موضوع اصلی قراردادهای رایانه عمدتا نرم افزارها هستند

خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی، مریم داوری: کتاب قراردادهای نرم افزاری، چگونه مذاکره و منعقد کنیم تالیف جمعی از نویسندگان انتشارات لامی فرانسه است که از سوی دکتر ستار زرکلام، استادیار دانشگاه شاهد از سوی انتشارات خرسندی منتشر شده است.

این کتاب تجربه ای از یک اثر معتبر در حقوق فرانسه است که به همراه آن نمونه های مختلف قراردادی به عنوان رویه عمل ضمیمه شده اند. کتاب قراردادهای نرم افزاری شامل دو بخش با عناوین قواعد لازم الاجرا در جریان هرگونه مذاکره درباره قرارداد و نمونه های عمده قراردادهای رایانه ای است. بخش اول شامل سه فصل است که عناوین آن عبارتند از مرحله پیش قراردادی و انتخاب شرکا، نگارش قرارداد و اصول اساسی آن و شروط اجتناب ناپذیر و مشترک در همه قراردادهای رایانه ای. بخش دوم شامل دو فصل با عناوین ویژگی های خاص برخی از قراردادهای رایانه ای و مثال هایی از برخی از قراردادهای رایانه ای است.

انتشارات لامی از سال 1986 یعنی زمانی که حقوق رایانه هنوز در آغاز راه خود بود، اولین تالیفات خود را راجع به مجموع مسایل حقوقی ناشی از مکانیزه کردن موسسات را منتشر کرد. پیدایش حقوق رایانه در آن زمان تحولی بزرگ محسوب می شد که به طور محسوسی قلمرو حقوق تجارت را نیز دگرگون کرد.انتشارات لامی که جایزه انستیتوی فرانسه را نصیب خود کرده بود از دومین چاپ خود با انتشارات پی در پی به مجله ای بدل شد که مرجع حقوقدانان متخصص در زمینه رایانه محسوب می شد.

حقوق رایانه با ورود شبکه ها به موسسات و استفاده روزافزون از آنها متحول شده است. پیدایش شبکه اینترنت در این زمینه تازه ترین پدیده به شمار می آید؛ از این روست که لامی حقوق رایانه در سال 1998 به لامی حقوق رایانه در شبکه ها تغییر نام پیدا کرده است. نیازی به ذکر نیست که بعد فرا ملی و ماهیت غیر مادی مبادلاتی که توسط این شبکه ها انجام می گیرد، هر روز مسایل و مشکلات جدیدی را مطرح می سازد. در واقع لامی حقوق رایانه و شبکه ها برای حل این دسته از مشکلات حقوقی که اینک ابعاد جدیدی به خود گرفته، منتشر می شود. ناگفته پیداست راه حل هایی که این مجله ارایه می دهد برای دست اندرکاران حقوق رایانه کاملا جنبه حیاتی دارد.

ستار زرکلام، مترجم قراردادهای نرم افزاری گفته است : قرارداد رایانه قرارداد معینی که دارای شرایط و آثار خود باشد، نیست بلکه قراردادی است همانند سایر قراردادها که تابع قواعد عمومی قراردادها است و حسب مورد، موضوع آن ممکن است بیع، اجازه اشیا، اجاره خدمات، ودیعه، حق العمل کاری و غیره باشد. دو ویژگی مهم قراردادهای رایانه را از سایر قراردادها متمایز می کند. اولین ویژگی این قراردادها لزوم تکلیف درباره حقوق مالکیت فکری در تدوین آنها است. موضوع اصلی قراردادهای رایانه عمدتا نرم افزارها هستند که به دلیل ویژگی های خود حمایت قانونی خاصی را طلب می کنند. در اکثر کشورهای جهان مقررات ویژه ای در خصوص حمایت از پدیدآورندگان نرم افزار به عنوان یک اثر فکری تدوین شده است.

این وکیل پایه یک دادگستری خاطرنشان کرد: ویژگی دوم قراردادهای رایانه ای لزوم توجه به پیچیدگی های فنی رایانه است به خصوص در برخی از این گونه قراردادها نظیر مدیریت رایانه، توسعه نرم افزار ویژه و نگهداری نرم افزار و نظایر آن پیش بینی ساز و کارهای حقوقی لازم جهت تامین دقیق تعهدات و اختیارات طرفین در خصوص جنبه های مختلف فنی موضوع قرارداد ضرورت دارد.

این مترجم و  نویسنده با بیان اینکه کتاب قراردادهای نرم افزاری شامل دو بخش اصلی است، اظهار داشت: بخش اول حاوی اطلاعات مفید و ارزنده در خصوص قواعدی است که رعایت آنها به هنگام مذاکره در خصوص هرگونه قراردادی ضرورت دارد. بخش دوم از کتاب نمونه هایی از قراردادهای عمده رایانه را در اختیار خوانندگان قرار می دهد. این بخش حاوی راهنمایی های ارزشمندی است که به نگارندگان قراردادهای راجع به رایانه کمک می کند تا از نکاتی که پیش بینی آنها را در قرارداد ضرورت دارد، آگاهی یابند و از این طریق از عدم تعادل اقتصادی و حقوقی قرارداد اجتناب کنند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: این کتاب در واقع اولین کتابی است که در زمینه قراردادهای رایانه ای به همت شورای عالی رایانه به چاپ رسیده است و امیدوارم که چاپ این کتاب علاقه مندان به حقوق رایانه را هرچه بیشتر به تحقیق و مطالعه در این زمینه فکر حقوقی ترغیب کند.

در بخشی از این کتاب آمده است: استفاده از نرم افزاری که مورد توافق طرفین نبوده با شرایط قرارداد واگذاری حق بهره برداری انطباق ندارد، مجاز نیست. در واقع بر اساس یک قاعده معروف هر آنچه مجاز نباشد، ممنوع است. استثنای این مورد حقوقی است که به کاربر انتقال یافته است. در هنگام تردید و عدم تصریح در این باره تصویر همواره باید به نفع پدیدآورنده صورت گیرد. در نبود اجازه صریح پدیدآورنده راجع به این یا آن حق استفاده از آن جرم شبیه سازی تلقی خواهد شد. شخصی که حق استفاده از نرم افزار را دارد در تمام اوضاع و احوال از حق کپی برخوردار است. وی همچنین می تواند در صورت اجازه پدیدآورنده به تکثیر موقت یا دایمی یک نرم افزار کلا یا جزئا به هر وسیله و تحت هر شکل اقدام کند.

در قسمتی از این کتاب آمده است: گاه اسناد قراردادی مبادله شده بین طرفین متعددند مانند شرایط عمومی خرید یا فروش، توافق مقدماتی، پیشنهاد تجاری، دفترچه دستورالعمل، طرح بیمه، کیفیت قرارداد با کار فرما و غیره از این رو ضروری است که فهرستی از این مدارک ارایه شود و رابطه قراردادی که بین اسناد مختلف وجود دارد و ارزشی که طرفین برای آنها قایل اند، ذکر گردد.

گفتنی است، کتاب قراردادهای نرم افزاری، چگونه مذاکره و منعقد کنیم تالیف جمعی از نویسندگان انتشارات لامی با ترجمه دکتر ستار زرکلام، استادیار دانشگاه شاهد با همکاری دبیرخانه شورای عالی انفورماتیک در تیراژ 500 نسخه با قیمت 95 هزار تومان برای دومین بار از سوی انتشارات خرسندی چاپ و روانه بازار کتاب شده است.