حکم و تشریع الهی، حق حاکمیت بر جامعه را بر عهده فقیه جامع شرایط گذاشته است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان در استان فارس، حجت الاسلام ابراهیم کلانتری، امروز پنج شنبه (7 مهر) در جلسه سیزدهم از سلسله مباحث با موضوع «ولایت فقیه» که در حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) برگزار شد به بیان معنا و مفهوم واژه «انتصاب» پرداخت و گفت: «انتصاب»، واژه ای عربی و مصدر از ماده «نصب»، به معنای «تعیین کردن» و «منصوب کردن» است و مفهوم اصلی در کاربرد واژه  انتصاب این است که شخصی که به لحاظ مقام و مسئولیت در موقعیت بالاتری قرار دارد و در حوزه معینی صاحب اختیار است، شخص دیگری را برای مسئولیت و انجام کار معینی در بخشی از همان حوزه ای که خودش اختیار دارد بر می گزیند و نصب می کند.

تولیت حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) افزود: در جلسات گذشته جمله ای از کتاب ولایت فقیه حضرت امام خمینی (قدس سره) آوردیم که ایشان با صراحت، فقیهان را از جانب خداوند بزرگ، منصوب به ولایت در عصر غیبت می دانند و  منصوب بودن فقیه به ولایت بدین معناست که وی مسؤلیت و حق حاکمیت بر جامعه را از ناحیه تشریع و حکم خداوند دریافت کرده است. 

وی اضافه کرد: در حقیقت این حکم و تشریع الهی است که این تکلیف را بر عهده فقیه جامع شرایط گذاشته و حق حاکمیت را در عصر غیبت به او منحصر ساخته است، حکم و تشریع الهی در خصوص ولایت فقیهان جامع شرایط در عصر غیبت همانند حکم و تشریع الهی در قرار دادن ولایت برای پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) در عصر حضور آنان است و  در آیه ۵۵ سوره مائده می خوانیم که «ولی امر و یاور شما تنها خدا و رسول و مومنانی خواهند بود که نماز به پا داشته و به فقرا در حال رکوع زکات می ‌دهند».

حجت الاسلام کلانتری تاکید کرد: انواع ولایت های تشریعی نیز که در فقه مطرح شده است همگی مستند به جعل و تشریع الهی هستند و نصب و تعیین فرد یا افرادی برای انجام امر و یا اموری معین، می تواند به 2 صورت نصب خاص و یا نصب عام انجام شود، نصب خاص بدین معنا است که مقام بالاتر یعنی نصب کننده، شخص دیگری را به صورت مشخص و با ذکر نام و یا با ذکر مشخصات و اوصافی که در شخص او وجود دارد، برای مسئولیت و کار معینی تعیین می کند.

وی ادامه داد: از باب مثال نصب ـمالک اشتر نخعی» به ولایت مصر توسط امام علی (ع)، از نوع نصب خاص است و  امام (ع) در نامه خود به مردم مصر  که در نهج البلاغه نامه 38 آمده است در خصوص وی چنین آورده که «بنده ای از بندگان خدا را به سوی شما فرستادم، که هنگام وحشت نخوابد، و به وقت هراس به دشمن پشت نکند و بر بدکرداران از آتش دوزخ سوزان تر باشد، او مالک بن حارث از قبیله مَذحج است ...».

حجت الاسلام کلانتری اضافه کرد: امام علی علیه السلام در نامه ای به مالک اشتر، که به «عهدنامه مالک اشتر» شهرت یافته، منشور بلند و دقیقی از چگونگی اداره جامعه  اسلامی در پرتو تعالیم اسلام ناب، برای وی و نسل های پس از او پدید آورده است و در طلیعه آن نامه، امام (ع) چنین نگاشته است: «این فرمانی است که بنده ی خدا،  علی امیر مؤمنان در پیمان خود  به مالک بن حارث اشتر ابلاغ کرد، آنگاه که او را به ولایت مصر برگزید...» و نمونه های متعددی از اینگونه نصب را می توان در منابع اسلامی جستجو کرد.

تولیت حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) در ادامه به مثال های دیگری از نصب خاص اشاره کرد و گفت: نمونه دیگری از این دست، نصب اَبان بن تَغلِب به منصب اِفتاء، توسط امام محمد باقر علیه السلام است و امام باقر(ع) خطاب به ابان می گوید: «در مسجد مدینه بنشین و برای مردم فتوا بده، من دوست دارم که امثال تو در شیعیانم دیده شوند» و ابان نیز چنین کرد.

وی نصب زکریا بن آدم قمی به مرجعیت دینی مردم توسط حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام را نمونه دیگری از این دست عنوان کرد و گفت: علی ابن مسیّب همدانی می گوید که به امام رضا(ع) عرض کردم فاصله من با شما زیاد است و نمی توانم دایماً حضور شما شرفیاب شوم، پس از چه کسی معارف دینی ام را دریافت کنم؟ امام (ع) فرمودند از زکریا ابن آدم قمی که امانت دار دین و دنیاست.

حجت الاسلام کلانتری افزود: امام رضا (ع) در جای دیگر یونس ابن عبدالرحمن را نیز به عنوان مرجع دینی مردم معرفی کرده اند و نصب خاص «عثمان بن سعید عمری» به وکالت خود، توسط امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) نمونه ای دیگر از این دست است و همچنین نصب نائبان چهارگانه؛ عثمان بن سعید عمری، محمد بن عثمان بن سعید، حسین ابن روح، و علی بن محمد سمری، توسط امام عصر(عج) نمونه هایی دیگر از نصب خاص به شمار می آیند.

