به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، حسن بن علی بن محمد(ع) مشهور به امام حسن عسکری (ع)، یازدهمین امام شیعیان و سیزدهمین معصوم است که پس از ۶ سال امامت در سن ۲۸ سالگی در هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری قمری به شهادت رسیدند.
امام حسن عسکری (ع) زمان زیادی از زندگی خود را در زندان‌های خلفای عباسی گذراندند و ارتباطشان با شیعیان بسیار محدود بود. از صفات بارز این امام بزرگوار می‌توان به سخاوت، بخشش، عبادت، مهربانی، صبر و بردباری اشاره کرد. در بیشتر منابع ذکر شده است که امام حسن عسکری (ع) در ۸ ربیع‌الثانی سال ۲۳۲ هجری قمری در شهر مدینه متولد شده‌اند ولی در برخی منابع سامرا به عنوان محل تولد ایشان گفته شده است.
امام حسن عسکری (ع) در سال ۲۵۴ هجری قمری و پس از شهادت پدر بزرگوارشان، طبق وصیت و احادیث امام هادی (ع) به امامت رسید. امامت ایشان به مدت شش سال ادامه داشت. امام حسن عسکری (ع) در ۸ ربیع‌الاول سال ۲۶۰ هجری قمری در شهر سامرا، به دستور معتمد عباسی به وسیله خوراندن زهر به ایشان به شهادت رسیدند. حضرت مهدی موعود امام زمان (عج) تنها فرزند امام حسن عسکری (ع) است و بعد از ایشان نیز به امامت رسیدند.
با توجه به اهمیت موضوع خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین « اکبر زوبین» کارشناس مذهبی انجام داده است که در ادامه می خوانید.
مهم ترین ویژگی های اخلاقی و رفتاری امام حسن عسکری (ع) چه بود؟ ایشان دارای چه القابی بودند؟
بخشندگی از صفات بزرگ امام حسن عسکری(ع) بود و این صفت در امام به اندازه‌ای بزرگ بود که حتی دشمنان ایشان نیز به آن اعتراف کرده‌اند. ساده زیستی، بخشندگی، آراستگی، فضل و دانش، پارسايى و خويشتندارى و زهد و عبادت، اخلاق پسنديده و نيكويي از مهم ترین ویژگی های اخلاقی امام حسن عسکری (ع) است. با توجه به اینکه در شرایط و فضای نظامی و تحت نظر خلفای بنی عباس زندگی می کردند بنابراین آن حضرت از شرایط موجود استفاده کرده و اقداماتی نیز برای زمینه سازی دوران غیبت امام زمان (عج) انجام دادند.
هادی، نقی، رفیق، صامت، خالص، سراج، تقی و زکی برخی از لقب‌های امام یازدهم است ولی مشهورترین لقب ایشان عسکری است. عسکر نام غیر مشهور سامرا و به معنای محل استقرار نظامیان است. عسکری منسوب به عسکر است و از آنجا که ایشان بیشتر عمر خود را به اجبار در سامرا زندگی کردند به امام حسن عسکری (ع) مشهور شدند. همچنین در برخی منابع کنیه‌های ایشان ابومحمد، ابوالحسن، ابوالحجه و ابوالقائم ذکر شده است.
درباره شرایط سیاسی و اجتماعی دوران امامت امام حسن عسکری (ع) توضیح دهید؟
در دوران امامت امام حسن عسکری (ع) شیعیان به صورت یک قدرت عظیم مطرح بودند و به صورت علنی با حاکمان عباسی به مخالفت برخاسته بودند. از طرفی حاکمان عباسی، امام حسن عسکری (ع) را بیش از پیش تحت فشار قرار داده بودند و آن حضرت زیر ذره بین جاسوسان و ماموران حاکمان عباسی بود. شدت مراقبت و تحت نظر بودن امام یازدهم به قدری بود که در زمان معتز، حضرت را بازداشت کرده و به زندان فرستادند. حتی در برهه ای قصد جان امام حسن عسکری (ع) را کرده بودند و عده ای را مامور به شهادت رساندن ایشان کرده بودند که توطئه آنها به ثمر نرسید. از طرفی در چنین شرایط و فضای سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه و محدودیت های موجود، حضرت امام حسن عسکری (ع) باید زمینه را برای امامت فرزندش آماده می کرد و زمینه سازی می کرد تا بتواند مردم را نیز برای ورود به عصر غیبت آماده کند.
از طرفی محدودیت ها و فشارهای موجود از سوی حاکمان عباسی، باعث شده بود تا امام حسن عسکری (ع) کمترین ارتباط را با مردم داشته باشد بنابراین تعامل ایشان با مردم از طریق وکلا و نمایندگان حضرت صورت می گرفت و در مواقعی نیز به صورت مکتوب و در قالب ارسال نامه و یا پاسخ به نامه های مردم این تعامل صورت می گرفت.
