«مباهله» سنت ارزشمند اسلام/ روزی که حقانیت اسلام اثبات شد

خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ 24 ذی الحجه یک روز به یاد ماندنی در تاریخ و روز اعتقاد به حقانیت اسلام است. روزی که در آن نور اسلام در آفاق هستی درخشیدن گرفت و به عنوان یکی دیگر از روزهای دعا و شکرگزاری در تاریخ اسلام ثبت شد.

24 ذی الحجه روز «مباهله» است. روزی که در آن آیه «تطهیر» نازل شد و خداوند بر ارزش‌ها و فضیلت‌های اهل بیت(ع) و جایگاه راستین آنان در درک و شناخت اسلام راستین مهر تأییدی دیگر زد.

*مباهله جلوه ای از عزت اسلام

مُباهَلَه، درخواست لعن و نفرین الهی برای اثبات حقانیت است و بین دو طرفی رخ می‌دهد که هر کدام ادعای حقانیت دارند و این واژه در تاریخ اسلام به ماجرایی اشاره دارد که طی آن، پیامبر اسلام(ص) پس از مناظره با مسیحیانِ نجران و ایمان نیاوردن انان، پیشنهاد مباهله داد و آنان پذیرفتند؛ با این حال مسیحیان نجران، در روز موعود از این کار خودداری کردند.

بنابر اعتقادات شیعی، جریان مباهله پیامبر(ص) نه تنها نشانگر حقانیت اصل دعوت پیامبر(ص) است، بلکه بر فضیلت همراهان او «حضرت علی، فاطمه و حسنین(ع)» در این ماجرا دلالت می‌کند؛ شیعیان بر این اساس، معتقدند امام علی(ع) بر اساس آیه مباهله، به منزله نَفْس و جان پیامبر است و واقعه مباهله در ۲۴ ذی‌الحجه سال نهم هجری روی داد و آیه ۶۱ سوره ال عمران به آن اشاره دارد.

نزول آیه مبارکه مباهله، واضح ترین دلیل بر فضیلت و عالی ترین مدرک برای حقانیت باورهای شیعه در مورد امامت و خلافت علی (علیه السلام) بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) است و در این آیه وجود مقدس امیرمؤمنان علی (ع) به منزله جان پیامبر شناخته شده است و این حقیقت غیرقابل انکار که از منظر تمام دانشمندان شیعه و اهل سنت جای تردید و شبهه در آن وجود ندارد را اثبات می کند.

ماجرای مباهله موجب شد تا عظمت و حقانیت اسلام بر تمامی مردم اثبات شده و صداقت گفتار رسول اکرم (ص) و ادعاهای وحیانی آن حضرت بیش از گذشته آشکار شود و این واقعه یکی دیگر از دلائل نبوت و کرامت های آن حضرت به شمار می آید و بی تردید مباهله، در تقویت ایمان مسلمانان و تضعیف روحیه منافقان و مخالفان تاثیری به سزا داشته است.

ماجرای مباهله نشان داد که هر کس به هر عنوان با دین اسلام مخالفت نماید، دچار شکست و ذلت ابدی خواهد شد و سرنوشت انسان های لجوج و خودخواه که به هر بهانه ای از پذیرش حق و منطق صحیح سرباز می زنند، همانند نصارای نجران با خذلان و خواری توام خواهد شد که وعده الهی حق است و پیروزی حق بر باطل از سنت های تغییرناپذیر اوست.

*اعمال روز مباهله

برای این روز فرخنده اعمالی مستحب سفارش شده که به شرح ذیل است:

ـ غسل

ـ روزه

ـ دو رکعت نماز: مانند نماز روز عید غدیر است، در هر رکعت، یک مرتبه سوره (حمد) و ۱۰ مرتبه سوره (توحید)، ۱۰ مرتبه (ایه الکرسی) و ۱۰ مرتبه سوره (قدر) خوانده می شود و بهتر است، پیش از اذان ظهر ادا شود، همچنین روایت شده است که نمازگزار بعد از نماز ۷۰ مرتبه استغفار کند.

