خبرگزاری شبستان؛ گروه اندیشه: امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام)، فرزند ارشد امام علی (علیه‌السّلام) و فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) و امام دوم شیعیان است که بنا بر نقل همه منابع شیعه و اکثریت قریب باتفاق منابع اهل سنت، با خوراندن زهر به وسیله همسرش جعده و به تحریک معاویة بن ابی‌سفیان، مسموم و به شهادت رسید. [قبر امامان در بقیع]
درباره سال و ماه شهادت آن حضرت بین مورخان اختلاف است، ولی مشهور میان مورخان شهادت آن حضرت روز پنج‌شنبه ۲۸ صفر سال ۵۰ هجری در سن ۴۸ سالگی بود. بنا بر وصیت آن حضرت، محل دفن، کنار قبر پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود که با ممانعت عایشه و حامیان‌اش سرانجام در قبرستان بقیع دفن شد. به مناسبت ایام شهادت امام حسن مجتبی(ع) خبرنگار خبرگزاری شبستان با حجت‌الاسلام والمسلمین غلامحسین محرمی، عضو هیأت علمی گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به گفت و گو نشسته است که مشروح آن را در ادامه می خوانید:
چه عواملی باعث شد تا امام حسن مجتبی (ع) با معاویه صلح کند؟
امام حسن (ع) مجبور به صلح با معاویه شدند و علت اصلی این صلح بیش از اینکه خارجی باشد، داخلی بود. به طور کلی امام حسن (ع) نیروی کافی برای مواجهه با معاویه را نداشتند. مورخان و گذشتگان در این خصوص اظهار نظرهای زیادی کرده اند که از جمله آنها شیخ مفید است که در تاریخ آمده است امام حسن (ع) به فرماندهی خود سپاهی را فراهم کرده بودند برای جهاد با معاویه و شواهد حاکی از آن بود که سپاه امام از لحاظ عِده و عُده میزانی نبود که با معاویه مقابله کند. نشانه بارز این مطلب شیخ مفید این می باشد که از همین سپاه نامه های متعددی به معاویه نوشته شده بود و در آن سران و بزرگان عراق که در سپاه امام حسن (ع) بودند به معاویه اعلام کرده بودند که تابع او هستند و هر زمان اعلام کند امام را تحویل معاویه می دهند؛ این مطلب یعنی شورش داخلی. امام حسن (ع) در آن زمان حتی در میان شیعیان نیز در امنیت نبودند. با توجه به گفته ها متوجه می شویم که امام نمی توانسته با این نیروها مقابل معاویه بایستد. با این تفاسیر عمده ترین دلیل صلح امام حسن (ع) ضعف نیروهای امام بوده است؛ تشتت و اختلاف اطراف امام دفعتا ایجاد نشده بود. بزرگان شیعه برای جلوگیری از ضعف دولت در زمان امیرالمومنین (ع) راهکارهایی را به امام معرفی می کردند. در آن زمان مالک اشتر به امام علی (ع) می گفتند که دولت ما در حال ضعیف شدن است و اینها که می روند از عدالت شما فرار می کنند. شیعیانی چون مالک اشتر به امام تاکید می کردند امتیازات مالی به این افراد داده شود تا بمانند و امام تاکید می کردند نمی خواهم با جرم و ستم حکومت کنم.
در آن زمان توده مردم طرفدار امیرالمومنین (ع) بودند اما بزرگان در پی زیاده خواهی و امتیازاتی برای خود بودند، هم اکنون هم همین طور است، یک عده ای که امتیاز از دست شان برود مملکت را به باد می دهند و مردم ناآگاه نیز به اینها می پیوندند. پس عمده ترین علت صلح امام حسن (ع) با واگذاری حکومت به معاویه، ضعف حکومت بود.
