به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، «مباهله» پیامبر(ص) با مسیحیان نجران برگرفته از سنتی متداول، در میان اقوام سامی و بیانگر تلاشهای فراوان پیامبر(ص) برای دعوت اهل كتاب به دین اسلام بوده است كه متأسفانه بخش وسیعی از مناظرات و گفتگوهای پیامبر(ص) با آنان مورد غفلت سیره نویسان واقع شده و در متون اسلامی نیز به طور مستقل بدان پرداخته نشده است. مباهله از آن جهت كه دلیلی بر فضیلت و برتری اهلبیت(ع) و عصمت و امامت بلافصل امام علی(ع) است، دارای اهمیت است.
مباهله از ریشه «بهل» به معنای رها ساختن، ترك گفتن، به خود واگذاشتن و قید و بند چیزی را برداشتن و نیز لعنت كردن آمده است كه از زبانهای عبری و سریانی وارد زبان عربی شده است و در اصطلاح به عملی گفته میشود كه دو یا چند نفر كه در مسأله مهم دینی با یكدیگر اختلاف دارند، در یك جا جمع شوند و با اصرار و تضرع به درگاه خداوند، از او بخواهند آن را كه بر باطل است، رسوا و مجازات كند. تفاوت میان مباهله و لعنت كردن آن است كه مباهله از شدت و تأكید بیشتری برخوردار است.
مباهله چه روزی است و به چه معنا می باشد؟
روز مباهله، نماد حقانیت و اثبات پیامبر اسلام و اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین است. ماجرای مباهله بعد از فتح مکه در سال نهم هجری ( البته بعضی ها سال مباهله را سال های اول هجرت می دانند مثل سال سوم هجری ) که گروه های فراوانی از مناطق دور و نزدیک برای پذیرش اسلام به حضور پیامبر شرفیاب می شدند و با آن حضرت محاجه می کردند و به همین جهت آن سال را عام الوفود نام نهادند یکی از گروه ها، مسیحیان نجرانی كه در هیأت شانزده نفره به سرپرستی شخصی به نام شرحبیل برای مذاکره با پیامبر اکرم روانه مدینه شده بودند و خداوند حضرت محمد (ص ) را به محاجه با مسیحیان نجران ترغیب کرد.
موضوع مباهله چه بود؟ چرا پیامبر(ص)با مسیحیان نجران مباهله نمود؟
موضوع محاجه دعوت به یگانگی خداوند ودین مبین اسلام و مخلوق بودن حضرت مسیح و سؤالاتی در مورد حضرت عیسی و چگونگی تولد او و پدر او که مسیحیان نجران از پیامبر پرسیده بودند، بود . چنانچه مسیحیان نجران به الوهیت حضرت مسیح معتقد بودند ، همانطور که مسیحیان معتقد بودند مسیح فرزند خدا و قرآن هم به این مسئله اشاره می کند : و قالت النصاری المسیح ابن الله (سوره توبه آیه ۳۰) و خداوند در سوره آل عمران آیه ۵۹ می فرماید : ان مثل عیسی عند الله کمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له کن فیکون ، این مسئله را رد کرده است. و این محاجه مانند محاجه نمرود با حضرت ابراهیم باطل بود ، زیرا خداوند در آیات ۶۰ و۶۱ سوره آل عمران ( من بعد ما جاءك من العلم ) این محاجه را باطل و بی اساس می داند.
چنانچه در سوره آل عمران آیه ۶۱ خداوند میفرماید: فمن حاجک فیه من بعد ماجاءك من العلم فقل تعالوا ندع ابناءنا و ابناءكم و نساءنا و نساءكم و انفسنا و انفسكم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله علي الكاذبين ( پس اگر کسی با تو درباره قرآن احتجاج کرد بعد از علم هایی که برتو آمده بگو بیایید، بخوانیم ما پسران خود را و شما پسران خود را و ما زنان خود را و شما زنان خود را و ما نفس های خود را و شما هم نفس های خود را و تضرع کنید و لعنت خدا را بر دروغگویان بفرستیم )، در این آیه مرحوم شیخ طبرسی معنای ابتهال را به دو قول بیان میکند : اول به معنی التعان یعنی یک دیگر را لعن کردن و دوم به معنی نفرین برای هلاک کسی ، ولی در تفسیر تسنیم حضرت علامه جوادی آملی ابتهال را از واژه نبتهل به معنی رها کردن بدون سرپرست بیان کرده است که در لسان العرب آمده.
آیا قبل و یا بعداز پیامبر(ص)مباهله كردن سابقه داشته؟
ناقه باهله یا شاة باهله یا داریم که بهله الله یعنی خدا اورا رها و از رحمت خاص خویش محروم ساخت . ابتهال یعنی کار را به خدا وا گذاشتن ، که به تدریج به معنای تضرع گذاری خاصی در درگاه خداوند اختصاص یافت . ( تفسیر تسنیم ) اگرچه در قرآن تصریحی به تأثیر مباهله نشده است اما از آنجا که این کار به عنوان (آخرین حربه ) بعد از اثر نکردن ( منطق و استدلال ) مورد استفاده قرار گرفته ، دلیل بر این است که تنها دعا نبوده بلکه ( اثر خارجی ) آن مورد نظر بوده است .
