خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی: امروز ۸ ربیع الاول مصادف است با سالروز شهادت یازدهمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، امام حسن عسکری (ع) است. آن امام همام در سال ۲۳۲ هجری قمری، چشم به جهان گشود. پدر بزرگوار ایشان، امام هادی (ع) و مادرشان بانویی زاهد و پارسا به نام حدیثه است. لقب عسکری، لقبی است که رسول اکرم (ص) به ایشان داده‌اند. در حدیث جابر آمده است که «جندل بن جنادة بن جبیر یهودی» از رسول خدا(ص) پرسید: مرا از اوصیای پس از خویش آگاه ساز تا از آنان پیروی کنم. حضرت فرمود: اوصیای من دوازده تن هستند و آنان را نام برد تا فرمود: پس از او [(امام هادی(ع)] پسرش حسن است که عسکری نامیده می‌شود. قول دیگر اینکه چون خلیفه عباسی، امام عسکری و امام هادی(ع) را در سامرا و در محله «عسکر» تحت نظر قرار داده بود (عسکر یعنی سپاه و لشکر)، لذا آن دو بزرگوار را عسکریین و امام یازدهم را به خصوص «عسکری» می‌گویند.
امام عسکری همراه پدر بزرگوارشان امام هادی (ع) در سن چهار سالگی به اجبار به سامراء تبعید شدند. ایشان در سن ۲۲ سالگی و پس از شهادت مظلومانه امام هادی (ع)، با تقدیر الهی به مقام امامت رسیده و اگرچه امام به حکم شرایط نامساعد و محدودیت های بسیار شدیدی که حکومت عباسی برقرار کرده بود اما موفق به گسترش دانش دامنه دار خود در جامعه شد و در عین حال با همان فشار و خفقان شاگردانی تربیت کرد که هر کدام به سهم خود در نشر و گسترش معارف دینی نقش مهمی داشتند.
بدون شک مهمترین رسالت ایشان را می‌توان زمینه و آماده سازی فکری و روحی جامعه برای ورود به عصر غیبت دانست به گونه‌ای که در سایه این آماده سازی ها، قرن‌ها است که شیعه منتظر ظهور منجی عالم بشریت (عج) است. نهایتاً آن حضرت در روز ۸ ربیع الاول سال ۲۶۰ در سن ۲۸ سالگی مسموم شدند و به شهادت رسیدند و مزار مبارک ایشان در سامراء است. سامراء از «سُرَّ مَن رَأَی» آمده است. حضرت فرموده‌اند: هر کسی که بخواهد در پی غم، سرور پیدا کند، به زیارت من بیاید که زیارت من، غم را رفع می‌کند.
به مناسبت سالروز شهادت امام حسن عسکری(ع) و آغاز ولایت حضرت ولی عصر(عج)، با حجت الاسلام «محسن محمدی»، کارشناس مذهبی به گفت و گو پرداختیم که در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید:
۱- شرایط سخت حاکم بر عصر امام عسکری (ع) را تبیین بفرماید و اینکه چرا زمان حضرت را «دوران محنت» می گویند. امام حسن عسکری (ع) کوتاه‌ترین دوره امامت را در میان ائمه معصومین(ع) دارند و سالهای امامت ایشان در شهر سامرا و غالبا تحت کنترل شدید خلفای عباسی سپری شد. حضرت در مدت شش سال امامت خود با سه خلیفه عباسی به نام‌های معتز، مهتدی و معتمد هم‌عصر بودند که هرکدام تلاش می‌کردند امام را به شهادت برسانند. سختی های دوران امام عسکری(ع) به گونه ای بود که هفته ای دو بار به حکومت عباسی احضار می شد. دوران زندگی امام عسکری (ع) را دوره محنت می گویند چراکه در آن زمان به جهت تفتیش عقائد شیعیان، سخت‌ترین زمان برای شیعه بود.
آن حضرت و یارانش همیشه در خطر و زندان‌های مختلف تحت شکنجه قرار داشتند، به طوری که در مورد امام حسن عسکری (ع) نیز همچون جدّش امام کاظم(ع) گفته می‌شد: «لا یَزالُ یَنْتَقِلُ مِنْ سِجْنٍ إلی سِجْنٍ؛ همواره از زندانی به زندان دیگر، منتقل می شد».
