خبرگزاری شبستان _ گروه سیاسی_ فرزانه تهجا: پس از پیروزی انقلاب اسلامی (۱۳۵۷ش) اولین نماز جمعه در این دوره به امامت آیت اللّه سید محمود طالقانی (متوفی ۱۳۵۸ش) - که امام خمینی وی را به این سمت انتخاب کرده بود - در ۵ مرداد ۱۳۵۸ در دانشگاه تهران برگزار شد. دومین امام جمعه تهران نیز آیت الله منتظری بود که در فاصله کوتاهی بعد از انتصاب به قم رفت و از امامت جمعه تهران استعفا کرد و آیت الله خامنه‌ای امامت جمعه تهران را برعهده گرفت. در ادامه این روند مردم سایر شهرها نیز تقاضای تعیین امام جمعه کردند. با گسترش اقامه نماز جمعه در ایران، امام خمینی ره به پیشنهاد آیت اللّه خامنه‌ای که در آن زمان رئیس جمهور بود مسئولیت ساماندهی و پیگیری مسائل مربوط به نماز جمعه را به مرکزی در قم سپرد و در ۱۳۷۱ با حکم آیت اللّه خامنه‌ای در مقام رهبر جمهوری اسلامی شورایی با عضویت نه تن از روحانیان به نام «شورای سیاستگذاری ائمه جمعه» مسئولیت این کار را بر عهده گرفت در همین رابطه گفتگویی با حجت الاسلام ناصر صابری انالوجه، امام جمعه شهر دامنه استان اصفهان در مورد اهمیت و جایگاه نماز جمعه به شرح زیر ارایه می شود.
جایگاه نماز جمعه در حکوکت اسلامی را توضیح بفرمایید؟ کارکرد نماز جمعه را چگونه می توان تبیین کرد؟
نماز جمعه در روایات مختلف و قرآن بسیار تاکید شده است اما حلقه مفقوده در تبیین این جایگاه برای مردم بعد از انقلاب بیشتر مشهود است. در حقیقت نماز جمعه پل ارتباطی بین حاکمیت و مردم در دو حوزه است. اقناع افکار عمومی و پیاده کردن منویات حاکمیت یکی از کارکردهای نماز جمعه است؛ این تریبون یکی از انقلابی ترین، ناب ترین و خالص ترین و در دسترس ترین تریبون برای این آماده سازی است که این موضوع در خطبه های نماز جمعه مورد توجه قرار می گیرد.
وقتی سراغ جایگاه امام جمعه می رویم، کارکرد نماز جمعه بیش از این است و فقط محدود به روز جمعه نیست. در تمام ایام هفته امام جمعه ارتباط اش با مردم در رتق و فتق امور از امورات شخصی تا امورات اجتماعی، تنش های سیاسی، ایجاد انس و الفت و همبستگی عمومی در میان جامعه از کارکردهای ائمه جمعه است.
نقش ائمه جمعه در تفسیر قوانین در میان مردم و مسئولان را توضیح بفرمایید؟ ائمه جمعه در تراز انقلاب اسلامی چگونه تعریف می شود؟
تفسیر قوانین و تلقی مردم از مسئولان و جامعه و تلقی مردم و مسئولان هر یک ائمه جمعه را به سویی می کشاند. مسئولان خود را در اجرای قانون ذی حق می دانند و مصر بر آن هستند اما ممکن است نتوانسته باشند فلسفه قانون را برای عوام و اقشار ضعیف تبیین کنند. در این جایگاه امام جمعه نقش کاتالیزور (واسطه و مفسر) را ایفا می کند تا مردم را با سیاست های حاکمیت همراه کند. این مشخصات یک امام جمعه تراز جمهوری اسلامی است.
اگر این اتفاق تاکنون در بعد کشوری اتفاق نیفتاده است، دلیلی بر آن نمی شود که ما از آن چشم پوشی کرده و این کارکرد وجود ندارد. توسعه این کارکردها در مباحث مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که شاخص ترین آنها مباحث فرهنگی است، مباحث فرهنگی ای که امروز از مسایل اعتقادی – دینی مردم را فرا گرفته و تا سبک زندگی اجتماعی و دینی، نحوه تعاملات مردم در کوچه و خیابان و بازار و شاهد تمام ارتباطات اجتماعی است.
توقع مردم از ائمه جمعه را توضیح بفرمایید؟
در حوادث و شرایط بحرانی در جامعه نقش ائمه جمعه در چند سال اخیر پررنگ شده است و می دانیم که چقدر پای کار آمده اند و به عنوان نخ تسبیح برای بسیج امکانات گرد هم آمده اند و وارد میدان شده و همدردی کرده اند. مردم وقتی می بینند که فردی جلوتر از همه برای حل مشکل بخشی از توان، مال و وقت خود را صرف حل مشکل عموم می کند، آنها نیز انگیزه برای انس و الفت پیدا می کنند. ما نیازمند الگو در میان مردم هستیم و اگر هر کسی این الگو را از دوش خود برداشته و به دیگران واگذار کند، نتیجه شکلی از جوامع غربی می شود، آنها ملجا و پناهگاهی برای پر کردن خلاء جامعه در عرصه های مختلف به عنوان الگو ندارند.
