به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از سمنان؛ استان سمنان به واسطه قرار گرفتن در نوار جنوبی البرز و شمالی دشت کویر دارای اقلیم مختلفی از بیابان کامل تا جنگل انبوه است. این اقلیم سبب شده تا حیات وحش این استان نیز دارای تنوع بسیار خوبی باشد.
بیش از ۲۳ درصد از وسعت استان سمنان مناطق حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش است که در نوع خود نسبت به دیگر استان‌های کشور کم نظیر محسوب می‌شود، همچنین دشت کویر، زیست‌کره توران و خوش ییلاق، پرور و… در این استان قرار دارد.
استان سمنان دارای بیش از ۵۰ گونه از ۱۶۴ گونه پستاندار ایران بوده و متجاوز از ۱۶۰ گونه پرنده و بیش از ۴۰ گونه خزنده، ۶ گونه دوزیست و چندین گونه از ماهیان بخشی از تنوع زیستی استان است که در شرایط کنونی مطالعه و شناسایی شده‌اند.
سمنان به دلیل واقع شدن بین دو آب و هوای مرطوب خزری و گرم بیابانی- کویری از تنوع بی نظیری برخوردار است. پستانداران در دنیا دارای ۲۰ راسته هستند و این در حالی است که ۱۰ راسته از آنها در کشور ما شناسایی شده‌اند از ۱۰ راسته پستانداران شناخته شده کشور هفت راسته در استان سمنان پراکندگی داشته و زیست می‌کنند.
گورخر ایرانی زیرگونه ای از گورخر آسیایی است که به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد ، گورخر آسیایی در گذشته جمعیت فراوانی در خاورمیانه، آسیای میانه و چین داشت اما اکنون نسل آن در اغلب مناطق منقرض شده است.
حفاظت از این گونه در خطر انقراض به صورت جد از سوی اداره کل محیط زیست استان سمنان در دستور کار است.
پارک ملی کویر یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین مناطق حفاظت‌شده ایران است که بیشتر آن در استان سمنان شهرستان گرمسار و بخش‌های هم در استان‌های تهران، قم و اصفهان قرار می‌گیرد.
مطالعات و تحقیقات انجام شده توسط متخصصان نشان می‌دهد پارک ملی کویر در غرب استان سمنان در شهرستان گرمسار، یکی از زیستگاه‌های مهم گورخر ایرانی در کشور است.
پارک ملی کویر ابتدا در سال ۱۳۴۳ به عنوان منطقه حفاظت شده با مساحتی بالغ بر ۶۰۰ هزار هکتار تحت مدیریت کانون شکار ایران درآمد و در سال ۱۳۵۴ تمامی مساحت قبلی به پارک ارتقاء سطح یافته و به عنوان ذخیره‌گاه زیست گاه به دبیرخانه یونسکو معرفی شد و بالاخره در سال ۱۳۶۱ این منطقه به دو قسمت پارک ملی و منطقه حفاظت شده که بخش جنوبی و جنوب شرقی آن با مساحت ۴۴۰ هزار هکتار شامل سیاه کوه، نخجیر و سفید آب تحت عنوان پارک ملی ابقاءشد.
از جمله گونه‌های جانوری این منطقه می‌توان به قوچ و میش، کل و بز، جبیر (از گونه‌های شبیه آهو)، گور خر آسیایی، گرگ، کفتار، روباه شنی، گربه شنی، گربه کاراکال و انواع خزنده گان مانند مار افعی شاخدار و ... اشاره کرد.
پارک ملی کویر یکی از قدیمی ترین مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست است که تا چند دهه قبل بهترین ذخیره جمعیت گورخر آسیایی را میزبانی می‌کرد، اما در اثر خشکسالی و شکار غیرمجاز جمعیت این گونه ارزشمند از دست رفت که اکنون در قالب طرح معرفی مجدد گورخر آسیایی به زادگاهش در پارک ملی کویر گرمسار، انتقال پنج راس گورخر ایرانی از منطقه توران شاهرود و چهار راس گورخر از سایت تکثیر گوراب استان یزد به پارک ملی کویر استان سمنان از سال ۹۷ انجام شد.
برای معرفی دوباره گورخر ایرانی به زادگاهش پارک ملی کویر گرمسار و افزایش جمعیت، مرکز تحقیقات، تکثیر و رهاسازی گورخر ایرانی در پارک ملی کویر استان سمنان ایجاد شد که در کشور و حتی در منطقه منحصر به فرد است و تمام جزئیات این مرکز اعم از کاروان ایمن و استاندارد حمل گورخر و نقشه و مشخصات مرکز تکثیر و تجهزات و امکانات تعبیه شده در آن با اتکا به دانش بومی کارشناسان حفاظت محیط زیست استان سمنان طراحی و ساخته شد.
