خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ از روزی که نفیر جنگ را در دشت نینوا زدند و بیرق های سرخ برافراشتند، موسیقی آئینی هم به یاد بر زمین افتادن بیرق حسین شکل گرفت. حالا اگر بیرق‌های سرخ و سیاه به یاد علمدار کربلا بر علم بسته می‌شود، نوای نینوا هم آتش به جان دل‌های سوخته می‌زند.
این روزها اگر به شهرستان‌های شرق گیلان بروید، مراسم‌های عزادارای با موسیقی آئینی و تعزیه گردانی و آئین علم بندی همراه است. شهر لاهیجان، به عنوان پایتخت سادات کیائی، پیش از صفویه، به یاد شهدای دشت کربلا، مجالس عزاداری برپا می‌کرد. با روی کارآمدن صفویه و تغییر مذهب کیائیان از شیعه زیدی به شیعه جعفری، این رویه پررنگ تر شد. این را می‌شود از نگاره‌های مذهبی که بر دیوار بقعه‌های مذهبی شرق گیلان و قبور سلاطین کیائی همچون چهارپادشاهان لاهیجان ترسیم شده، دریافت که نقاشی‌ها ملهم از حوادث عاشوراست.
حالا اگر بخواهید در مراسمی شرکت کنید که موسیقی آئینی در آن پررنگ است، به لاهیجان بروید. با به سرخی نشستن غروب، هر مسجدی که در شهرها و روستاهای شهرستان لاهیجان، «کرنا» می‌نوازد، به این معنی است که امشب در این مسجد مجلس عزادارای امام حسین(ع) برپاست.
کرنا نوازی، یکی از مهمترین مراسم‌های آئینی در دهه اول محرم در شهر لاهیجان و روستاهای اطراف آن است. در میان دسته‌های سینه زنی و زنجیرزنی شهر لاهیجان حتما یک گروه کرنا نواز هم به صورت دسته جمعی کرنا می‌نوازند. کرنا یا به گویش محلی«کرنی» یا «کرنه» در واقع قدیمی‌ترین وابتدایی‌ترین سازهای هواصداست. بیشترین کاربرد این ساز در میان ساکنین قدیمی البرز بود. کرنا در گذشته فقط در جنگ‌ها نواخته می‌شد و یک نوع ساز حماسی بود. ولی امروزه کرنا تنها در سوگواره‌های عاشورایی نواخته می‌شود. می‌گویند شیوه فعلی کرنا نوازی و خاستگاه آن -که به صورت گروهی و دسته جمعی نواخته می‌شود- در رودبنه لاهیجان بوده است.
اکنون یکی از پیشکسوتان سازنده و نوازنده کرنا، استاد مولایی، در روستای فوشازده زندگی می‌کند. کرنانوازان معمولا در گروه‌های ۱۰نفره و با یک سرگروه، کرنا می‌نوازند. سرگروه به عنوان تک نواز، نوایی را در کرنا می‌دمد و بقیه نفرات در پاسخ وی در کرنا می‌دمند. این ساز در نواهای عاشورایی بیشترین کاربرد را دارد و در دسته‌جات سوگواری تک‌نواز گروه، مصیبتی از امام حسین(ع) را در داخل کرنی دمیده و پس از آن صدای "وای وای" از کرنای وی به گوش می‌رسد در این لحظه گروه، نوای «حسین وای» را در کرنا می‌دمند. بدین ترتیب شنوندگان «وای وای، حسین وای» را از تک‌نواز و گروه او می‌شنوند.
از دیگر سنت‌های عاشورایی در شهر لاهیجان، «کرب زنی» در دستجات عزادارای است. آئین سنتی کرب زنی در این شهر، عمدتا توسط دسته‌های عزاداری محله شعربافان در شب هشتم محرم و روز عاشورا اجرا می‌شود. کرب زنی نیز مانند کرنا به‌صورت گروهی و در یک ریتم خاص و هماهنگ اجرا می‌شود. کرب زنان با پوشیدن لباس‌های مشکی به نشانه عزای امام حسین (ع)، دو قطعه چوب تراشیده استوانه شکلی را که مجموع وزن آن گاه تا ۶۰۰گرم می‌رسد، به دست می‌گیرند. این دو قطعه چوب بوسیله یک تسمه چرمی در پشت دست محکم می شود.
کرب زنان با یک ریتم خاص و هماهنگ با نوحه‌ای که خوانده می‌شود، دو قطعه چوب را به هم می‌زنند که موسیقی حزن انگیزی ایجاد می‌کند. ناله این دو قطعه چوب از نظر کرب زنان، بیانگر ناله و مویه جمادات بر امام حسین (ع) است. اهالی شعربافان می‌گویند، ابداع این نوع موسیقی آئینی، توسط مرحوم محمّد ابراهیم غبرائی( متخلّص به فانی) بوده است. او در سفرش که اواخر قرن ۱۲ هجری شمسی به کربلا داشته، این نوع عزاداری را دیده و پس از بازگشت به شهر خود یعنی لاهیجان، با توجّه به طبع شعری که داشت، ریتم‌های جدیدی برای آن ابداع می کند و مرثیه‌هایی به زبان فارسی برای آن می‌سراید و آن را در دسته محلّه شعربافان به اجرا در می‌آورد.
علم بندی، از مهمترین سنت های شرق گیلان در پیشواز از ماه محرم است. علم بندی در واقع بستن پارچه‌های رنگی به چوب صاف و ضخیم است. در مساجد شرق گیلان، معمولا متولی مسجد به همراه تعدادی از جوانان، چوبی از درخت شمشاد را که ضخامت سی یا چهل سانتی متر و ارتفاعی دو سه متری داشت، انتخاب می کردند. سر آنرا یک دست فلزی می گذاشتند و اطراف آن را با پارچه های سبز و سیاه می بستند و آنرا به یاد شهادت امام حسین (ع) و یارانش آماده می کردند و در گوشه‌ای از مسجد تا اربعین قرار می‌دادند و در پایان مراسم عزاداری، پارچه های علم باز می شد و کسانی که حاجت داشتند، به نشانه گرو برای برآورده شدن حاجت، پارچه را با خود می بردند و اگر حاجتشان برآورده شد، سال دیگر پارچه ی جدیدی تهیه کرده و به علم می بستند.
بستن پارچه‌های رنگی به نشانه عزاداری، بر اسب هم رایج بود. اسب سمبل وفاداری است و بستن پارچه های رنگی بر گردن و یال اسب، به یاد «ذوالجناح» اسب امام حسین (ع) صورت می گرفت.
نظر شما