چرا امام حسن(ع) در دوران خود با ضعف نیرویی مواجه بودند؟
امام علی (ع) در پی ایجاد عدالت بود و امام حسن (ع) نیز رویه امیرالمومنین (ع) را ادامه داد و ایشان هم در پی ایجاد عدالت بودند و بی عدالتی در قلمرو حکومت شان را قبول نداشتند و این مسئله باعث شد که بسیاری از روسای قبایل و بزرگان از اطراف امام حسن (ع) پراکنده شوند و به سمت معاویه متمایل شوند.
امروز ایران کشور قدرتمندی است و دارای مردمی بصیر، البته در راستای منفی نشان دادن وضعیت کشور تبلیغات شدید علیه دولت و حکومت می شود و این نشان دهنده تشابه زمان حاضر با زمان پیامبر اکرم (ص) است. با وجود فعالیت دشمنان علیه حکومت اسلامی، پیامبر (ص) پیروز میدان بودند، دشمنان حکومت نوپای پیامبر(ص) را مشروع نمی دانستند و پیامبر با توجه به اینکه در موضع قدرت قرار داشت، توانستند حکومت اسلامی را پایه گذاری کنند اما متاسفانه در دوران امام حسن (ع) اطراف امام شیعیان قلیلی وجود داشتند که اگر جنگی صورت می گرفت، همان ها هم از بین می رفتند و امام حسن (ع) دیدند که اگر این شیعیان را به میدان بیاورند و قربانی کنند، اسلام به نسل های بعدی منتقل نمی شود و از بین خواهد رفت.
امام حسن (ع) به دلیل اینکه می خواستند اسلام را حفظ کنند و به نسل های آینده به درستی منتقل شود و ادامه یابد، صلح کردند. در این صورت متوجه می شویم چه حضرت صلح می کردند چه با معاویه به پیکار برمی خاستند، معاویه پیروز میدان بود، در واقع نتیجه یکی بود. بعد صلح با معاویه مردم آن زمان خلیفه واقعی را امام حسن (ع) می دانستند. اگر امام حسن (ع) با معاویه جنگ می کردند، نیروهای مخلص کشته می شدند و نسلی نمی ماند که اسلام را به نسل های بعدی منتقل کند. در واقع بهترین تدبیر را امام حسن (ع) انجام دادند.
چطور می شود از سیره امام حسن مجتبی (ع) در بحث کمک به نیازمندان الگوگیری کرد؟
امامان معصوم همه افضل الناس هستند یعنی صفات کمال در همه ائمه متجلی است و امام حسن (ع) هم مانند دیگر امامان صفات کمال در ایشان متجلی بود که از جمله آنها می توان به سخاوت اشاره کرد و بالاتر از آن علم و بردباری در امام حسن (ع) متجلی بود. روایت است اگر علم و بردباری در وجود شخصی قرار بود متجلی شود در صورت امام حسن (ع) جاری می شد.
در کتب تاریخی نوشته شده است امام حسن (ع) وقتی بیرون منزل و روی سکویی می نشستند، آن قدر از سوی مردم مورد مهر و محبت قرار می گرفتند که مسیر رفت و آمد به دلیل ازدحام جمعیت بسته می شد و اینها فقط به دلیل تعظیم امام حسن (ع) و احترام به ایشان بود. می شود گفت امام حسن (ع) در میان اهل بیت جایگاه اجتماعی بسیار بالایی در میان مردم داشت. مردم آن زمان سیره انبیا را که همان دنیاگریزی بود در امام حسن (ع) دیدند. ایشان با واگذاری حکومت، اسلام را حفظ کردند. امام حسن (ع) بی اعتنا به دنیا بودند و توانستند در جوانی از حکومت و بزرگترین قلمروهای آن زمان چشم پوشی کنند و ذره ای از اصول اسلامی کوتاه نیایند. امام اگر ذره ای از اصول اسلامی کوتاه می آمد بر معاویه پیروز می شد. معاویه روسای قبایل را با پول و ریاست خرید و امام نخواستند از عدالت و خط مشی اسلام منحرف شود و این فقط از یک معصوم ساخته است.
نظر شما