مهم ترین اقدامات زمینه ساز در دوران غیبت امام زمان(عج) توسط امام حسن عسکری (ع) چه بود؟
مهم ترین اقدام امام حسن عسکری (ع) زمینه سازی برای ظهور امام زمان (عج) بوده است. خبر دادن از غیبت، ارتباط حداقلی با شیعیان و تقویت سازمان وکالت از جمله اقداماتی بود که امام حسن عسکری (ع) برای زمینه سازی دوران غیبت انجام دادند. ایشان بارها از غیبت فرزندش حضرت مهدی (عج) به عنوان جانشین خود خبر دادند و اینگونه مردم و جامعه را برای پذیرش دوران غیبت آماده می کردند.
امام حسن عسکری(ع) همچنین برای آماده کردن ذهنیت مردم به ویژه شیعه؛ درباره غیبت، شیوه نهان سازی خود را بیش از آنچه در زندگی امام هادی(ع) مورد توجه بود، به کار گرفت و کمتر در انظار عمومی حضور می یافت و کمتر در جمع مردم حاضر می شد. این اقدام امام حسن عسکری (ع) مقدمه ای برای غیبت امام زمان (عج) بود تا مردم با موضوع غیبت آشنا شوند و زمان غیبت را بهتر بتوانند درک کنند. باتوجه به اینکه امام حسن عسکری در پادگان نظامی سامرا تحت نظر حکام عباسی بودند اغلب از طریق مکاتبات، توقیعات و وکلا با مردم در ارتباط بودند. ارتباط مخفیانه و پنهانی امام حسن عسکری (ع) با شیعیان و تقویت سازمان وکالت از دیگر اقدامات امام حسن عسکری (ع) برای زمینه سازی غیبت بود.
سازمان وکالتی که امام حسن عسگری (ع) ایجاد کردند چه نقشی در ترویج معارف شیعی داشته است؟
نظام وکالت به دوران قبل از امامت امام حسن عسکری (ع) برمی گردد. این سازمان در دوران امام صادق (ع) تشکیل شد و در دوران امامت سایر امامان معصوم که پس از ایشان به امامت رسیدند متناسب با شریط، تقویت شد و سازمان یافته تر شد. شیوه استفاده از سازمان وکالتی و تربیت وکلا از زمانی آغاز شد که روابط امامان معصوم (ع) با مردم، توسط حاکمان زمان خود تحت کنترل قرار گرفت و امامان را محصور می کردند بنابراین ائمه معصوم شیوه نوینی برای ارتباط با مردم برگزیدند با عنوان سازمان وکالتی و در قالب آن نمایندگان و شاگردان و وکلایی تربیت کرده و آنها را به نمایندگی از خود برای پاسخگویی به شبهات و سوالات مردم به جامعه فرستادند. این افراد وظیفه داشتند تا رابط بین مردم و امام معصوم (ع) باشند همچنین بیانات امام را به گوش مردم رسانده و به سوالات ایشان پاسخ دهند.
وکلای امام حسن عسکری (ع) بیشتر از طریق نامه و توسط افراد مطمئن با ایشان در ارتباط بودند. در قالب این نامه ها بخش عمده ای از معارف فقهی و کلامی امام حسن عسکری (ع) به شیعیان می رسید و گاه سؤالات و معضلات آن ها را برطرف می ساخت. طولانی ترین آن ها یکی از توقیعات امام حسن عسکری(ع) به اسحاق بن اسماعیل نیشابوری است که سراسر پندهای اخلاقی و رهنمودهای با ارزش است. امام در آغاز نامه پس از مقدمه ای طولانی درباره اهمیت هدایت الهی از طریق اوصیا و اینکه ائمه(ع) ابواب علم الهی هستند، آیه (الْیوْمَ أکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ) را دلیل و منت خدا بر انتخاب آنان از جهت هدایت مردم برشمرده است.
لزوم ارتباط بین رهبری و پیروان، خفقان حکومت عباسی و لزوم حفظ شیعیان و مکتب توسط امام، آماده سازی شیعیان برای عصر غیبت از جمله عوامل تشکیل سازمان وکالت در دوران امامت امام حسن عسکری (ع) بود. افراد فعال در نهاد وکالت وظایفی نظیر دریافت وجوه شرعی، رسیدگی به اوقاف، راهنمایی و ارشاد شیعیان و مناظره با مخالفان، نقش سیاسی نهاد وکالت و نقش ارتباطی نهاد وکالت با مردم را بر عهده داشتند.
نظر شما