۲- بزرگترین مسئولیت امام عسکری (ع) در آن دوران چه بود. یکی از بزرگترین مسئولیت‌های امام عسکری (ع) معرفی فرزند خویش به عنوان امام و مقتدای مردم و زمینه سازی برای غیبتش است. در کمال الدین شیخ صدوق (ره) آمده است که احمد بن اسحاق قمی می گوید وقتی حضرت حجت (عج) متولد شدند از ناحیه امام یازدهم نامه ای به دستم رسید که به خط حضرت نوشته شده بود و در آن نامه به ولادت فرزندش و غیبت او اشاره نموده است: «بدان که برای ما فرزندی متولد شده است و این امر نزد شما مخفی و از همه مردم مکتوم و پنهان است و ما این مطلب را جز برای نزدیکان و دوستداران ولایتش اظهار نمی کنیم. دوست می داریم که این مسئله را به شما ابلاغ کنیم تا خداوند به سبب آن شما را مسرور گرداند همان طور که خداوند ما را با آن مسرور و شاد گرداند.»
یکی دیگر از شیوه هایی که حضرت در معرفی جانشین پس از خود به کار می گرفت نمایاندن فرزندش به اصحاب خاص بود، تا آنها با یقین و باور به این امر خطیر، به عنوان نماینده و شاهدی گویا در سراسر جهان اسلامی به معرفی حضرت قائم(عج) پردازند. بنابراین این امام همام، نقش بسیار تعیین کننده ای در آماده سازی مردم برای مهدی موعود را داشته و از هر فرصتی برای تبیین این موضوع استفاده می‌کردند.
۳- امام حسن عسکری(ع) در آماده سازی شیعیان برای عصر غیبت چه اقداماتی انجام دادند. امام حسن عسکری (ع) یا بیشتر اوقات در حصر خانگی به سر می‌بردند یا به مناطق مختلف تبعید می‌شدند به همین امام عسکری (ع) پیوسته خود را از بسیاری شیعیان به جز عده‌ای از خواص پنهان می‌کردند. خلفای بنی عباس هم فشار بیشتری بر امام وارد می‌کردند، به همین دلیل حضرت (ع) از پشت پرده با خواص و غیر خواص ارتباط برقرار می‌کردند. بنابراین یکی از راه‌های آماده سازی مقدمه ارتباط مردم با امام زمان (عج) در دوره غیبت همین بود که امام حسن عسکری (ع) مردم را با مساله غیبت امام و عدم حضور ایشان در میان جامعه آشنا کنند.
همچنین برای مهیا کردن ذهنیت مردم و خصوصاً شیعه، درباره امر غیبت، شیوه نهان سازی خود را بیش از آنچه در زندگی امام هادی (ع)، مورد توجه بود، به کار گرفت. از این رو، ایشان به جز ایامی که به دستور معتمد، برای دیدار وی از خانه بیرون می‌رفت و یا به جهت مصالحی که در نظر داشت، به کسی اجازه ملاقات می‌داد، یا خود، شخصاً به دیدار آنها می‌رفت، دیدار و ملاقات دیگری با مردم نداشت. از سوی دیگر، امام عسکری(ع) چون در پادگان نظامی سامراء، تحت کنترل شدید حکام عباسی بودند، غالباً با شیعیان فاصله داشتند و امور و ارتباطات ایشان از طریق مکاتبات و توقیعات و وکلا بود؛ مثلاً از طریق مکاتبه به سوالات شیعیان پاسخ می‌دادند.
۴- امام حسن عسکری (ع) چه نقشی در توسعه شبکه وکالت داشتند؟ عرصه دیگر فعالیت‌های امام حسن عسکری(ع) ایجاد شبکه ارتباطی با شیعیان بود. البته سابقه شبکه وکالت هم از زمان امام جواد(ع) است که در زمان امام حسن عسکری(ع) برای امنیت فکری شیعیان و پذیرش موضوع غیبت توسعه و تداوم پیدا کرد؛ مثلاً ایشان ابراهیم بن عبده را نماینده و وکیل خودشان در نیشابور گذاشتند، احمد بن اسحاق بن عبدالله قمی اشعری را در قم گذاشتند، ابراهیم بن مهزیار اهوازی را در اهواز گذاشتند، محمد بن عثمان امری را در رأس سلسله‌مراتب وکالت تعیین کردند که این محمد بن عثمان بعدها جزء نواب دوران غیبت آقا امام زمان(عج) شدند. این شبکه وکالت و ارتباطی علاوه بر تعیین وکلا، بسترها و قالب‌های دیگری هم داشت. حضرت مکاتباتی را با مناطق مختلف انجام می‌دادند، نمایندگان و پیک‌هایی را به مناطق مختلف اعزام می‌کردند. امام ۲ نامه به شیعیان قم و مدینه نوشتند که این‌ها حکایت از همین ظرفیت شبکه ارتباطی امام حسن عسکری(ع) برای شیعیان است.