-خواندن دعای مباهله

ـ همچنین در این روز صدقه دادن به فقرا به جهت تاسی به امیرالمومنین (ع) و زیارت کردن آن حضرت و خواندن زیارت جامعه کبیره نیز وارد شده است.

بر آن شدیم تا به مناسبت فراررسیدن عید «مباهله»در گفتگو با حجت‌الاسلام «حسن صباغیان»، کارشناس مذهبی و امام جمعه زیرکوه به شناخت بیشتری نسبت به جایگاه و اهمیت این روز پرفضیلت دست پیدا کنیم. حاصل این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:

1-مباهله به چه معناست؟ علت و حکمت نامگذاری این روز چیست؟ مباهله از ریشه «بهل» به معنای رها ساختن، ترك گفتن، به خود واگذاشتن و قید و بند چیزی را برداشتن و نیز به معنای لعنت و نفرین كردن آمده است.

در اصطلاح به عملی گفته می شود كه دو یا چند نفر كه در مسأله مهم دینی با یكدیگر اختلاف دارند، در یك جا جمع شوند و با اصرار و تضرع به درگاه خداوند، از او بخواهند آن را كه بر باطل است، رسوا و مجازات كند.

تفاوت میان مباهله و لعنت كردن آن است كه مباهله از شدت و تأكید بیشتری برخوردار است و علت و حکمت مباهله اثبات حقانیت یک طرف از دو طرفی که با هم اختلاف دارند، است.

2-مهم ترین پیام های مباهله چه بود؟ مهمترین پیام های مباهله باز بودن طریق گفتگوی عقلانی، منطقی، شرعی و مستدل بین ادیان مختلف و البته تمام بشریت است.

پیامبر گرامی اسلام(ص) برای تفهیم اینكه همه انبیاء در یك مسیر واحد بوده اند و دین حق یكی است و اختلاف در ظاهر شرایع به دلیل تناسب آن با مراحل تكامل اندیشه بشری است و عیسی(ع) نیز بنده و فرستاده خداست، تلاش­ های فراوانی كرد و موفق شد، عده ای از آنان را به اسلام فرا خواند؛ اما عده ای دیگر به مجادله و محاجه با پیامبر(ص) پرداختند و چون سخنان منطقی پیامبر(ص) در آنان اثر نكرد، به دستور خدا آنان را به مباهله فرا خواند.

3-در روز مباهله چه آیه ای نازل شد و آیا منظور از این آیه تنها اهل بیت (ع) بودند؟ آیه مُباهله (آیه ۶۱ سوره آل عمران) به مباهله میان پیامبر(ص) و مسیحیان نجران اشاره دارد که پس از اختلاف آن ها درباره جایگاه حضرت عیسی(ع) رخ داد.

مفسران شیعه و بیشتر اهل سنت این آیه را نشانه حقانیت پیامبر اسلام(ص) و فضیلت اهل بیت(ع) شمرده‌اند و مراد از «اَبْناءَنا» (پسرانمان) در این آیه، حسن و حسین(ع)، و مراد از «نِساءَنا» (زنانمان) فاطمه زهرا(س) و مراد از «اَنْفُسَنا» (جان‌هایمان) را حضرت علی(ع)، دانسته‌اند.

 این آیه از صیغه جمع استفاده شده است؛ که مراد پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام یعنی حضرت زهرا سلام الله علیها و حضرت علی علیه السلام، حسن و حسین سلام الله علیهما هستند.

4-آیا در زمان حال نیز می شود با مخالفان اسلام مباهله کرد؟ مباهله یک سنت ارزشمند اسلامی است و منحصر به زمان پیامبر نیست بلکه در هر زمان می توان با دشمنان لجوج اسلام به مباهله برخواست.

مباهله اهل بیت علیهم السلام، به مسلمانان آموخت که هرگاه مخالفین با منطق و دلیل قانع کننده به سوی صراط مستقیم هدایت نشدند و آنان به لجاجت پرداخته واز پذیرش حق امتناع ورزیدند با مباهله به مقابله برخیزند و در برابر دشمنان عنود، خود را عاجز و درمانده نشان ندهند و به همین سبب این شیوه در میان مسلمانان رایج بود.

