به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، مأمون عباسی در سال 200 ه.ق، با نامه ها و پیام های بسیار، امام رضا(ع) را به خراسان دعوت کرد ، حضرت ناگریز از روی اکراه این دعوت را پذیرفت و با کاروانی که مأمون فرستاده بود، به سوی خراسان آمد.یک سال بعد حضرت معصومه(ع) به شوق دیدار برادرش حضرت رضا(ع) عازم خراسان گردید و با همراهان حرکت کردند.حقیقت هجرت حضرت معصومه (س) برای حمایت از ولایت امام الرضا(ع) و تقویت مسأله رهبری بود ، که در ظاهر به صورت سفر برای دیدار برادر عنوان می شد. ایشان و دیگر خواهر و برادرانش سفر کردند تا از علی بن موسی الرضا (ع) حمایت کنند و اینکه به جامعه اسلامی بفهمانند که امام هشتم را برای اسارت و شهادت به طوس می برند نه برای ولایتعهدی، و به همین دلیل امامزاده های فرزندان امام موسی کاظم (ع) در ایران بسیار است. طبق مستندات تاریخی حضرت فاطمه معصومه (س) به شوق دیدار برادرش امام رضا (ع) از مدینه رهسپار خراسان شدند تا به شهر ساوه آمدند و به خاطر بیماری تصمیم گرفتند که به شهر قم سفر کنند،حضرت معصومه در ۲۳ ربیع الاول سال ۲۰۱ قمری به شهر قم وارد شدند در حالی که موسی‌بن خزرج بزرگ خاندان اشعری، زمام شتر حضرت را به دوش می‌کشید، با استقبال پرشور مردم قم قرار گرفتند، و ۱۷ روز در محلی که امروز «بیت‌النور» نامیده می‌شود، به‌عنوان مهمان اقامت داشتند. در سالروز ورود حضرت معصومه(ع) به قم با حجت الاسلام «احمد میر مرشدی» استاد دانشگاه و کارشناس دینی گفت گویی انجام داده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
امام موسی کاظم (ع) دارای چند دختر بودند و در کجا مدفون هستند؟
دختران نمونه عالم، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، حضرت زینب کبری سلام الله علیها و فاطمه معصومه سلام الله علیهاهستند.ابن «جوزی» یکی از علما و مورخان اهل سنّت در قرن هفتم می نویسد: در بین اولاد موسی کاظم(ع) چهار دختر به نام فاطمه وجود دارد: «فاطمه صغری» که به او بی بی هیبت گفته می شود، و در مدخل جنوبی شهر باکو در آذربایجان شوروی (سابق) دفن است. «فاطمه وُسطی» که در شهر رشت مدفون می باشد. «فاطمه اُخری» (ستّی فاطمه) که در اصفهان دفن شده است.
فاطمه کبری (فاطمه معصومه) که مدفن او در قم، زیارتگاه شیعیان و اهل دل می باشد. کمتر امام زاده ای به اندازه حضرت معصومه(ع) مورد توجّه و سفارش امامان معصوم قرار گرفته است. حضرت عبدالعظیم حسنی با آن همه عظمت، بیش از یکی دو روایت در موردش وارد نشده است، ولی در باره عظمت و مقامات فاطمه معصومه (ع) حدود یازده روایت وارد شده است، حتی سالها قبل از ولادت آن حضرت (حدود ۴۵ سال قبل) امام صادق(ع) سخنان بسیار ارزشمندی درباره عظمت و فضیلت آن بانو بیان داشته است که نشان از اوج عظمت و فضیلت آن حضرت دارد.
یکی از شیعیان به محضر امام صادق(ع) شرفیاب شد و مشاهده کرد که آن حضرت در کنار گهواره با کودکی سخن می گوید، تعجب کرد و عرض کرد: آیا با کودک نوزاد سخن می گویی؟ حضرت صادق(ع) فرمود: اگر تو هم مایل هستی می توانی نزد او بیایی و با او گفتگو کنی. او می گوید: نزد گهواره آن نوزاد رفتم، سلام کردم، جواب سلام را داد و به من فرمود: نامی که برای دختر تازه به دنیا آمده ات برگزیده ای عوض کن، زیرا خداوند آن نام را دشمن می دارد (سخن نوزاد اشاره به نام دختری بود که به تازگی، خداوند به من عنایت فرموده بود، که او را «حمیرا» نامگذاری کرده بودم).
