به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، توسعه فرهنگ قرآنی در بین آحاد مختلف اجتماع، نیازمند استقرار سامانههای قوی مردمی است؛ توسعه امور قرآنی در گذشته، بیشتر در قالب مردمی بود ولی اصرارها در زمینه توسعه این فرهنگ دولت را بر آن داشت تا با ایجاد موسسات و نهادهایی زمینه ساز این فرهنگ باشند. نهادهایی چون اوقاف و امورخیریه، وزارت فرهنگ و ارشادات، دارالقرآنهای کریم و دانشگاهها و حوزه و.. در جای خود فعالیت‌های خاصی را در این زمینه انجام میدهند ولی به بیان کارشناسان خبره فرهنگ قرآنی آن چیزی که در جامعه اثربخشی خود را ثابت کرده است، برنامههایی است که با محوریت مردم انجام می‌شود. لذا در این خصوص با «علی اکبر حنیفی» پیشکسوت و از اساتید قرآنی کشور گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
نظر شما در خصوص وضعیت جلسات قرآن خانگی چیست و اکنون در چه شرایطی قرار دارند آیا رضایت بخش است؟
مشکلات موجود در حوزه فعالیت های قرآنی فقط محدود به یک بعد نیست بلکه مسایل و مشکلات مختلفی در آن دخیل است. اگر بخواهیم عدالت را رعایت کنیم، در نظام جمهوری اسلامی در حوزه فعالیت های قرآنی اقدامات کمی صورت نگرفته است و مسئولان و رهبران نظام (امام خمینی و حضرت آقا) کوتاهی در این زمینه نکردند ولی بهتر است برای این مسئله به صورت کلان تر و با تلفیق مساجد، حسینیه ها و هیئات مذهبی پای کار بیایند، چون برای بررسی این حوزه باید همه اینها را یک جا و با هم در نظر گرفت.
فلسفه تشکیل جلسات قرآنی بر می گردد به اینکه مساجد به علت واضح و عیان بودن ساختار و تشکیلات خود در بعضی از رژیم ها تحت محدودیت شدید بودند و مردم بیشتر به خانه ها و زیرزمین های خود پناه می بردند؛ مثلا در دوره رضاشاه و قبل از انقلاب به دلیل اینکه فعالیت های مذهبی تا حدودی محدود بود و مردم نمی توانستند به صورت برجسته فعالیت داشته باشند بر همین اساس بیشتر جلسات خانگی برگزار می کردند لذا با پیروزی انقلاب اسلامی و از بین رفتن محدویت های گذشته، نقش جلسات خانگی برجسته تر شد و تاکنون هم ادامه یافته است.
با توجه به اینکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم فعالیت های فرهنگی و هنری و هم فعالیت های دینی در مساجد توسعه یافت بر همین اساس جلسات خانگی کاهش یافت، بعد از آن هم چون فعالیت های مذهبی از مساجد به امامزاده های بزرگ و حرم ها گرایش یافت در مساجد هم با کاهش فعالیت های دینی مواجه شدیم. ضمن اینکه فعالیت برخی از جوانان در مساجد به دلیل عدم سنخیت فعالیت ها با سلیقه آنها با مشکل مواجه بود و فعالیت ها در مساجد با سلیقه شخصی جوانان زیاد همخوانی و سازگاری نداشت لذا با توجه به ممانعتی که از حضور این جوانان در مساجد به عمل آوردند آنها رو به تشکیل جلسات خانگی آوردند. در حال حاضر هم این مسئله وجود دارد و امروزه تشکیل جلسات خانگی یک وسیله و ابزاری در برابر مساجد شده است.
به طور کلی تقویت و توسعه جلسات قرآن خانگی یک اقدام بسیار خوب و پسندیده است، یکی از راه های توسعه این جلسات صله رحمی است که افراد می توانند با هم داشته باشند و این فرهنگ را در راستای توسعه فعالیت های دینی و مذهبی تقویت کنند؛ این میهمانی ها دارای جذابیت های خانوادگی زیادی است که می توانند آن را تقویت کنند، چون هم این فعالیت ها سازماندهی می شوند و هم نقش مهمی در رفع اختلافات خانوادگی و صله ارحام دارند. لذا جلسات خانوادگی تحت این عنوان می توانند رونق پیدا کنند، صرف نظر از آن دلایلی که برای مساجد عرض کردم لذا به عقیده بنده جلسات خانوادگی نقش مهمی در موفقیت این قبیل فعالیت ها دارند که در اینجا نقش بزرگان فامیل برای نهادینه سازی این فرهنگ بسیار پررنگ و قوی است؛ بنابراین برخی از اقوام که امکانات و از تمکن مالی بیشتری برخوردارند، می توانند بانی شده و این فعالیت ها را ترویج دهند.
لزومی هم ندارد که هر هفته این جلسات خانوادگی برگزار شود، ماهی یک بار کفایت می کند، چون بیشتر از یک بار در ماه می تواند جلسات را منجر به ازهم پاشیدن آن شود. در واقع این گردهمایی اعضای اقوام، یک توجیه منطقی دارد، چون در طول ماه افراد مشکلات و گرفتاری های خاص خود را دارند که نمی توانند بیشتر از یک بار در این جلسات حضور پیدا کنند لذا ضروری است که این جلسات بسیار منظم و توام با میزبانی و میهمانی همراه باشد و آن جذابیت های لازم را هم داشته باشند؛ مثلا خانواده ها می توانند در برگزاری این جلسات مذهبی و قرآنی خانگی برای شرکت کنندگان به ویژه کودکان و نوجوانان جوایز و یا اردوهای تفریحی قرار دهند تا با ایجاد این جذابیت ها بچه ها با شوق بیشتری ترغیب به انجام فعالیت های قرآنی و دینی شوند،حتما باید در این جلسات تفریحات هم لحاظ شود.
