقبول آيين اسلام را براى آنان نمايان سازد و سازش‌ناپذيرى امام كاظم (علیه‌السلام) در برابر حكومت و كژروى‌هاى ديگر جامعه اسلامى، مسئله‌اى را پيش آورد كه براى امامان پيشين پيش نيامده بود. امام (علیه‌السلام) براى مدّتى طولانى در زندان حبس شدند، حاكمان عبّاسى از وجود امام (ع) بيمناک بودند و هر از چند گاهى ايشان را به زندان مى‌انداختند.
نظر شما