هنر معجونی برای ایجاد نشاط در جامعه است

خبرگزاری شبستان _ خرم آباد؛

« حسن تهمتن»، از اساتید توانمند هنر خوشنویسی است که بیش از سه دهه از عمر گرانقدر خویش را صرف ارائه آموزش خوشنویسی به علاقمندان این رشته نموده و اساتید و هنرجوهای بسیاری از این چشمه زلال آموخته اند.

استاد تهمتن نمایشگاه های متفاوتی در استان و کشور بصورت انفرادی و یا با برخی از اساتید فن برگزار کرده اند که مورد استقبال مردم هنر دوست قرار گرفته است.

چندی پیش نمایشگاه خوشنویسی "کلک وصال" را در مرکز کانون ادب خرم آباد برگزار کردند که مورد استقبال جمع کثیری از هنرمندان و هنر دوستان قرار گرفت.

پای صحبت های استاد تهمتن خطاط لرستانی نشستیم تا از دغدغه های وی برای هنر خوشنویسی بنویسیم و الحق که ایشان بسیار خوش بیان و با صعه صدر پاسخ سوالات را با متانت و فروتنی بسیار دادند.

_استاد گرامی ابتدا بیوگرافی از خودتان بفرمائید تا مخاطبین و خوانندگان نشریه از محضر شما استفاده ببرند؟

بنام آنکه جان را فکرت آموخت

بنده را نام خویشتن نبود       هر چه ما را لقب دهند آنیم

«حسن تهمتن» در سال 1335 در یکی از محلات قدیمی جنوب شهرستان خرم آباد بنام محله حکیم در خانواده ای از نظر اقتصادی ضعیف ولی از نظر فرهنگی پر بار زاده شدم، از همان دوران ابتدائی بشکلی ذاتی به هنر بصورت عالی علاقمند بودم.

از طراحی های ساده تصاویر کتب های درسی یا مشق از روی کلمات و حروف قرآن گرفته تا دنبال کردن موسیقی از طریق گوش دادن و حفظ کردن، در مقطع کوتاهی ورزش والیبال در دوران تحصیلات متوسط مدتی نقاشی به سبک سیاه قلم که تجربیات خوبی هم در این زمینه حاصل کردم.

ولی همچنان سرگردان در این وادی از پی گمشده ای می گشتم، دست خطم نسبت به همشاگردی هایم بهتر بود با وجود نبود معلم و راهنمائی در کنار خودم به شکلی روز افزون به کیفیت در خطم افزون می شد ولی همچنان بی قرار و بی تاب می نوشتم و می نوشتم.

تا اینکه در سال 63 مهمترین اتفاق زندگی هنریم حادث شد، به دنبال یک اتفاق و قرابت با یکی از هنرمندان با استاد «نژادفرد لرستانی» آشنا شدم و ایشان باب آشنائی بنده را با انجمن خوشنویسان تهران باز نمودند و آموزش خوشنویسی خط نستعلیق را بصورت مکاتبه ای با استاد ارجمند «امیر فلسفی» شروع کردم.

بعد از گذشت چهار سال دوران آموزش را تمام و بلافاصله از آنجایی که بشدت علاقمند به این هنر بودم تشکیل  کلاس آزاد خوشنویسی را در خانه فرهنگ ارشاد خرم آباد با همکاری استاد «مهران جمشیدان» دایر نمودم.

عشق وافری به مسئله آموزش داشتم و بی صبرانه منتظر بودم مطالبم را به دیگران که این هنر را دوست داشتند ارائه کنم.

بیشتر در حال آموختن  بودم و ارائه این آموخته ها به هنر جوها، در کنار کلاسهای شبانه در ارشاد مدتی حدود پانزده سال در انجمن خوشنویسان خرم آباد فعالیت داشتم .

در چندین نمایشگاه انفرادی و جمعی شرکت کردم که خوشبختانه استقبال چشمگیر  و تأثیرگذاری از آثار بعمل آمد، در حال حاضر در چندین مرکز هنری خصوصی به ادامه کار تدریس و آموزش ادامه می دهم.