سخنان آن نوزاد و اطلاع او از اخبار پنهانی و نهی از منکر او، مرا بیشتر به تعجب واداشت و بهت زده شدم، امام صادق(ع) فرمود: تعجب نکن! این کودک فرزندم موسی است، خداوند از او دختری به من عنایت کند که نامش فاطمه است او در سرزمین قم به خاک سپرده می شود، و هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود. و در جای دیگر فرمود:« سَتُدْفنُ فیها امْرأةٌ مِنْ أَوْلادی تُسَمّی فاطمةُ فَمَنْ زارَها وَجَبَتْ لَهُ الجنّةُ؛) به زودی بانویی از فرزندان من به نام فاطمه در آن (قم) دفن می شود، هر کس او را زیارت کند، بهشت برای او واجب می گردد".
در ذیل روایت آمده است که امام صادق(ع) این سخن را قبل از ولادت امام کاظم (ع) فرمود. با توجه به این که امام کاظم(ع) در سال ۱۲۸ (هـ.ق) چشم به جهان گشوده است و تولد حضرت معصومه در سال ۱۷۳ رخ داده است امام صادق(ع) این سخن را ۴۵ سال قبل از تولد حضرت معصومه فرموده است. امام صادق (ع) در حدیث دیگری می فرمایند: آگاه باشید برای خدا حرمی است و آن مکه است، برای رسول خدا حرمی است و آن مدینه است برای امیرالمؤمنین علی (ع) حرمی است و آن کوفه است و قم کوفه کوچک است، بدانید که بهشت دارای 8 در است که سه در آن از قم گشوده می شود آن گاه فرمود: «تُقبَضُ فیها امرأةٌ مِن وُلدی اسمُها فاطمة بنتُ موسی وتَدْخُلُ بِشَفاعَتِها شیِعَتی الجَنّةبِأَجمَعِهِم». در قم دختری از فرزندانم قبض روح می شودکه اسمش فاطمه دختر موسی است وبه شفاعت اوهمه شیعیان من وارد بهشت می شوند."
در خصوص سخن معروف امام کاظم علیه السلام در مورد حضرت معصومه سلام الله علیها که فرمودند پدرش به فدایش، چه چیزی باعث شده این تعبیر در مورد ایشان بیان شود؟
روزی امام کاظم(ع) به مسافرت رفته بودند ، جمعی از شیعیان حضرت برای پرسش چند سؤال به خانه ایشان در مدینه آمدند آن حضرت نبود.سؤالها را درکاغذی نوشتند به اهل خانه دادند فردا برای خداحافظی آمدند، دیدند حضرت معصومه (س) که حدود 5- 6 سال داشت جواب همه را نوشته به آنها داد در مسیر به امام برخورد کردند.امام وقتی جوابها را دیدند سه بار فرمودند: «فِداها ابوها»!!! امام رضا(ع) 25 سال بزرگتر از حضرت معصومه(ع) بودند و حضرت معصومه (ع) 21 سال تحت سرپرستی امام رضا (ع) بودند ، زیرا امام کاظم (ع) در سال 179 ه.ق به دستور هارون زندانی شده بودند .
انگیزه هجرت حضرت معصومه (س) از مدینه به قم چه عاملی بود؟
مأمون عباسی در سال 200 ه.ق، با نامه ها و پیام های بسیار، امام رضا(ع) را به خراسان دعوت کرد ، حضرت ناگریز از روی اکراه این دعوت را پذیرفت و با کاروانی که مأمون فرستاده بود، به سوی خراسان آمد.یک سال بعد حضرت معصومه(ع) به شوق دیدار برادرش حضرت رضا(ع) عازم خراسان گردید و با همراهان حرکت کردند.حقیقت هجرت حضرت معصومه (س) برای حمایت از ولایت امام الرضا(ع) و تقویت مسأله رهبری بود ، که در ظاهر به صورت سفر برای دیدار برادر عنوان می شد. ایشان و دیگر خواهر و برادرانش سفر کردند تا از علی بن موسی الرضا (ع) حمایت کنند و اینکه به جامعه اسلامی بفهمانند که امام هشتم را برای اسارت و شهادت به طوس می برند نه برای ولایتعهدی، و به همین دلیل امامزاده های فرزندان امام موسی کاظم (ع) در ایران بسیار است. وقتی که به ساوه رسیدند ، خبر ورود آن بانوی با عظمت به آل سعد رسید ، همگی به اتفاق به استقبال او رفتند تا او را به قم دعوت کنند، در میان آنها موسی بن خزرج به کاروان حضرت معصومه(ع) رسید ، زمام شتر آن حضرت را گرفته و به طرف قم آمد و در منزل خود با کمال افتخار از آن بانو پذیرایی کرد، ولی پس از 16یا 17روز آن بانوی ارجمند ، رخت از جهان بربست و پسران سعد را در سوگ خود نشانید.