به اتفاق جمعی از خبرنگاران و عکاسان عازم رفتن به پارک ملی کویر شدیم بعد از اینکه از شهر گرمسار وارد جاده کویری شدیم یک جاده سنگفرش در کنار جاده خاکی در ابتدای کویر چشم ها را خیره می کرد این جاده سنگفرش حدود سی کیلومتر بود.
جاده‌ی دست‌ساز سنگفرش که با سنگهای تراش‌خورده روی بستر کویر گرمسار ساخته شده، بطول ۳۵ کیلومتر و عرض۵ متر در مسیر شاهراه تاریخی اصفهان - ساری در دوره صفوی برای سهولت رفت وآمد کاروانیان که در این مسیر به باتلاقها و نمک زارهای جنوب گرمسار برخورد می کردند احداث شده است.
این جاده حدود ۴ الی ۵ متر عرض داردکه بخش میانی آن برجسته و طرفین جاده شیب دار است و این جاده با قلوه سنگ های قهوه یی مایل به سیاه (استخراج شده از سیاه کوه، همراه ملات آهک (ساروج) مفروش است که پس ازسالیان دراز هنوز محکم و استوار بر جای مانده است.
روی این جاده بقایای دو پل سنگی هنوز مشاهده می‌شود که از تعداد دهنه‌های پل می‌توان حدس زد که هنگام بارندگی به ویژه در فصول بهار و پاییز چه سیلابی در این دشت وسیع به راه می‌افتد و این جاده به صورت گرده ماهی و در دوطرف آن کانال های کوچکی ساخته شده که آبریز جاده است.
مورخین اشاره می کنند در سفری که شاه عباس کبیر از اصفهان از طریق کویر مرنجاب و یا کاروانسرای گرما به منطقه سفیدآب در پارک ملی فعلی کویر مراجعه می کند و بعد وارد سیاه کوه می شود و کاروانسرای عین الرشید و قصر بهرام را احداث می کند برای عبور از آن، از طریق این جاده به سمت زیارت مشهد در فصل پاییز با همراهنانش حرکت می کنند که به دلیل ریزش باران و لغزنده بودن این فاصله تقریبا ۳۵ کیلومتری، باتلاقی ایجاد می شود که تعدادی از چارپایان دچار شکستگی استخوان می شوند و شاه دستور می دهد که تا برگشتن ما از مشهد این جاده درست شود .
این جاده ۳۵ کیلومتر طول با عرض پنج متر و دارای ارتفاع تقریبا ۶۰ سانتی متری است و یک لایه ای از زغال در زیر جاده ریخته شده تا حالت تعلیق بدهد و به صورت پل شناور بتواند بماند. خوشبختانه این اثر تاریخی وجود دارد اگر چه عرض این جاده کمتر شده و به رسیدگی بیشتر احتیاج دارد.
بعد از حدود ۶۰ کیلومتر به پاسگاه کویری سنگ فرش رسیدیم و«بهرامعلی ظاهری» در جمع خبرنگاران از وجود دو گله گورخر ایرانی در پارک ملی کویر خبر داد وگفت: بخش بیشتر این گورخرها در کویر مرکزی به صورت آزادانه و در محیط طبیعی زیست دارند. ضمن اینکه فعالیت های پژوهشی نیز در سایت انجام می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان از گورخر ایرانی به عنوان یک گونه چتر در زیستگاه پارک ملی نام برد و گفت: گونه‌های چتر از اهمیت بسیار بالایی در زیستگاه برخوردارند و به پایداری جمعیت سایر گونه‌های پارک ملی کویر مرکزی نظیر جبیر و...کمک می‌کنند.
وی از انتقال موفق گورخربه پارک ملی کویر مرکزی پس از ۴ سال وقفه در طی دوهفته گذشته خبردادوگفت: آخرین مرحله انتقال تعداد ۱۲ راس گورخر ایرانی از پارک ملی خبر کرمان به پارک ملی کویر مرکزی گرمسار انجام شده است.