مسئله مباهله بشکل فوق شاید تا آن زمان در بین عرب سابقه نداشته و راهی بود که صد درصد حکایت از ایمان و صدق دعوت پیامبر می کرد . (تفسیر نمونه )
در تفسیر نمونه آیت الله العظمی مکارم شیرازی می فرماید : این آیه به دنبال آیات قبل و استدلالی که بر نفی الوهیت مسیح در آنها شده بود به پیامبر دستور می دهد که اگر بعد از این علم و دانشی که به تو رسید باز اشخاصی با تو به محاجه برخیزند از آنها دعوت به مباهله کن .
خداوند در آیه پیشین با دو بیان اثباتی و سلبی پیامبر اکرم را بر حق دانسته است ( الحق من ربک فلا تکن من الممترین )
درباره احادیث و روایات و آیات قرآن که به موضوع مباهله پرداخته است، توضیح دهید.
همانطور که قرآن می فرماید : کتب الله لأغلبن انا و رسلی إن الله قوی عزیز (سوره مجادله آیه ۲۱ ) خداوند چنین مقرر کرده است که قطعا من و پیامبرانم پیروز خواهیم شد. اگر مسیحیان نجران با پیامبر به مباهله میپرداختند مورد لعن خدا قرار می گرفتند و همانطور که وعده خداوند حق است ( و در قران کراراً به حق بودن وعده خداوند در سوره های مختلف اشاره شده است ) مسیحیان نجران مغلوب خداوند و پیامبر اکرم می شدند .
در تفسیر مجمع البیان درباره شأن نزول این آیه مرحوم شیخ طبرسی ، از ابن عباس و قتاده نقل می کند: چون پیامبر اکرم نصاری را به مباهله دعوت کرد مسیحیان نجران از پیامبر تا صبح فردا مهلت خواستند و چون به بزرگان خود مراجعه کردند و از آنها مشورت نمودند اسقف آنان گفت: فردا بنگرید اگر محمد(ص) با اهل و فرزند خود آمد از مباهله بپرهیزید و اگر با اصحاب خویش آمد پس مباهله کنید . و زمانی که مسیحیان نجران دیدند که پیامبر اکرم ، امام حسین علیه السلام را در آغوش گرفته و دست امام حسن علیه السلام در دست حضرت محمد (ص) و امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها همراه او در میعادگاه حضور پیدا کردند سخت به وحشت افتاده و از اقدام به مباهله خودداری کرده و حاضر به مصالحه شدند و شرایط ذمه را پذیرفتند .
بنابر بعضی از تفاسیر شیعه و اهل سنت ، که بعضی از بزرگان اهل سنت تصریح کرده اند که آیه مباهله درباره اهل بیت علیهم السلام نازل شده است مثل : مسلم بن حجاج نیشابوری صاحب صحیح مسلم ، احمد بن حنبل در کتاب مسند ، فخررازی در تفسیر معروفش ، آلوسی در تفسیر روح المعانی ، زمخشری در تفسیر کشاف .مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان میفرماید : اینکه در آیه مزبور لفظ ( فنجعل ) را ذکر کرده و بجای آن ( فنسأل ) نگفته ، اشاره بر جزمی بودن دعا و مردود نشدنش است .
در آیه ۶۱ سوره آل عمران خداوند از الفاظ أبناءنا و نساءنا و أنفسنا براى پیامبر اسلام استفاده میکند ،مصداق أبناءنا امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) می‌باشند و مصداق نساءنا وجود مبارک حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها ) می‌باشد و منظور از نساءنا در این آیه زن در مقابل شوهر نیست بلکه زنی که فرزند است می‌باشد (تفسیر تسنیم) و مصداق أنفسنا باید کسی باشد که از پسر و دختر به صاحب دعوت نزدیک تر است و چنانچه پیامبر اسلام در حدیثی فرمود : (علی منی و أنا من علی) بنابراین أنفسنا در این آیه وجود مبارک حضرت امام علی (ع) می‌باشد و مراد از أنفسنا خود پیامبر نیست چون دعوت کننده غیر از دعوت شونده است و هیچکس خود را دعوت نمیکند چنانچه در امالی شیخ صدوق روایتی از پیامبر اکرم آمده است ( یاعلی من قتلک فقد قتلنی و من ابغضک فقد ابغضنی و من سبّک فقد سبّنی لأنک منّی کنفسی) .
و نهایتا چون آیات قرآن از نزد خدای سبحان نازل می شود و با توجه بکار بردن کلمه أنفسنا ، چون حضرت امیرالمؤمنین ، نفس و جان حضرت رسول اکرم (ص) می باشد الغرض مقصد این است که وجود مبارک رسول الله (ص) با آوردن امیرالمؤمنین (ع) در روز مباهله و نزول آیه مباهله و کلمه أنفسنا ، امیرالمؤمنین (ع) جان عزیز و نفس شریف پیامبر می باشد .
در کتاب عیون اخبار الرضا درباره مجلس بحثی که مأمون در دربار خود تشکیل داده بود ، اینگونه می نویسد : امام رضا علیه السلام فرمود خداوند پاکان بندگان خود را در آیه مباهله مشخص ساخته است و به پیامبرش چنین دستور می دهد ( فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندع أبناءنا و أبناءكم و نساءنا و نساءكم و أنفسنا و أنفسكم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله علي الكاذبين)
و به دنبال نزول این آیه پیامبر ، امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین را با خود به مباهله برد ، این مزیتی است که هیچکس در آن بر اهل بیت پیشی نگرفته و فضیلتی است که هیچ انسانی به آن نرسیده ، و شرفی است که قبل از آن هیچکس از آن برخوردار نبوده است .
نظر شما