 

_جناب استاد شروع هنر خوشنویسی برای یک هنرجو بایستی به چه شکلی باشد و آداب شروع یک هنرجو چگونه است ؟

البته آموزش هنرها هر کدام شرایط خاص خودش را داراست، ولی چندین عامل باید کنار هم قرار بگیرد تا بشود در هنر و آموختن آن موفق بود.

اندکی استعداد، عشق و علاقمندی، صبر و بردباری، تمرین و ممارست و آموزگاری قابل و متخصص البته عوامل دیگری هم از قبیل مسائل ژنتیک تاثیر گذار هستند.

عوامل یاد شده در ابتدا بصورتی اندک و کمرنگ ولی بمرور که هنرجو در کنار استاد مطالب را درست و اصولی فرا می گیرد بسیار عمیق و دقیق پیش خواهد رفت.

سماجت در کار آموختن، گوش جان سپردن به مطالبی که از طرف استاد عنوان می شود، تولید سؤال از طرف هنرجو، و بسیاری عوامل دیگر در یادگیری بسیار مؤثر است.

انتخاب راه نباید برای باری بهر جهت باشد، از روی تفنن و وقت گذرانی و سرگرمی نباشد و حتماً باید در کنار مسائل جدی هنرجو جای خاصی داشته باشد.

عشق باشد و عشق و ایمان برایش در آن قرار گرفته باشد، هوشمندی، بصیرت و طاقت سخت و اندکی استعداد،  اینها بعنوان ابزارهای اصلی است در آموختن هر هنرجوی.

 

_تعبیر شما از رابطه شاگردی استادی چیست ؟

سیاه نامه تراز خود نمی بینم                 چگونه چون قلمم درد دل به سر نرود

در خوشنویسی مانند تمام هنرها رابطه بین شاگرد و استاد همان داستان مدعی مراد و مرید است،  همنفس شدن هنرآموز و هنرجو عامل  بسیار تعیین کننده ای در امر آموزش است که به مرور بین ایشان بوجود می آید  و روز بروز عمیق تر خواهد شد.

هنر جو باید سراپا گوش،  سرا پا چشم  به توصیه  های استاد توجه داشته باشد، مقصود از مراد يا مرشد سمبل و نمونه انسان کامل  که احاطه کاملی داشته باشد برتمام مسائلی که هنرجو با آن سر و کار دارد از تبیین  های اخلاقی، رفتاری، و هنری.  

مراد باید دارای قدرتی شگرف و تأثیر گذار داشته باشد تا قادر باشد تمام پلشتی ها و ناپاکی ها را از مریدش  بزداید،  قبل از اینکه هنرجو به عرصه آموزش هنر رساند باید از نظر اخلاقی مسائلی را فرا بگیرد تا شایستگی این را داشته باشد که در مسیر آموختن این هنر قرار بگیرد.

_نقش ابزار در خوشنویسی را چگونه ارزیابی می کنید؟

البته ابزار مرغوب و درجه یک اگر در اختیار هنر جو قرار گیرد تا حد زیادی به کیفیت آموزش کمک می کند.

ابزاری که در این هنر مورد استفاده قرار می گیرد، قلم دزفولی، مرکب مشکی سنتی ترجیحاً،  لیقه ابریشمی، کاغذ گلاسه مات یا نیمه براق یا آهار مهره،  زیر دستی چرم،  قلم  تراش و قطع  زن.

 پنج چیز است که تا جمع نگردد با هم               هست خطاط شدن نزد فرد امر محال

دقت طبع و وقوفی  زخط و خوبی دست                طاقت محنت و الباب کتابت بکمال  

ولی با توجه به موارد ذکر شده اگر که با عشق باشی با تکه ای چوب هم می توان اثری در خور توجه خلق نمود، از این اصل ها نباید غافل شد.

_انواع شکل های مشق را می فرمایید؟

از آنجائیکه خوشنویسی شاخه ای مهم از درخت تناور هنرهای تجسمی است در کنار عواملی که برای پیشرفت ذکر شده مسئله نگاه کردن و خوب دیدن مهمترین عامل است و یکی از فاکتورهای تعیین کننده محسوب می شود.

یک هنرجو برای درک بهتر تعلیمات استاد حتما باید بیشتر مطالب را با دیدن فرا گیرد، چون تا با چشم مطلب را خوب دریافت نکنیم، اجرایش مشکل خواهد بود، این عمل را در خوشنویسی مشق نظری می نامند.

