به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون‌های مساجد خبرگزاری شبستان، «سید مجتبی میرلوحی صفوی»، مشهور به نواب‌صفوی از روحانیون مبارز و رهبر جمعیت «فدائیان اسلام»، در سال ۱۳۰۳ شمسی در محله خانی‌آبادنو و در خانواده‌ای روحانی دیده به جهان گشود. سیدمجتبی در ۷ سالگی وارد دبستان حکیم نظامی شد و سپس در مدرسه صنعتی آلمانی‌ها به تحصیل ادامه داد. او همزمان در یکی از مساجد خانی‌آبادنو به فراگیری دروس دینی نیز مشغول شد و در کنار حضور در مدرسه به تحصیل علوم حوزوی در مدرسه مروی و مسجد قندی خانی‌آباد پرداخت.
اولین مسجد تاثیرگذار در روحیات شهید نواب صفوی
مسجد قندی نقشی بی‌نظیر در شکل‌گیری شخصیت شهید نواب داشت. این مسجد مربوط به دوره قاجار است و در تهران، منطقه خانی‌آباد، خیابان تختی واقع شده و در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۶۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. رضا امیرخانی در داستان «من او» درباره این مسجد می‌نویسد: «با همان خصوصیات منحصر به فرد. مسجدی قدیمی که ردپای روزهای رفته تاریخ، جای سیلی هزاران روز تاریخی روی صورت دیوارهایش بود. سردر و ورودی کوچک، قدیمی و محقر مسجد دل آدم را می لرزاند، با این فکر که سیدمجتبی میرلوحی از آن عبور کرده بارها. از این فکر که نکند پا در جای قدم های محکم او می گذاری وقت راه رفتن.»
شهید نواب‌صفوی پس از خروج رضاخان از کشور به فعالیت های سیاسی روی آورد. سخنرانی وی علیه دولت قوام‌السلطنه در ۱۷ آذر ۱۳۲۱ در حالی که ۱۸ سال بیشتر نداشت اولین مبارزه وی علیه حکومت پهلوی محسوب می‌شد. سیدمجتبی در اوایل جوانی به شهر نجف اشرف رفت و در مدرسه «قوام» نجف اقامت گزید. پس از سال ها مبارزه نواب صفوی و برخی از یارانش در ۲۷ دی ۱۳۳۴شمسی به دست رژیم شاهنشاهی تیرباران شدند. بدن وی در قبرستان وادی السلام قم به خاک سپرده شد.
به دلیل فرا رسیدن یکم آذرماه، سالروز دستگیری شهید نواب صفوی توسط رژیم پهلوی، مروری داریم بر انس شهید نواب‌صفوی با مسجد؛ پیش از آن لازم است این سخن آیت‌الله العظمی خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی را درباره این شهید از نظر بگذرانیم: «و اما اینکه چه شخصیت هایی روی من اثر گذاشته اند، باید بگویم شخصیت های زیادی بودند. آن کسی که در دوره‌ی جوانی من خیلی روی من اثر گذاشت، در درجه اوّل، مرحوم «نوّاب صفوی» بود. آن زمانی که ایشان به مشهد آمد، حدوداً پانزده سالم بود. من به شدّت تحت تأثیر شخصیت او قرار گرفتم و بعد هم که از مشهد رفت، به فاصله چند ماه بعد، با وضع خیلی بدی شهیدش کردند. این هم تأثیر او را در ما بیشتر عمیق کرد» (دیدار با جمعی از جوانان در تاریخ هفتم اردیبهشت ماه ۱۳۷۷).
ترغیب مردم به خرید کالای ایرانی با سخنرانی در مساجد
شهید نواب صفوی پس از چهار سال اقامت در نجف به دستور آیت الله سیدابوالحسن اصفهانی، زعیم جهان تشیع برای مبارزه با کج روی ها و کج اندیشی ها به ایران آمد و «جمعیت فداییان اسلام» را تشکیل داد و در مساجد حضور یافته و محصولات ایرانی را به برای خرید به مردم معرفی می کرد. جالب آنکه این شهید در آن زمان، درباره اهمیت حمایت از کالای داخلی سخنرانی می کرد. عکسی از ایشان بسیار شهرت یافته که در آن ظاهرا یک چراغ را در مسجد فخریه تهران به مردم معرفی می کند.
کمک امام جماعت مسجد سیف‌الدوله به شهید نواب در اعدام انقلابی کسروی
شهید نواب صفوی در طول زندگی خود ارتباط بسیار خوبی با ائمه جماعات مساجد داشت که یکی از اولین و مهم ترین آنها، آیت الله شیخ محمدحسن طالقانی، امام جماعت مسجد سیف‌الدوله تهران بود. مرحوم آیت الله طالقانی پول تامین هزینه های مرتبط با اعدام انقلابی احمد کسروی -تاریخ نگاری که در توهین به مقدسات اسلامی مردم شهرت داشت- را در اختیار شهید نواب صفوی داده بود. ضمن اینکه نواب صفوی سال ها از محضر درس مرحوم طالقانی در مدارس محمودیه و دارالشفا تهران بهره مند شد. جالب است بدانیم که علامه امینی(ره) صاب کتاب الغدیر و آیت الله محمدمحسن منزوی تهرانی به زعم پژوهشگران، کسانی بودند که اندیشه مبارزه با افکار انحرافی و توهین آمیز کسروی را وجود انقلابی شهید نواب صفوی کاشتند. محمدمحسن بن علی منزوی تهرانی معروف به آقابزرگ تهرانی در مسجد مروی تهران اقامه نماز می کرد و در حوزه علمیه تحصیل و تدریس نیز کرده بود.