نخستین افرادی که مقبره شریف حضرت معصومه (ع) را بنا کردند چه کسانی بودند؟
محل دفن حضرت مشهور به بابلان از باغ های موسی بن خزرج اشعری بود. اولین سایه بان مقبره شریف حضرت معصومه (ع) را خاندان اشعری بنا نمودند. وجود با برکت حضرت معصومه (س) باعث شد که شیعیان از تمام نقاط عالم همچون پروانه به گرد وجود شمع حرم جمع شوند، و این پیش بینی توسط امامان معصوم (ع) سالها قبل اعلام گردید. هر چند عصمت در مرحله عالی، اختصاص به معصومین دارد، ولی شواهدی در دست است که نشان می دهد فاطمه معصومه (ع) در مرحله ای از عصمت قرار دارد، امام هشتم (ع) آن بانو را با لقب «معصومه» یاد کرده است و فرموده است: «مَن زارَ المَعصُومة بِقُم کَمَن زارَنی»؛ که نشان از پاکی و طهارت نسبی آن حضرت دارد. از امام رضا (ع) دو زیارت نامه برای حضرت معصومه(ع)روایت شده است. و این حاکی از مقام والای آن بانوی بزرگ است. در زیارتنامه وی امام رضا(ع) حضرت را به ۸ لقب ملقب فرموده و بیان داشتند: کسی که مرقد حضرت معصومه (ع) را در قم زیارت کند مانند کسی است که مرا زیارت کرده است.در زیارت آن حضرت می خوانیم «السلام علیک ایّتها الطّاهرة الحمیدة الکبیرة الرّشیدة التّقیّة النّقیّة المرضیّة» ؛ سلام بر تو ای پاکیزه ستوده، ای نیکوکار رشیده، پاک و پاکیزه، ای بانوی شایسته و پسندیده.
چرا حضرت معصومه (س) ازدواج نکردند؟
حضرت زینب دختر امام جواد (ع) نیز گنبد و بارگاهی با آجر و سنگ و گچ بر روی مرقد مطهر ساخت و در هر دوران صحن و سرای حضرت پرشکوه تر گشت تا اینکه در زمان صفویه گسترش حرم به اوج خود رسید و حرم فعلی از آثار همان دوره است.دختران امام کاظم(ع) به ویژه حضرت معصومه(ع) در سطحی از کمالات بودند که برای خود کفو و همسر مناسبی نیافتند ، تا با او ازدواج کنند ، امام کاظم(ع) به آنها سفارش کرده بود که با رأی و مشورت برادرشان حضرت رضا(ع) ازدواج کنند. ترس و وحشت حکومت پُر از خفقان و اختناق هارون، به گونه ای بود که کسی جرأت نمی کرد با دختران امام کاظم(ع) ازدواج نماید و داماد آن حضرت شود ، زیرا دامادی آن حضرت ، از نظر دستگاه طاغوتی هارون ، موجب خطر شدید برای آن داماد می شد، به این ترتیب، حضرت معصومه(ع) و بعضی از خواهرانش، از ازدواج صرف نظر کردند.از زمانی که حضرت معصومه در قم دفن شده است، این شهر مرکز علم و دانش بوده و هست و در این زمان به اوج خود رسیده است. و تاکنون صدها مرجع و عالم دینی و هزاران کتاب درباره اسلام و معارف اسلامی به جامعه بشری تحویل داده شده است و این هم امری است که پیشاپیش توسط امامان معصوم اعلام گردیده است.امام صادق(ع) فرمود: "کوفه به زودی از مؤمنان خالی می شود، و علم از آن جمع می شود، همانطوری که مار در لانه اش جمع می شود، «ثُمَّ یَظهَرُ العِلمُ بِبَلْدَه یُقالُ لَها قُم وَ یَصیرُ مَعدِناً لِلعِلمِ وَ الْفَضْلِ حَتّی لا یَبْقَی فِی الأَرضِ مُستَضْعفٌ فِی الدّینِ حَتّی المُخَدَّراتِ فِی الحِجالِ، وَ ذلِکَ عِندَ قُربِ ظُهُورِ قائِمِنا »؛ سپس علم و دانش در شهری که به آن قم گفته می شود، ظاهر می گردد، و آنجا مرکز علم و فضیلت می شود، تا جایی که هیچ کس حتی خانم های پشت پرده در دین (آگاه می شوند) مستضعف باقی نمی مانند و این نزدیک ظهور قائم ما (مهدی(ع)) خواهد بود.