ثابت شده که هنرجوهائیکه  مشق نظری را بهتر انجام می دهند موفقیت بیشتری را حاصل می کنند، دقیقاً قضیه دیدن در خوشنویسی مانند گوش است در موسیقی، می گویند کسانی که دنبال موسیقی می روند حتماً باید گوش خوبی داشته باشند، خوب به معنی دقیق شنیدن،  در کنار مشق نظری تواماً  باید مشق عملی صورت گیرد و بلافاصله وقتی هنرجو درست ببیند و بیشتر جزئیات را با تمام زوایای پیدا و پنهان آن درک کند اجرایش بسیار راحت و آسان خواهد بود.

حالا جزئیات چه چیزهایست، ساختار و آناتومی حروف،  کلمات،  جملات، چینش آنها،  ترکیب و رعایت کردن، اینها از مهمات آموزش می باشد که در یادگیری دقیق بهکمک هنرجو می آید، اینها کلید ورود به آموزش دقیق و علمی خوشنویسی است.

البته برای درک بهتر مفاهیم مشق نظری و عملی باید به هنر جو فرصت داد و مرتب مواردی را به او گوشزد نمود و در کنارش به موازات او این مفاهیم را جلو برد.

_چگونه می توان اشاعه فرهنگ به خط خوش نوشتن را در جامعه گسترش داد؟

ابتدا این بر می گردد به متولیان هنر در این استان که مسئول مستقیم امور هنری می باشند،  اداره کل ارشاد، که ستون اصلی این جریان است.

با توجه به امکانات وسیعی که در اختیار دارند، مکان، نیروهای کار آمد و متخصص،  جدای از انجمن خوشنویسان که در محل این مجموعه مستقر است اقدام به تشکیل کلاسهای آزاد آموزش خوشنویسی نمایند.

مورد دوم، در امر آموزش و گسترش این هنر،  نقشی است که صدا و سیما باید بعهده بگیرند که به نظرم نقشی بسیار پررنگ و مؤثرتر  است، قبلا در این مورد پیشنهادهایی داده شد ولی متاسفانه در حد همان حرف باقی ماند.

روی هم  رفته نقش رسانه از زمینه بسط و گسترش و همگانی کردن هنر نقشی انکار ناپذیر است، بنظرم نقشی که موسسات خصوصی در پیشبرد این هنر به عهده گرفته اند هم بسیار اثر بخش تر از مراکز دولتی است.

_نقش جوانان نخبه و مسئولیت آنها در این زمینه را چگونه می بینید؟

با توجه به زحماتی که مؤسسات دولتی بالاخص خصوصی صورت گرفته و جهت این زحمات تربیت و آموزش نیروهای متخصص و کارآمد  در زمینه هنر خوشنویسی بوده باید انتظار این را داشته باشیم که در آینده ای نه چندان دور استعدادهای شگرفی از بین این هنرجوها سر فراز خواهند کرد که چراغ این هنر شریف و اصیل را همچنان روشن بر پا دارند، و قطعاً بعد از مدتی ما شاهد رشد و شکوفای این هنر خواهیم بود.

بنده با سابقه حدود بیست سال تدریس این هنر در مؤسسات مختلف دولتی و خصوصی به یک واقعیت نسبی رسیدم که در مورد هنر خوشنویسی استعدادهای بسیار خوبی داریم که اگر در مسیر درستی هدایت شوند این اطمینان را به ما می دهند که در آینده نزدیک استان یکی از قطب های خوشنویسی کشور خواهد شد.

چنان که پیش از این اشاره کردم،  متولیان امور هنری چه در موسسات دولتی وچه در خصوصی  مسئولین اصلی این مهم  هستند.

_ خلاء و ایراد اساسی که باعث عدم پیشرفت هنر خوشنویسی است و همچنین  چشم انداز و راه کار شما برای برون رفت از این موضوع را چگونه ارزیابی می کنید؟

و اما ذکر مواردی که چرا چرخ خوشنویسی ما خوب نمی چرخد، موارد بسیار است،  ولی بی اعتنایی  مسئولین از طرفی نفس این هنر را گرفته است.