با توجه به اعتقادات ما این امر بر عهده ائمه جمعه و دلسوزان جامعه و کارگزاران نظام اسلامی گذاشته شده است. امروز توقع مردم از امام جمعه این است و نمونه هایی که از ائمه جمعه دیده اند که چگونه در بحران ها در میان مردم هستند بر دل آنها نشسته است.
در دوره ای که همه ادعای دین گریزی جوانان را دارند و دین ستیزی و فاصله گرفتن مردم از این موضوع مهم و مورد توجه در جامعه است اما با این وجود آن چیزی که بهتر از گذشته به چشم آمده است، از خود گذشتگی و ایثار ائمه جمعه بوده است که باز مردم تشخیص امام جمعه تراز و مسئول تراز انقلاب اسلامی را می دهند که چگونه وارد میدان می شود. این عوامل بخشی از کارکردهای امام جمعه در جامعه است.
نقش ائمه جمعه در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی توضیح بفرمایید؟
در بیانیه گام دوم رهبر انقلاب بیشتر بر این موضوع تاکید کردند و توقع بیشتری از ائمه جمعه و نهادهای انقلابی از این دست دارند. در مباحث فرهنگی حضور ائمه جمعه و انتظارات پررنگ تر است. امروز اگر بخواهیم مباحث فرهنگی را در حوزه های مختلف پیاده کنیم، بخش عمده ای از آن بر حسب اختیارات و وظایف و تکالیفی که بر عهده امام جمعه گذاشته شده است، بسیاری از تکالیف به نوع نگاه یک امام جمعه تراز انقلاب اسلامی به مباحث فرهنگی باز می گردد که با دلسوزی، درایت، ایجاد انس و الفت، بستر و مقدمات آن را فراهم کند تا مردم آن را با جان و دل بپذیرند. شاخص اول و حرف اول در مباحث فرهنگی را ائمه جمعه می زنند که این موضوع به توانمندی امام جمعه و مقبولیت آن و پایبندی این فرد به موازین اسلامی و اینکه چقدر به آنچه می گوید، اعتقاد دارد، مربوط می شود.
چه عواملی موجب اقبال مردم به ائمه جمعه است؟
اقبال مردم به ائمه جمعه متاثر از عوامل مختلف است و کانون این عوامل تنها برای این موضوع نیست. ابتدا باید بگوییم که کاهش اقبال عمومی در تمام حوزه ها و عرصه ها وجود دارد. عدم اعتماد عمومی نه تنها در مباحث فرهنگی و عمومی بلکه در مباحث سیاسی و اقتصادی نیز وجود دارد و این ریزش فراگیر را نباید فقط به مباحث اعتقادی مربوط کنیم و بگوییم عدم اقبال عمومی نسبت به نماز جمعه وجود دارد.
تغییر نگاه در متولیان امر نماز جمعه در کشور در چله دوم انقلاب ایجاد شده است که البته شاید در چله اول همان چیزی بود که شاهد بودیم. بحث های جزیی از برداشتن نرده ها تا صف اول و ورود برخی از مباحث نشان دهنده آن است که افق تازه ای باز شده تا جوانان بدانند تا شاید ما نتوانستیم تعریف درست را ارایه دهیم. در روایات کارکردها و وظایف امام جمعه و ثواب آن بارها تکرار شده است. دفاع از حقوق مردم و حقوق عامه و نهیب زدن بر مسئولان و کارگزاران از جمله وظایف ائمه جمعه است. نماز جمعه ای که امیرالمومنین مفسد جامعه را در آن محاکمه می کرد و یا این فرد را انگشت نمای خاص و عام می کرد تا عبرت عموم مردم باشد از طرفی نماز جمعه محلی برای تذکرات به مردم نیز قرار دارد.
اگر بخواهیم نماز جمعه کارکردهای صددرصد خود را در جامعه پیاده کند، یقین بدانید که مخاطب آن فقط مسئولان نیستند و این گونه نیست که فقط در نقد ائمه جمعه به موضوع فساد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بپردازند در حالی که ما نباید جزیی نگر باشیم که تنها یک بخش را در نظر بگیریم.
حضرت علی (ع) اگر نهیبی به مسئولان می زد بر اساس تقوا، مبانی دینی، در جایی دیگر مردم را مورد خطاب قرار می دهد. امام جمعه تراز انقلاب اسلامی نهیب خود را بر اساس تقوا و ایمان به مبانی دینی باید در درجه اول به مسئولان و در درجه دوم به مردم نیز متذکر شود و بر آنها هشدار و نهیب دهد. امیرالمومنین (ع) وقتی در موضوعی مسئولان را مورد عتاب قرار می دهد در فرازهایی مردم را نیز مورد عتاب قرار داده و از آنها گله مند است.
نظر شما