تجلیل به پاس ۳ دهه پایمردی برای راه اندازی تنها اکوموزه ایران/ فاز دهم چه زمانی اجرایی می شود؟

خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ عصر روز پنجشنبه( ۱۷شهریور ماه) گیلان میزبان تجلیل از مردی است که اگر نبود، «موزه میراث روستایی» به عنوان تنها اکوموزه ایران ایجاد نمی شد. حالا پس از حدود ۳۰سال تلاش برای اجرای چنین پروژه عظیمی، موزه میراث روستایی میزبان مراسم تجلیل از دکتر «محمود طالقانی»، بنیانگذار موزه میراث روستایی، است. در دعوتنامه این مراسم آمده است؛ «انجمن ترویج علم ایران در راستای نکوداشت خدمات علمی، فرهنگی و اجتماعی فرهیختگان تاثیرگذار کشور درصدد است با همکاری انجمن بیوشیمی فیزیک ایران، اداره کل میراث فرهنگی گیلان و موزه میراث روستایی گیلان، مراسم نکوداشتی را به منظور ارج نهادن بر خدمات ارزشمند دکتر محمود طالقانی، بنیانگذار موزه میراث روستایی، روز پنجشنبه ۱۷شهریورماه از ساعت ۱۵تا ۱۷ در محل موزه برگزار نماید.» در این دعوتنامه از علاقمندان دعوت شده باSKY room مراسم را دنبال کنند. برای این مراسم، «علی اکبری موسوی موحدی» رئیس انجمن بیوشیمی فیزیک، «اکرم قدیمی» رئیس انجمن ترویج علم ایران و «سید احمد محیط طباطبایی» رئیس کمیته ملی موزه های ایرام(ایکوم)، « محمد تقی رهنمایی» استاد دانشگاه تهران و مدرس گردشگری و «سید محمد بهشتی» عضو شورای عالی میراث فرهنگی به گیلان می آیند.

دکتر محمود طالقانی، استاد دانشگاه تهران و مدرسه عالی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی پاریس است. کسانیکه با وی در موزه میراث روستایی کار کرده‌اند، همگی از جدیت، سختکوشی، انضباط و هدفمند بودن او می‌گویند. صفاتی که اگر در او جمع نبود، احداث چنین پروژه عظیمی در بروکراسی طولانی اداری ایران پیش نمی‌رفت. ایده احداث موزه میراث روستایی، پس از زلزله ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ رودبار و منجیل شکل می‌گیرد. درست ۲۴ساعت بعد از زلزله‌ای که کشتار و ویرانی‌های فاجعه باری در گیلان ایجاد کرد، دکتر محمود طالقانی، در کسوت یک جامعه شناس با یک دوربین عکاسی و تیمش برای کمک به مردم و بررسی رفتار آسیب دیدگان به رودبار و منجیل می‌رود و متوجه می‌شود، عمده آسیب در بافت سنتی متوجه خانه‌هایی است که رها شده و یا غیر اصولی مرمت شده‌اند. یعنی بخش قدیمی خانه سالم مانده و بخش جدیدی که با بلوک و سیمان و تیر آهن ساخته شده بود، تلفات و خسارت بیشتری ایجاد کرده است و در خانه‌هایی که اصولی نگهداری شده، آسیب نداشته و تلفات جانی هم به هیچ وجهه مشاهده نمی‌شود و به این نکته پی می‌برد که چیزی در معماری سنتی هست که از سده‌های دور آموخته بودند در کشور زلزله خیز باید به گونه‌ای خانه بسازد که از بلایای طبیعی در امان بماند.

همان روزها ایده احداث یک موزه در فضای باز در ذهن او شکل می‌گیرد. موزه ای که مشابه آن در آلزاس فرانسه اجرا شده بود. ایده‌اش را با «پرفسور کریستین برومبرژه»- که بیش از ۳۵ سال مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای درباره فرهنگ و مردم گیلان داشت- و استاد محمود روح الامینی، مردم شناس، در میان می‌گذارد و حاصل این همفکری، نوشتن طرح اولیه ایجاد موزه مساکن روستایی گیلان می‌شود.

نخستین کارگاه پروژه، به سرپرستی دکتر محمود طالقانی در اردیبهشت ماه ۱۳۸۴ راه اندازی می‌شود و پروژه عظیم «موزه میراث روستایی گیلان» طی چند فاز کلید می‌خورد. خانه‌هایی با معماری روستایی جلگه شرق گیلان، جلگه غرب گیلان، خانه‌های ساحلی و کوهستان و چندین نمونه بنای عمومی همچون، مدرسه، مسجد، تل انبار پرورش کرم ابریشم، کندوج، کوره ذغال و... هم از دل روستاها واچینی و به همان شکل اولیه در موزه میراث روستایی دوباره چینی می‌شود.

اما در ابتدای این پروژه معماران گیلانی، با شکل انجام پروژه یعنی واچینی و دوباره چینی آشنا نیستند. اردیبهشت سال ۱۳۹۵ با دکتر محمود طالقانی در مکان موزه میراث روستایی دیدار و گفتگویی داشتم. آن روز از وی درباره الگوبرداری موزه میراث روستایی از موزه آلزاس فرانسه سئوال کردم و ایشان در پاسخ گفت: «ما هیچ وقت از هیچ موزه‌ای الگوبرداری نکردیم، چون نمی‌توانستیم الگوبرداری کنیم. موزه میراث روستایی گیلان هیچ شباهتی به موزه آلزاس فرانسه ندارد. من در ابتدای کار پنج تن از همکارانم را برای گذراندن دوره فن «واچینی» و «دوباره چینی» به «آلزاس فرانسه» فرستادم. مشکل ما این است که در دانشکده‌های معماری ما هیچ وقت درس واچینی و دوباره چینی را نمی‌دهند، در بهترین شرایط درس تخریب می‌دهند. گروه معماری من به هیچ وجه نمی‌دانست چگونه می‌شود یک خانه چوبی را «واچینی» کرد. باید می‌رفتند و این دوره را می‌دیدند. در همین راستا ما یک همکاری با اکوموزه آلزاس داشتیم، آن هم تحت نظارت سازمان یونسکو و با سازماندهی وزارت فرهنگ فرانسه. پنج تن از همکاران ما متشکل از سه معمار و ۲ مردم شناس به مدت چهار ماه در آلزاس، فن واچینی را دوره دیدند.»

موزه میراث روستایی قرار بود در ۱۰ فاز تکمیل شود. اما فاز دهم به عنوان آخرین آرزوی دکتر طالقانی بعید است به این زودی‌ها به حقیقت بپیوندند. آن هم برای مسئولانی که مدام از افعال آینده استفاده می‌کنند و به نحوی سخن می‌گویند که گویا بجای خود، این مردم هستند که باید چنین مسئولیتی را انجام دهند. در فاز دهم قرار است از کشورهایی که صاحب تمدن چوب و خانه‌های چوبی هستند مثل کره، ژاپن، اروپای مرکزی و اروپای شمالی یک نمونه از معماری چوب آنها به موزه میراث روستایی گیلان بیاید و یک نمونه از معماری چوب گیلان به آن کشورها هدیه شود. واسط این کار هم یونسکو خواهد بود. این تبادل فرهنگ معماری به این دلیل صورت می گیرد که بازدید کننده ایرانی و غیر ایرانی بتواند یک مقایسه‌ای بین فن، دانش و زیباشناسی معماری تمدن های حوزه چوب داشته باشد.