۵- با توجه به اینکه امام حسن عسکری (ع) به شدت تحت نظر بودند چگونه دین اسلام را تبلیغ می کردند؟ مراقبت نسبت به امام عسکری (ع) آن چنان شدید بود که شب هنگام و بی خبرانه به خانه حضرت هجوم می‌بردند و آنجا را تفتیش می‌کردند در چنین شرایطی ارتباط مستقیم مردم با امام ممکن نبود، از سوی دیگر قرار بود پس از ایشان امام ظاهری نباشد بنابراین امام یازدهم بوسیله سازمان وکالت و تربیت شاگردان، با شیعیان در ارتباط بودند و آنها را به وسیله وکلا و نمایندگان خود راهنمایی می‌کردند. در نتیجه مردم خیلی از مسائلشان را از طریق مکاتبه و یا تماس با وکلای امام با حضرت مطرح می‌کردند، در واقع سازمان وکالت و مدیریت افکار عمومی، موجب آمادگی شیعه شد تا با مراجعه به علما مشکلات خود را حل کنند و از این طریق با مفاهیم قرآنی و اسلامی آشنا شوند.
۶- در خصوص سیره اخلاقی و رفتاری امام حسن عسکری (ع) توضیح بفرمایید؟ مهمترین ویژگی اخلاقی امام حسن عسکری (ع) توانایی این امام بزرگوار در تسخیر قلوب مردم بود. این سیره اخلاقی موجب شد تا حتی رفتار دشمنان ایشان با این امام بزرگوار تغییر کند و در مواضعشان تحول ایجاد شود و به اصلاح خود بپردازند، به عنوان مثال فردی به نام علی بن نارمش که به عنوان بد اخلاق‌ترین فرد حکومت عباسی در مقابل شیعیان و ائمه معصومین (ع) شناخته می‌شد مامور نگهبانی از امام حسن عسکری(ع) بود و اجازه تام داشت تا هرگونه صلاح می‌داند به شکنجه این امام بزرگوار بپردازد، اما پس از گذشت یک روز از هم جواری این فرد با امام یازدهم کاملا مواضعش تغییر کرد و به امام(ع) اعلام کرد من حاضر به هر نوع همکاری با شما هستم این تحول به اندازه‌ای بود که مورخین این فرد را با بصیرت‌ترین و با محبت‌ترین فرد نسبت به امام یاد می کنند.
ترغیب به خدمت رسانی نمونه دیگری از سیره اخلاقی امام یازدهم است. در روایتی به نقل از امام حسن عسکری(ع) آمده است یکی از درهای بهشت، بابُ المعروف است، از آن در کسی داخل بهشت نمی‌شود مگر اینکه در دنیا کارهای نیک انجام داده و به مردم کمک و خدمت کند.
۷- چگونه می توان سیره امام حسن عسکری (ع) را برای جوانان الگو قرار داد؟ باید سیره و منش ائمه اطهار (ع) را بشناسیم و نسبت به آنها معرفت پیدا کنیم و در شرایط کنونی جامعه بر تقویت اعتقادی جوانان کوشا باشیم تا با هر لرزشی این اعتقادات تضعیف نشود همانگونه که امام عسکری با تبلیغ دین اسلام از اعتقادات مردم مراقبت می کردند. امام حسن عسکری(ع) می فرمایند: «از ما نیست، کسی که از خودش مراقبت نداشته باشد.» در واقع باید حواسمان به خودمان باشد یعنی طوری خودمان را تربیت کنیم که امیر نفس خودمان باشیم. آن چیزی که ما از امام حسن عسکری(ع) می بینیم این است که در اوج جوانی، اوج تقوا و خضوع را داشتند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هم درباره‌ی امام حسن عسکری (ع) فرمودند: «این روز‌ها متعلق به امام عسکری (سلام‌اللّه‌علیه) است، که می تواند الگوی همه‌ی مؤمنان، بخصوص جوانان باشد. این امامی که موافقان و مخالفان، همه، اعتراف کردند به فضل او، به علم او، به تقوای او، به طهارت او، به عصمت او، به شجاعت او در مقابل دشمنان، به صبر و استقامت او در برابر سختیها. این انسان بزرگ، این شخصیت باشکوه، وقتی به شهادت رسید، فقط بیست و هشت سال داشت.»
نظر شما