به نظر شما برای ایجاد انگیزه در کودکان و نوجوانان برای شرکت درجلسات خانگی قرآن و فعالیت های مذهبی چه چیزی باید لحاظ شود؟
حتما باید در جلسات مذهبی به تلاوت قرآن توجه زیاد داشته باشیم. چطور می شود جلسه ای مذهبی باشد ولی قرآنی که اساس مذهبی بودن به شمار می رود در آن جلسه نباشد؛ بنابراین نیاز است که این مسایل و مشکلات برطرف شود؛ جلسات خانگی می توانند در رونق فعالیت های قرآنی و مذهبی تاثیرگذار باشند البته با در نظر گرفتن شرایط لازم، این جلسات باید مطابق فطرت جوانان باشد. زیبایی ها، هیجانات و جذابیت ها رعایت شود تا هم جوانان و نوجوانان را بتوانند به تفکر و اندیشه وا بدارند و هم با یکدیگر به رقابت بپردازند؛ در واقع منظورم این است که شیوه ها و روش های انتقال به جوانان باید به روز رسانی شوند البته با رعایت موازین شرع. ضمنا باید در این جلسات به همه افرادی که حضور می یابند، یک نقشی ارایه شود؛ چون افراد بدون نقش بعد از مدتی منزوی شده و کنار می کشند، مثلا فردی تدارک دعوت افراد را بر عهده بگیرد یا فردی قرآن را با صوت تلاوت کند یا نوجوان دیگری در خصوص یک آیه از قرآن تحقیق کرده و به حضار توضیح دهد. ضمنا باید سیاحت و زیارت در جلسات قرآنی نوجوانان و جوانان در نظر گرفته شود این امر در قرآن کریم هم تاکید شده است.
برای ترویج و توسعه انواع و اقسام فعالیت های دینی باید تمام فعالیت های فرهنگی، هنری، دینی و اسلامی را با هم در نظر بگیریم. یکی از مباحث مهمی که باید در جلسات خانوادگی قرآنی به آن توجه داشته باشیم، برگزاری مسابقات برای ترغیب جوانان و نوجوانان به این فعالیت های دینی و قرآنی است کما اینکه ما در گذشته نیز این مسابقات را در جلسات خانوادگی خود برگزار می کردیم. نکته دیگر اینکه خانواده ها نمی توانند همه مسئولیت ها و هزینه های برگزاری این فعالیت ها را بر عهده بگیرند. این امر نیازمند یک مرکزیتی است که از طرف حاکمیت و نهادهای مسئول مانند مساجد، حسینیه ها، تکایا و هیئات مذهبی باید مورد حمایت و پشتیبانی قرار بگیرد.
شعر، نقاشی، خطاطی، عکاسی، فیلم‌برداری و نمایش و... از کارهای هنری ـ فرهنگی هستند و می‌توان از ظرفیت آنها در توسعه فعالیت های دینی و قرآنی استفاده کرد همانند نمایش‌های قصص قرآنی که بسیار مؤثر است مثل مسابقات مطلع فجر قرآنی که سال ۷۳ برگزار شد بسیار موفق بود. وقتی تمام مسائل فرهنگی را به قرآن گره بزنیم، مشاهده می‌کنیم که قرآن تمام مشکلات را برطرف می‌کند.وقتی فعالیت‌های مذهبی و قرآنی گسترش پیدا کند و به صورت مجموعه‌ای و منظومه‌ای به این کار فکر کنیم قرآن باید مرکز فعالیت‌های فرهنگی باشد. لذا باید فعالیت‌های عظیمی را در حوزه قرآن شروع کنیم، با رشته‌های محدود و این شکل از قرائت و حفظ که به صورت کاملاً سنتی برگزار می‌شود نمی‌توان معجزه کرد.
با توجه به اینکه بچه ها نقش محوری در برگزاری این جلسات قرآن خانگی و مذهبی دارند، شما روحیه جوانان و نوجوانان امروز را جهت شرکت در این جلسات چگونه ارزیابی می کنید؟
ابتدا باید گفت که اعتقادات و ارزش های دینی یک امر فطری است و بچه ها بیشتر از بزرگسالان جذب این جلسات مذهبی می شوند اما مشکلی که وجود دارد، این است که از ابتدا خانواده ها آزادی های خاصی به بچه ها می دهند و از یک سری چیزهای دیگر منع شان می کنند که این درست نیست در حالی که بچه ها انگیزه و حرارت بیشتری برای دنبال کردن مباحث دینی دارند.
ولی استاد شرایط امروز با شرایط زمان شما بسیار متفاوت شده است و گرایش بچه ها امروزه به آموزه های دینی سخت تر از گذشته شده است؟
فرقی ندارد، انسان همیشه در دوره کودکی و نوجوانی شوق و اشتیاق بیشتری به فعالیت های دینی نشان می دهند و این ارتباطی به زمان امروز یا زمان ما ندارد. فطرت انسان پاک است و به صورت غریزی به مسایل دینی و خداپرستی گرایش دارد. شما همین پیاده روی اربعین را در نظر بگیرید، درصد بسیار بالایی از این افراد را جوانان و نوجوانان تشکیل می دادند، پس نمی توان گفت که شرایط امروز فرق کرده و همانند گذشته نیست. همیشه در بین مردم افرادی هستند که امور دینی و مذهبی را رعایت نمی کنند و بقیه افراد هم راهرو آنها می شوند به قول قرآن کریم «اکثرهم لایعقلون» (بیشتر مردم نمی دانند) لذا ما باید زمینه هدایت آنها را فراهم کنیم.
نظر شما