این استاد حوزه و دانشگاه، پیرامون دومین نوع نصب یعنی نصب عام گفت: نصب عام بدین معناست که مقام بالاتر یعنی نصب کننده، بدون آنکه از شخص معینی نام ببرد، یک عنوان کلی را با ویژگی ها و اوصاف معین برای انجام مسئولیت و کار معینی تعیین و نصب می کند و ویژگی چنین نصبی آن است که افرادی که در بستر طولانی زمان مصداق آن عنوان کلی و واجد آن اوصاف و ویژگی ها می شوند و با همان نصب کلی و عام برای انجام آن مسئولیت منصوب می شوند و باید نسبت به آن اقدام کنند.

وی اظهار کرد: امام خمینی (ره) بر این باورند که فقیهان جامع شرایط، در عصر غیبت به ولایت یعنی حکومت بر جامعه اسلامی منصوب شده اند. سخن صریح امام(ره) بدین قرار است: «لازم است كه فقها اجتماعا يا انفرادا براى اجراى حدود و حفظ ثغور و نظامْ حكومت شرعى تشكيل دهند و اين امر اگر براى كسى امكان داشته‏ باشد، واجب عينى است وگرنه واجب كفايى است و در صورتى هم كه ممكن نباشد، ولايت ساقط نمى‏شود، زيرا از جانب خدا منصوبند و امام خمینی (ره) نصب فقیهان به حاکمیت سیاسی در عصر غیبت را از نوع نصب عام می دانند، یعنی نصب با عنوان «عالِم عادل»، ایشان در همین زمینه می فرماید: «اگر خدا شخص معينى را براى حكومت در دوره غيبت تعيين نكرده است، لكن آن خاصيت حكومتى را كه از صدر اسلام تا زمان حضرت صاحب (ع) موجود بود براى بعد از غيبت هم قرار داده است، اين خاصيت كه عبارت از علم به قانون یعنی اسلام و عدالت یعنی صاحب تدبیر و هنر مدیریت بر اساس اسلام باشد در عده بي شمارى از فقهاى عصر ما موجود است. اگر با هم اجتماع كنند، مى‏توانند حكومت عدل عمومى در عالم تشكيل دهند».

حجت الاسلام کلانتری در ادامه به بیانی از مقام معظم رهبری (دام ظله العالی) در تبیین مفهوم نصب عام فقیهان برای حکومت در عصر غیبت اشاره کرد و گفت: این بیان از امام خامنه ای (مدظله العالی) بسیار روشنگر است که «امام یعنی آن حاکم و پیشوایی که از طرف پروردگار در جامعه معین می شود. ... یک وقت این امام را خدا با نام و نشان معین می کند، می گوید بعد از پیغمبر باید علی بن ابیطالب(ع) مثلاً باشد. یک وقت امام را خدای متعال به نام معین نمی کند، به نشان معین می کند».

وی ادامه داد: مثل فرمایش امام حسن عسکری(ع):  که فرموده اند «امام معین کرد دیگر، این هم امام است و آن فقیهی که جانشین امام منصوص است، خود امامی است، منتها امامی است که با نام معین نشده با نشان معین شده، هر کسی که این نشان بر او تطبیق کرد، او می شود امام».

حجت الاسلام کلانتری اضافه کرد: نصب فقیهان واجد شرایط به سرپرستی امور جامعه اسلامی و حاکمیت سیاسی در عصر غیبت امام عصر (عج) از نوع نصب عام است.

وی در ادامه برای درک بهتر نصب خاص و نصب عام، به تقسیم بندی قضایا در منطق اشاره کرد و گفت: قضیه در منطق یعنی جمله خبری که احتمال صدق و کذب در خصوص مفاد آن داده شود و چنین جملاتی از موضوع و محمول و حکم تشکیل می شوند و اگر موضوع در قضیه افرادی باشند که بالفعل در عالم خارج موجودند به آن قضیه، قضیه خارجیه گفته می شود و مانند این قضیه همه انسانهایی كه امروز در روی زمین موجودند این مطلب را می دانند» و در اینجا حكم رفته است روی انسان هایی كه امروز بالفعل موجودند نه به انسانهایی كار داریم كه در گذشته بودند و نه به انسانهایی كه در آینده می آیند اما قضیه حقیقیه، قضیه ای است كه حكم می رود روی طبیعت كلی و در طبیعت كلی هیچ محدودیتی نیست كه افرادش در خارج موجود باشند یا نه و حكم شامل این طبیعت می شود، می خواهد افرادش موجود باشند در زمان حاضر، می خواهد موجود بوده باشند در زمان گذشته و می خواهد موجود بشوند در آینده.

حجت الاسلام کلانتری گفت: مثل اینکه می گوییم که نماز انسان را از زشتی ها و گناه بازمی‌دارد و یاد خدا بزرگتر است، این موضوع، تنها به انسان های این دوره اختصاص ندارد بلکه افراد در زمان های گذشته، حال و آینده را شامل می شود و بسیاری از قوانین اسلام، از نوع قضیه حقیقیه و برای تمام زمان ها، حجت و قابل استناد هستند و در نصب خاص، صورت قضیه از نوع قضایای خارجیه است، اما در نصب عام، صورت قضیه از نوع قضایای حقیقیه است.