غنای محتوایی دین اسلام خود پاسخگوی بسیاری از نیازها در حوزه بانوان است/ نسل امروز سراپا سوال و نیاز هستند

به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، دکتر معصومه ظهیری استاد حوزه و دانشگاه در برنامه این هفته تلویزیون اینترنتی پاسخ؛ با موضوع «نقش و جایگاه طلاب خواهر در جامعه» از سوی مرکز مطالعات و پاسخگویی به سوالات و شبهات حوزه های علمیه ابتدا اظهار داشت: زنان جایگاه بی بدیلی در اسلام دارند و شخصیتی همچون حضرت فاطمه زهرا(س) آن چه را که پیامبر(ص) برای مردم آورد و آن را به ودیعه گذاشتند از همان فاع می کند و حضرت زینب(س) هم چه قبل از واقعه عاشورا این مسیر را می پیماید و چون محدثه و مفسره هستند پاسخگوی احکام و نیازهای بانوان جامعه خودشان بودند.

وی در خصوص تلاش های حضرت زینب(س) افزود: ایشان بارها از شهرهای مختلف مهاجرت کرد و چندین بار از مدینه به کوفه و از مدینه به سوی مکه رهسپار شدند و بعد از واقعه کربلا نیز کاروانسالار بودند.

ظهیری بیان کرد: زینب(س) تلاش کرد آن چه را که اهداف و نقشه های دشمن بود را خنثی کنند و تنها ابزارشان این مساله پیام رسانی بود، چون شرایط از هیچ جهت مهیا نبود و در حصر زمانی و مکانی قرار داشتند اما تلاش کردند واقعه عاشورا بماند و قطعا کربلا در کربلا می ماند اگر زینب(س) نبود، زینب تلاش کرد این پیام را که پیام دین بود به نحوی نقش امام حسین نقش احیاگری در سنت پیامبر است این را به مردم برسانند.

وی تصریح کرد: اینکه بعد از زینب کبری چگونه این مساله استمرار یافت خود شناخت حضرت زینب(س) این را به دیگران رساند و آنها احساس کردند که یک الگو و اسوه ای است و وظیفه ما این است الگوها را خوب بشناسیم و آن را به جامعه معرفی کنیم.

این استاد حوزه در پاسخ به این سوال که زنان حوزوی چه نقشی در تعریف و یا بازتعریف جنبه‌های زنانه‌ی ساختارهای نظام از نگاه فقاهتی ایفا کرده‌اند؟پاسخ داد: ابتدا باید عرصه و آموزش فراهم شود، همچنین پرورش است و اعتماد به نفس و خوداگاهی و رشد زمینه اش فراهم شود و عرصه را فراهم کنیم انتقال پیام داشته و بتوانند در میان مردم ظهور و بروز داشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: یکی از موانعی که در سر راه ما در سالهای قبل از انقلاب و یا شاید در 4 دهه اول انقلاب این است که هنور نتوانسته ایم این گستره وسیع آموزش و زمینه یادگیری برای خواهران فراهم کنیم، البته امام خمینی و شهید فدوسی با تاسسیس حوزه های علمیه این فرصت را برای بانوان ایجاد کردند.

این کارشناس علوم دینی بیان کرد: پس از دانش آموختگی نیز بازگشت به جامعه بسیار مهم است، وقتی تاریخ را توزق می کنیم رگه های باریکی از این حضور و ظهور و بروز بانوان را می بینیم و اگر درعرصه پژوهش نیز این فرصت فراهم بود معمولا این انتقال به جامعه پیدا نمی کرد.

وی افزود: بسیاری از نیازها در جامه تغییر کرده و به نظر می رسد این جدید شدن و تحول در عرصه آموزش و پرورش و تبلیغ را باید برای حوزه های علمیه یک بازخوانی داشته باشیم و برای این خوانش دوباره این نیاز جامعه و پاسخگویی به این مطالبه جامعه و پرورش افراد مطابق با این نیاز باید زمینه ای فراهم شود که مسئولیت بپذیریم و هم پاسخگو باشیم و آن چه جامعه نیاز دارد در آموزش لحاظ کنیم.

ظهیری عنوان کرد:با تلاش علما در دهه های اخیر گام های خوبی برداشته شده و توسعه مدارس علمیه را داشتیم و بیش از 500 مدرسه علمیه خواهران داریم و پذیرش بیشتر جامعه الزهرا و تنوع رشته ای ایجاد شد، البته تا یک دهه اخیر برای حوزه های علمیه خواهران نداشتیم قفقط بحث رشته های عمومی  سطح 2 بود هم اکنون سطح 3 و 4 و تنوع رشته ای داریم.

وی همچنین در مورد پیشرفت حوزه های علمیه خواهران توضیح داد: این نموار رو به رشد حوزه خواهران کند است و از طرفی فراگیر نیست و هم سازمان روحانیت پس از دانش آموختگی سازمان روانیتی که در حوزه برادران شل گرفته یعنی متولی امر ساماندهی تشکل سازی برای به کار گیری طلاب دانش آموخته است این در حوزه خواهران شکل نگرفته و و دچار یک دو گانه ای هستیم به اینکه باید به دامن حوزه برگردیم و این خدمات را از طریق حوزه ها ارائه دهیم و یا اینکه کسی بیرون زمامداری و تولی گری می کند.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: همانند همه جا که فارغ التحصیلان دانشگاه به محل دانشگاه باز نمی گردند و در بستر جامعه می آیند و زمینه کار و تحصیل و دانش فراهم می‌شود این ضعف متاسفانه محسوس است و تلاش هایی شده ولی باید سرعت آنرا در بین فارغ التحصیلان از مقطعی که دانش آموخته می شوند و یا نمی خواهند ادامه تحصیل دهند برایشان بیش از این فراهم شود.