راستی چه روایت زیبایی و چه بشارت مسرّت آوری. امیدواریم که آن زمان همین دوران باشد. و در جای دیگر فرمود: خدا به کوفه بر سایر شهرها احتجاج کرده و به مؤمنان آنجا در مقابل مردم سایر شهرها احتجاج می کند، و به واسطه شهر قم به سایر شهرها (هم) احتجاج می کند، خداوند قم و مردم آن را رها نکرده تا مستضعف فکری و فرهنگی نشوند، بلکه آنان را موفق و تأیید کرده است.و در روایت دیگری ضمن دعا درباره اهل قم و بیان اوصاف آنان فرمود: «سلام اللّه علی اهل قم یسقی الله بلادهم الغیث و ینزّل اللّه علیهم البرکات، و یبدّل اللّه سیئاتهم حسناتٍ، هم اهل رکوعٍ و سُجُودٍ و قیامٍ و قعودٍ، هم الفقهاء العلماء، هم اهل الدرایة و الروایة و حُسْنُ الْعبادةِ» سلام بر مردم قم، خداوند شهرهای آنان را با باران سیراب می کند، و برکتها را بر آنان نازل می کند، و بدی های آنان را به خوبی تبدیل می کند، آنان اهل دانش و از علماء هستند، اهل درک حقایق و روایت و نیکو عبادت کردن هستند".
در خصوص ویژگی های علمی و شخصیتی حضرت معصومه (س) توضیح دهید؟
قابل ذکر است تاریخ اسلام بانوان محدّثه متعددی را در صفحات خویش جای داده است که این محدّثه ها در عصر رسالت به ۴۵ نفر و در عصر امیرمؤمنان علی(ع) به سیزده نفر و همچنین راویان زن از فاطمه زهرا(س) به هفت نفر از امام حسن(ع) به چهار نفر، راویان زن از امام حسین به سه نفر، از امام سجاد(ع) به سه نفر، امام باقر(ع) چهار نفر، امام صادق(ع) ۳۳ نفر، امام کاظم(ع) به پنج نفر، امام رضا(ع ) به هشت نفر، و از امام جواد(ع) به پنج نفر و از امام هادی (ع) به سه نفر، و از امام حسن عسکری(ع) به یک نفر می رسند.در بین این محدّثه ها نام فاطمه معصومه سلام اللّه علیها در بین راویان پدرش امام هفتم(ع) و برادرش حضرت رضا(ع) می درخشد. این بانوی پرهیزکار در مکتب اهل بیت (ع) درس کرامت و پاکدامنی آموخت و از علم و درایت سرشار شد و در ردیف زنان عالمه، محدثه و والامقام جهان اسلام قرار گرفت. این بانوی والامقام در پیروی از امام زمان خویش به مقابله با جریان‌های انحرافی پرداخت و از استمرار امامت معصومان از سلاله پاک رسول خدا (ص) با استناد به احادیث نبوی حمایت کرد. به طوری که آن حضرت (س) در فاصله شهادت پدرش تا اعلام علنی امامت و جانشینی امام رضا (ع) که بر اثر جو خفقان و امکان شهادت امام رضا (ع) به تعویق افتاد، به مدت چهار سال با نقل احادیث متعدد و طرح موضوعات دینی به نیازهای پیروان اهل بیت (ع) پاسخ گفت و به روشنگری در حوزه علوم دینی پرداخت.
«شیخ محمد تقی تُستری»، در قاموس الرجال، حضرت معصومه (س) را به عنوان بانوی اسوه معرفی کرد و فضیلت وی را در میان دختران و پسران حضرت موسی بن جعفر(ع)، غیر از امام رضا (ع) بی نظیر دانسته است. ایشان در این زمینه چنین می نویسد: "در میان فرزندان امام کاظم (ع) با آن همه کثرتشان، بعد از امام رضا(ع) کسی هم شأن حضرت معصومه (س) نیست". بی گمان این گونه اظهار نظرها و نگرش به شخصیت فاطمه دختر موسی بن جعفر(ع) بر برداشت هایی استوار است که از متن و روایات وارده از ائمه اطهار (ع) به دست آمده است. این روایت ها، مقام هایی را برای فاطمه معصومه (س) برشمرده اند؛ مقامی که نظیر آن، برای دیگر برادران و خواهران وی ذکر نکرده اند و به این ترتیب، نام فاطمه معصومه (س) درشمار زنان برتر جهان قرار گرفته است.