تجربه مدیریتی، استقلال در تصمیم گیریها و قاطعیت در عملی کردن آنها از الزامات اساسی است، یکسان عمل کردن در مورد تمامی هنرها، تقسیم امکانات، از قبیل مکان ها و اختصاص بودجه.

یکی از دلایلی که ما در خوشنویسی در جا زده ایم و مدتهاست حرفی برای گفتن نداشته ایم و نتوانسته ایم حتی در بین رقبای محلی و استانی خودی نشان دهیم بر می گردد به بی توجهی مسئولین، ما نمی گوییم به دیگر رشته های هنری توجه نشود، اما عدالت در توجه بویژه در حوزه اعتبار مورد انتظار است.

در مورد انسانهای شریفی که سالیان سال در این وادی قلم زنی کرده اند آیا اقداماتی شده! آیا بزرگداشتی در حد و قواره آنها برگزار شده!  اصلا این هنرمندان چه کسانی هستند و چطور زندگیشان سپری می شود؟!

هنرمند خوشنویس ما بجای تولید هنر و فرهنگ از فشار اقتصادی پناه برده اند به کارهایی که هیچ سنخیتی با فکر و هنرشان ندارند.

بله در مقابل بی اعتنای به هنر و هنرمند، حمایتهای مالی، توجه به اقتصاد هنر، حمایت از برپایی نمایشگاه در سطوح شهرستان، استان و حتی کشور، خرید آثار هنری هنرمندان،  این موارد و بسیاری دیگر به تولید و شکوفای هنر در این شهرستان قطعاً کمک خواهد کرد.

_نقش خوشنویسی در زندگی امروزی را چگونه ارزیابی می فرمائید؟

هنر خوشنویسی "هنر مادر"  است، موسیقی کلمات است که پژواک معنوی آن بر دل و جان می نشیند.

معماری است با ترکیبات،  کرسی ها،  دورها،  قرینه ها،  تعادل های چشم نواز، شعر است؛ کلام  معنی و بار فرهنگی دارد، نقش است ؛ نجیب و دل انگیز.

دریچه ای گشوده به باغ جان، خوشنویسی هنری با نجابت است که هرگز تیغ بدست نمی گیرد تا ویران کند،  دوستانش بسیار و دشمنان اندک.

هنر آرامش و سکوت وسیع است همچنانکه از نفرت و جنگ در طول تاریخ گریزان.

فاش می گویم و از گفته خود دلشادم                بنده عشقم و از هر دو جهان آزادم

طایر گلشن قدسم چه دهم شرح فراق              که در این دالگه حادثه چون افتادم

من ملک بودم و فردوس برین جایم بود             آدم آورد در این دیر خراب آبادم

البته این خاص هنر خوشنویسی تنها نیست بلکه در ذات همه هنرهاست.

انسان درمانده و وامانده که بشدت از هویت اصلی خود دور افتاده و در روز مرگی دست و پا می زند،  برای بدست آوردن گوهر از دست رفته به منجی به نام هنر نیاز دارد.

بشنو از نی چون حکایت می کند                  از جداایها حکایت می کند

از نیستان تا مرا ببریده  اند                          از نفیرم مرد و زن نالیده اند

من به هر جمعیتی نالان شدم                       جفت بد حالان و خوش حالان شدم

هرکس کاو دور ماند از اصل خویش              باز جوید روزگار وصل خویش

کار هنر درونی است، دقیقاً نکته های سیاه و تاریک را در درون انسانها نشانه میگیرد و آنها را پالایش می کند، هنر به انسانها معنی میدهد، هنر ما را مسلح میکند به ابعاد اخلاقی، معرفتی  با ظرفیت های فوق العاده.

البته اگر بگویم هنر خوشنویسی در بین هنرها یک تافته جدا بافته است سخنی به گزاف نگفته ام.

_جامعه فرهیخته و خردمند خوشنویسی  چگونه می تواند در زندگی ماشینی امروزه تأثیر گذاری بهینه ای داشته باشد؟

شوربختانه باید این واقعیت را بپذیریم که در حوزه های مختلف هنری هیچ کاری نکرده ایم و واقعاً دستمان خالی است.