هنگامی که در بامداد روز عاشورا یکی از دشمنان امام حسین علیه السلام به نام یزید بن مقعل به صحنه نبرد آمد، بریر از سوی امام مامور مقابله با وی شد. او خطاب به بریر گفت: ای بریر بن خضیر، کار خدا را چگونه می‌بینی؟ بریر گفت: به خدا سوگند برای من خوب است اما برای تو بد!

چرا دروغ گفتی، تو که در گذشته دروغگو نبودی، آیا به یاد داری که از عثمان بد می‌گفتی و معاویه را، گمراه و گمراه کننده می‌دانستی؟! و علی بن ابی طالب را امام برحق می‌شمردی؟!

آری شهادت می‌دهم که عقیده من همان است و گواهی می‌دهم که تو از گمراهان هستی، آیا حاضری در این زمینه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگو قرار دهیم و قبل از مبارزه از خدا بخواهیم که آنکه حق است فرد گمراه و دروغگو را بکشد؟! هنگامی که یزید بن مقعل مباهله را پذیرفت آنان در پیشگاه دو لشگر به مباهله پرداخته و دست به نفرین برداشتند، سپس مبارزه را آغاز کردند، بعد از اندکی زد و خورد بریر بن خضیر که با اراده ای آهنین و ایمانی راسخ به دفاع از حضرت سیدالشهدا علیه السلام قیام کرده بود با ضربت شمشیر خویش به یزید بن مقعل پیروز شده و او را به خاک مذلت نشاند.

مباهله نه تنها در صحنه های مبارزات اعتقادی و اصول دین کاربرد دارد بلکه در فروعات فقهی نیز بابی به همین نام وضع شده است که مربوط به اختلافات و مشکلات خانوادگی است.

این نوع مباهله که مورد بحث فقه های اسلامی است در متون فقهی به نام باب «لعان» معروف است و اساسا مباهله نوعی نفرین طرفینی است و این گذشته از اینکه در سطح عمومی با غیر مسلمانان انجام می‌شود.

در مسائل خصوصی و خانوادگی نیز اگر کار به منازعه و مشاجره بکشد یکی از راهکارهای آن مباهله است و هنگامی که مردی همسر خویش را به عمل نامشروع متهم کند و یا بخواهد فرزندی را از خودش نفی کند از مباهله و ملاعنه استفاده می‌شود و مبنای این نوع مباهله در آیات 6 تا 10 سوره نور است و شرایط و کیفیت آن نیز در منابع فقهی آمده است.

5-در مورد رابطه بین مباهله و انقلاب اسلامی بفرمایید؟ مباهله یک روز مبارک و سند حقانیت اسلام است لذا با توجه به عظمت این روز و آیات قرآن می توان با استفاده از این واقعه نورانی بین مذاهب گوناگون با محوریت اهل بیت علیهم السلام وحدت ایجاد کرد.

انقلاب اسلامی ایران حقیقت حاکمیت الله و الهی است لذا رابطه تمام آیات قرآن با انقلاب همان رابطه قرآن و اسلام است قرآن یعنی قانون اسلام و کتاب هدایت گر؛ مباهله هم یک رویداد ارزشمند الهی برای اثبات حق است.

به نوعی انقلاب ما هم در مقابل دشمنان قسم خورده و لجوج چه حکومت شاهنشاهی که به ظاهر خودشان را مسلمان می‌دانستند و چه کفار و استکبار به پا خواست تا حق و اسلام ناب اثبات شود لذا رابطه مباهله را به حق با باطل است، را به ایمان با کفر است و انقلاب تمام حق و ایمان در مقابل تمام باطل و کفر است.

6-با توجه به تحریم های اقتصادی دشمن در زمان حال چه درسی از واقعه مباهله باید دریافت کنیم؟ در حال حاضر با توجه به تحریم های اقتصادی از مباهله می توانیم درس بگیریم.

می توان حتی با کفار اگر قوانین اسلام و نظام را بپذیرند رابطه اقتصادی داشت و قرارداد اقتصادی امضا کرد و از کفار مالیات گرفت.