با توجه به شرایط امروز جامعه دختران و زنان ما چگونه می توانند از سبک زندگی حضرت معصومه (س) الگوپذیری کنند؟
دختران ایران زمین در عرصه‌های مختلف فرهنگ، اقتصاد، سیاست، ورزش و … همواره حضوری فعال دارند و تمام روزهای تقویم ملی از افتخارات دختران ایران زمین پر شده است. از ابتدای انقلاب اسلامی ایران در ۱۳۵۷ خورشیدی، مسأله زنان در جامعه با توجه به ابعاد انسانی زن، در دو عرصه خانواده و جامعه تبیین شد و طبیعی است در مرحله تحقق شعارها، حفظ کرامت زن در خانواده و اجتماع ایرانی در دوره‌های مختلف، شدت و ضعف یافته است. بررسی جایگاه والا و ارزشمند حضرت معصومه (س) و راه‌های الگوگیری دختران مسلمان در جامعه امروزی از مقام شامخ آن حضرت (س) می تواند دختران و زنان سرزمینمان را برقله ی عظمت و شوکت بنشاند.
دختران جامعه ما با انتخاب‌ها، تصمیم‌ها و حضورشان در عرصه‌های مختلف جامعه، اقشار مختلف را به این باور رسانده‌اند که جامعه برای پیشرفت و همدليِ بیشتر و هم افزایی به نظر و اقدام همه اقشار جامعه از جمله زنان نیازمند است. بانوان در ایران اسلامی، جایگاه قابل توجهی در حوزه‌های مختلف همچون علم، هنر، ورزش، اشتغال زایی، کارآفرینی، اقتصاد و حتی سیاست دارند. زنانی که مورد تشویق و به عنوان الگوهایی موفق هستند، بنابراین باید گفت اثرگذاری زنان در فرهنگ سازی نیز بسیار عمیق است. به طور حتم یکی از مهم‌ترین معیارها جهت سنجش درجه توسعه یافتگی کشور میزان اهمیت و اعتباری به شمار می‌رود که زنان یک جامعه دارا هستند. امروزه برای تحقق توسعه اجتماعی، تسریع فرایند توسعه اقتصادی و محقق شدن عدالت اجتماعی، چنانچه به زن به عنوان نیروی فعال و سازنده نگریسته شود، به طور قطع تأثیر بسیاری در روند رشد و افزایش کمّی و کیفی نیروی انسانی آن جامعه خواهد داشت.
نقش زنان در پیشرفت به هدف توسعه اجتماعی و اقتصادی بستگی داشته و از این رو در تحول همه جوامع انسانی عاملی اساسی تلقی می‌شود. نه فقط دختران که همه افراد در جامعه امروزی می‌بایست همچنان با الگو قرار دادن سیره و شیوه رفتار و زندگی آن بزرگواران، در مواجهه و برخورد با مسائل پیرامون خود معقول و با درایت عمل کنند و در این مسیر از باورها و حفظ و حراست از ارزش‌های اصیل ایرانی و اسلامی جامعه دست نکشند و از نهی شدن و ارعاب معاندان واهمه نداشته باشند تا اینگونه قدرت مواجهه با مشکلات و معضلاتی را که در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی آنها پدید می آیند، داشته باشند.
حضرت معصومه (س) و تمام بانوان پرهیزگار در صدر اسلام در ابعاد و عرصه‌های مختلف سبک زندگی مبتنی بر اصیل‌ترین باورها و ارزش‌ها را از خود بروز داده‌اند و این از مباهات شریعت است که چنین انسان‌های کاملی پیشرو آن هستند که الگو بودن آنان و امکان طراحی سبک زندگی برای ارائه به افراد، جامع است. تأسی به زنان والامقامی همچون حضرت معصومه (ع) سبب شده تا دختران مؤمن، عفیف و انقلابی جامعه امروزی شخصیت و هویت خویش را پیدا کنند و به مقام و منزلت والای خویش پی ببرند و به مقامات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی رفیعی دست پیدا کنند. همچنین به برکت الگوپذیری از زنان بزرگ خاندان پیامبر اکرم (ص)، سبب شده تا دختران و زنان جامعه کنونی با تحول فکری و روحی بزرگ نسبت به سرنوشت خود، خانواده، اسلام و جامعه احساس مسؤولیت کنند.خداوند دختران سرزمينمان را حفظ فرمايد.
نظر شما