نظری به جامعه بیندازیم، کم نیستند افرادی که دچار یک نوع از خود بیگانگی،  عصبیت، پرخاشگری، سقوط اخلاقی و بی هویتی شده اند و برای ایجاد نشاط و طراوت در جامعه،  ما به معجونی بنام هنر نیاز داریم.

هنر بهترین گزینه برای بالا بردن سطح امید و امیدواری در جامعه است، با هنر می توان به زندگی معنی بخشید، جامعه ای که مراکز هنری متعدد و متعهد داشته باشد کمتر به سمت فساد و بزهکاری می رود.

_ چه زمانی ما با این خواسته می رسیم ؟

زمانیکه مسئول هنری و هنرمند هر دو از یک جنس باشند  و این مسئله ای تعیین کننده  و قابل تامل است.

_انتظاری که هنرمند خوشنویس از مسئولین و جامعه هنری دوست دارند را بفرمائید؟

هنر شکوه مند است، آزاده است، زیباست، الهام بخش است، برانگیزاننده احساسات و فاخر  است و بدون شک خوشنویسی یکی از آن هنرهاست (در اینجا بحث بنده بیشتر در حیطه خوشنویسی نستعلیق است) که تمام هدفهای بالا را تعقیب می کند.

هنر خوشنویسی تنها یک هنر بصری نیست بلکه مجموعه ای از هنرهایی  است که فرهنگ هنری ما را می سازد،  هنر خوشنویسی شریف ترین هنر تجسمی جهان است که دارای قواعدی بسیار علمی و در خور نیز هست.

در جوامع هنری دنیا خوشنویسی را بعنوان شناسنامه هنری ایران می شناسند.

هنری که از زمان شکل گرفتنش حدود قرن هشتم تا به امروز بدون تأثیر پذیری از مکتب های وارداتی همچنان روبرشد بوده و قطعاً  آینده ی روشن و تعیین کننده در فرهنگ هنرهای  بصری ما خواهد داشت.

بنظر من ارزشی که شاهنامه در فرهنگ ما دارد اگر بگوییم خوشنویسی (نستعلیق) در حد شاهنامه است سخنی بگزاف  نگفته ایم.

البته بحث را می شود از این بیشتر بسط و گسترش داد و وارد قسمت های تحقیقاتی و فنی آن شد.

برای پاسخ دادن به سؤال شما نیاز داشتیم خلاصه ای از ارزش این هنر را بشکل اجمالی توضیح دهیم و آنرا پیش روی مسئولین هنری شهر یا استان باز کنیم.

هنرمند خوشنویس دلش برای این هنر می تپد، هدف خوشنویس ارائه راه کارهایست  برای گسترش این فرهنگ، از نظر من مراکز دولتی و تقویت مراکز خصوصی در این مورد بسیار چاره ساز است، مثلاً صدا و سیما بخصوص سیمای استان.

یعنی گنجاندن آموزش خوشنویسی چه آموزش قواعد و چه تحقیقات در این هنر سیمای لرستان بهترین گزینه است برای گسترش این هنر محسوب می شود.

تشکیل کلاسهای خوشنویسی آزاد در اداره ارشاد و حوزه هنری ، استفاده از ظرفیت مساجد،  تقویت مؤسسات آزاد هنری از دیگر ظرفیت های خوب برای گسترش این هنر است.

لازم به توضیح است که حق التدریس در تمام این مراکز بوسیله دولت پرداخت شود.

_استاد گرامی، سخن پایانی که نگفته مانده است ؟

یک جمله درباره هنر،  سالها قبل در یکی از کتابها دیدم که خیلی نظر مرا جلب کرد جمله ای پر معنی که ترجمان واقعی هنر است.

بنده شاید بعنوان یک خوشنویس بارها و بارها این جمله را برای هنرجوها در کلاس اجرا کرده ام، این جمله این است،  هنر شهادتی است از سر صدق، نوری که فاجعه را ترجمه می کند تا آدمی عصمت موهونش را باز شناسد.

بدون شک یکی از راههائی که ما و شما را به ریشه هایمان بر می گرداند اتصال به هنر است،  وصل شدن به یک رشته هنری امروزه  روز یکی از نیازهای انسان معاصر است.