ظاهری با بیان اینکه در این انتقال که به صورت زمینی صورت پذیرفت رکورد انتقال حیات وحش ( گونه در معرض انقراض گورخر ایرانی ) با مسافتی بالای یک هزارو۲۵۰ کیلومتر در ایران شکسته شد و مدت زمان حدود یک شبانه روز عملیات انتقال به طول انجامید افزود: این انتقال پس از بررسی های کارشناسی و پیگیری های مکرر دو ماهه معاونت محیط زیست طبیعی استان سمنان و کرمان همچنین پیمانکار پروژه و هم اندیشی های صورت گرفته فی مابین در این مدت انجام شد که نهایتا ثمره آن الحاق تعداد ۱۲ راس گورخر با ترکیب جنسی و سنی ۶ راس ماده بالغ ، سه راس نر بالغ و سه راس نابالغ به جمعیت گورخر های موجود ( ۱۶ راس ) در زیستگاه طبیعی پارک ملی کویر مرکزی بوده است.
به گفته وی محیط زیست سمنان در نظر دارد پس از سازگاری گورخر های انتقال یافته با شرایط و محیط طبیعی پارک ملی کویر مرکزی نسبت به رها سازی آنها به عنوان جمعیت دوم آزاد در سطح زیستگاه این ذخیره گاه زیست کره بین المللی اقدام کندو جمعیت گورهای رها شده در پارک را به ۲۸ راس برساند.
در ادامه عازم قصر بهرام در پانزده کیلومتری پاسگاه سنگ فرش شدیم ، کاروانسرای قصر بهرام نيز داراي بنای بيرونی چهار گوش و دارای چند برج با دو دروازه شمالی و جنوبی است و روکار آن از سنگهای بزرگ آهکی صیقل شده سفيد رنگ است که از کوههای مجاور آورده شده‌اند.
اين بنا كه در دوره صفويه تعمير اساسي شد، به بناي شاه عباسي معروف شده است، سفال هايي که از اطراف اين بنا به دست آمده به احتمال قوی از دوره تيموری و نشانه آن است که اين بنا پيش از صفويه برپا بوده است.
کاروانسرای قصر بهرام که با نام‌های کاروانسرای شاه عباسی و رباط سیاه‌کوه نیز شناخته شده است. به گفته‌ی ایرج افشار، این بنا از آن رو قصر بهرام گور نامیده شده که، به گفته‌ی شکارچیان و مسافران، بهرام پنجم ساسانی (۴۲۱ – ۴۳۸ میلادی) در همین نواحی شکار می‌کرد. روزی بهرام در باتلاق‌های نمکین اطراف سفیدآب و بیابان مخوف ریگ جن فرو رفت و دیگر برنگشت. به گفته‌ی احمد مستوفی‌الممالک، که خاندانش در اینجا شکار می‌کردند، در این منطقه تا همین چند دهه‌ی پیش گورخرهای زیادی وجود داشت. اما از اوایل دهه‌ی ۱۳۶۰ هیچ گورخری در این منطقه مشاهده نشده است.
از طرف دیگر نکته‌ای که باعث می‌شود این بنا را در آغاز کار نه کاروانسرا بلکه قصر یا ساختمان شکاری بدانیم فاصله‌ای است که بنا از نزدیک‌ترین چشمه‌ی آب شیرین دارد. چشمه‌ی آب شیرین، که به چشمه‌ی شاهی نامور است، در فاصله‌ی هفت کیلومتری بنا قرار دارد که با کانال‌های سنگی آبش به سمت سازه سرازیر می‌شده است. به نظر می‌رسد علت ساختن ساختمان در چنین فاصله‌ای از چشمه آن بوده که هیبت بنا و سر و صدای احتمالی برخاسته از فعالیت‌های آن موجب فراری دادن حیوانات نشود و همچنان گورخر و حیوانات دیگر برای نوشیدن به حوالی این چشمه بیایند.
در جریان تور یک روزه گردشگری خبرنگاران به پارک ملی کویر مرکزی در پاسگاه سنگ فرش، تفاهم نامه همکاری فی ما بین اداره کل محیط زیست استان سمنان و دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار منعقد شد.
هدف از انعقاد تفاهم نامه بهره گیری از توانایی های علمی و توسعه همکاری های آموزشی، پژوهشی و تحقیقاتی سازمان یافته فی مابین طرفین به منظور مرتفع نمودن نیازهای متقابل است.
این تفاهم نامه به مدت سه سال منعقد شده و بهره مندی دانشجویان و اساتید به ویژه دانشجویان دانشکده دامپزشکی از محیط زیستی موجود برای انجام پروژه های تحقیقاتی و از طرف دیگر پیشبرد بهتر و ارتقا علمی و تنوع زیستی پارک ملی کویر با بهره مندی از ظرفیت علمی دانشگاه از اهداف این تفاهم نامه است.
نظر شما