شهید نواب صفوی روحیه تشکیلاتی داشت و مسجد را بهترین مرکز برای انسجام بخشی به تشکیلات اسلامی و انقلابی می دانست. وقتی یاران وی در فدائیان اسلام، تصمیم به تشکیل هیئت موتلفه اسلامی گرفتند، مسجد را مرکز مبارزه قرار دادند. یکی از آنان مرحوم حاج هاشم امانی از یاران شهید نواب صفوی در جمعیت فدائیان اسلام بود و پس از اعدام انقلابی حسنعلی منصور دستگیر و ابتدا به اعدام و سپس به حبس ابد محکوم شد تا اینکه در آستانه انقلاب اسلامی به دست مردم ایران از زندان طاغوت آزاد شد. به گفته حجت الاسلام والمسلمین سیدرضا تقوی، نماینده مجلس شورای اسلامی و اسدالله بادامچیان، دبیرکل هیئت موتلفه اسلامی در گفتگویی که پیش از این با شبستان داشتند، مرحوم امانی به تاسی از شهید نواب‌صفوی، مسجد را مرکز فعالیت های انقلابی تشکیلات جمعیت فدائیان اسلام قرار داده بود. به این صورت نواب، یاران خود را نیز به حضور مستمر در مساجد ترغیب می کرد.
مسجد پیردولاب یا شهید نواب صفوی
در کنار بررسی انس شهید نواب‌صفوی با مسجد، خوب است مروری داشته باشیم بر مساجدی که به اسم شهید نواب‌صفوی ساخته شده اند. قطعا یکی از مهم ترین آنها مسجدی است به نام شهید نواب صفوی که به مسجد پیر دولاب نیز معروف است. این خانه خدا در منطقه دولاب و نزدیک محله غیاثی تهران واقع شده است. شهید نواب صفوی بعد از ازدواج همراه همسرش، در محله میان گذر دولاب، نزدیک مسجد «پیر» در منزلی اجاره ای زندگی می کرد و همه روزه برای اقامه نماز به این مسجد می رفت.
پدر همسر شهید نواب از مبارزین قیام مسجد گوهرشاد بود
جالب است بدانیم که نواب احتشام رضوی پدر همسر شهید نواب صفوی از مبارزین قیام بزرگ و خونین مسجد گوهرشاد مشهد بود. گویی تمام زندگی شهید نواب صفوی از دوره کودکی و تحصیل و تعلیم علوم دینی تا ازدواج و اقدامات انقلابی علیه روشنفکرنماها و رژیم طاغوتی پهلوی کاملا با مساجد گره خورده بود. مسجد پیر(نواب صفوی) نخستین و قدیمی ترین مسجد محله دولاب است. حدود ۶۰ سال قبل این مسجد، محل مبارزات اهالی دولاب علیه رژیم طاغوت بود و امروز برای آنها یادآور خاطرات افراد سرشناس انقلابی است.
همانطور که گفتیم منزل شهید نواب صفوی کنار مسجد «پیر» قرار داشت و مسجد پایگاه اصلی مبارزات او و دوستانش بود. آنها بیشتر در مسجد قرار می‌گذاشتند و با یکدیگر دیدار داشتند. به علاوه نواب صفوی پیشنماز مسجد نیز بود. افراد سرشناس انقلابی و مذهبی دیگر مانند حسین واحدی، ذوالقدر، حاج شیخ مهدی حق‌پناه، آیت الله سعیدی نیز به مسجد رفت و آمد داشتند. سال‌ها بعد از شهادت شهید نواب صفوی، نام او در دهه ۶۰ شمسی بر سردر مسجد «پیر» جای گرفت.
مزین شدن مساجد و نهادهای مسجدی به نام شهید نواب؛ از مسجد فیل تا کانون‌های فرهنگی هنری
این روند ادامه یافت و امروز مساجد و نهادهای مسجدی متعددی در سراسر کشور به نام شهید نواب‌صفوی مزین هستند. یکی از آنها مسجد فیل از مساجد تاریخی مشهد مقدس، است که در محله پایین خیابان قرار گرفته و امروز به نام «شیهد نواب‌صفوی» تغییر نام یافته است. این مسجد در دوران قاجاریه ساخته شد و در سال های ۱۳۲۳ و ۱۳۴۸ تغییراتی در آن ایجاد شد. در این مسجد سخنرانی های پرشور و وعظ و خطابه روحانیان مبارز خراسان تاریخ مقاومت و پایداری را رقم می زند که شهید سید عبدالکریم هاشمی نژاد از جمله آنها است.
کانون فرهنگی هنری شهید نواب صفوی مسجد سجادیه مشهد مقدس از جمله نهادهای مسجدی است که به نام شهید نواب صفوی مزین شده؛ پایگاه بسیج این مسجد نیز به نام این شهید است. در تهران نیز مسجدی در شهرک فجر، محله آرارات به نام شهید نواب صفوی است.
کانون فرهنگی و هنری «شهید نواب‌صفوی»، روستای صالحان از توابع شهرستان بویراحمد از کانون های مسجدی مزین به نام این شهید است. این کانون بسیار فعال است.
نکته پایانی این است که در استان تهران به احترام شهید نواب صفوی، یکی از نواحی مرکز رسیدگی به امور مساجد به نام این شهید بزرگوار نامگذاری شده که بیش از ۳۷۰ مسجد در این ناحیه فعالیت دارند.
نظر شما