وی بیان کرد:آن چه در جامعه مردم با آن مواجهه دارند اعم از ان چه در قدیم اتفاق افتاده و استمرار یافته همچون نیازهای جامعه و یا آن چیزی که جدید با آن مواجهه داشته ایم و در هیچ کجایی این اختصاص به مردان ندارد هم مردان جامعه باید محل مراجعه و پاسخ گویی و مسئولیت پذیر و متولی هدایت جامعه باشند و هم زنان جامعه و این امر نیاز به مقدماتی و امکاناتی دارد و این امکانات مساوی در طول تاریخ برای زنان فراهم نشده است.

ظهیری ادامه داد:لذا معتقد هستیم باید یک تبعیض مثبتی را قایل شویم و باید راه را باز کنند تا این مسیر سهل تر پیموده شود، گام نخست در این بخش مانع زدایی و تسهیل و تسریع امور است تا این عقب ماندگی تاریخی که برای زنان ایجاد کردیم را جبران کنیم و این در همه عرصه ها بوده است، ما سالها ورزشگاه اختصاصی برای بانوان در استان ها نداشتیم و به تدریج این زمینه را فراهم کردند، این ها نیاز به برنامه ریزی داشته و بخشی از این ها به مطالبات زنان بستگی دارد.

وی عنوان کرد: راه حل و بازشدن گره ها و حل این معادلات به زنان بستگی دارد و رهبری بارها در بیانات فرمودند حل امور زنان به دست زنان باید انجام شود حتی ایشان مباحث فقهی زنان را فرمودند باید به خودشان بازگردند و سعی کنند به آن بپردازند و بحث فتوا را نیز به زنان واگذار کردند و بخشی از این گره ها به این است که باید کنشگرانی آگاه به زمان و مکان و موقعیت تربیت کنیم.

این پژوهشگر علوم دینی جامعه الزهرا گفت: بخش دیگر این است در این زمینه ها مطالبه‌گر باشیم تا زمینه برای ظهور و بروز فراهم باشد، ما نیازی به الگوهای خارج از مرزهای جغرافیایی نداریم غنای محتوایی دین اسلام خودش پاسخگوی بسیاری از نیازهای حوزه بانوان است و باید برای تحقق آن، زمینه فراهم شود.

وی افزود: برخی از کشورهای اسلامی که اخیرا دارند فضای بازی را ایجاد می کنند و معتقدند زنان این کشورها تحت تاثیر جریان های غیر قرار گرفته اند بنده با آن مخالف هستم این ها در جایی بود که ما نخواستیم و یا تعصبات جنسیتی و تفاوت ها و علایق و سلایق حاکم شده بود و ما داریم فضای بازی را ایجاد می کنیم.

ظهیری بیان کرد: بخش دیگر بحث این است که ما با ذائقه ها و نگاههای مردانه و سلایق و علایق مردانه دائما جاهعه را اداره می کنیم و بخشی برمی گردد به این که توان مدیریتی مردان در طول تاریخ خوب بوده و یا زمینه برای آن بیشتر فراهم بوده و این باور را یجاد کرده که نیمی از پیکره جامعه همیشه باید تابع باشد و آنها نمی توانند؛ باید این خودباوری را به تدریج بدون مقابله در جریان تبعیض مثبت و در یک کنشگری فعال ایجاد کنیم و مطالبه گر باشیم و زمینه را بیش از گذشته فراهم کنیم.

وی خاطرنشان کرد:در گام دوم انقلاب اسلامی نیزقدم های خوبی برداشته می شود و طبق آمار رشد ها و مدار رشد سنجه مختلف چه دانش و ورزش و هنر، زنان فراوانی بیشتری را به خود اختصاص داده اند اما اکثریت در حوزه های فردی بوده ما باید این حوزه را به خوبی به حوزه اجتماعی باورمندی این قابلیت ها و توانمندی ها اعتلا ببخشیم این ارتقا و اعتلا و باورافزایی در جامعه مطالبه امروز زنان است.

این استاد حوزه و دانشگاه در خصوص نقش حوزه های علمیه بانوان در این مطالبه گری اظهار داشت: در شرایط فعلی حوزه به عنوان امام جامعه و پیشگام پیشران است و می تواند الگو باشد و مردم به حوزه اقتدا می کنند و این رسالت و امامت را باید خوب ایفا کند حوزه علیمیه خواهران باید از خودش شروع کند و بانوانی را برای پذیرفتن نقش تربیت نماید، متاسفانه حوزه علمیه و اقایان نتوانستند مدیرانی را تربیت کنند که بعد از این همه سال خودشان خوداشن را اداره کنند.

وی ادامه داد: این امر از نظر ساختار فراهم نشده در حالی که جامعه مطالبه گر و نیازمند است و این باور در حوزه ها نیز ایجاد شده و این زنگ به صدا در آمده اما اینکه ما  توانسته‌ایم این نیاز را پاسخگو باشیم این گونه نبوده و ساختار کاملا آموزش محور است، اما مانند ظرفیتی است که اشباع شده است و تعداد پذیرش ها با تعداد اساتید و تعداد کادر تناسب ندارد و مبلغین در هر جایی بروند مانند مسجد و محله و مدرسه که جوانان حضوردارند و جاهایی که فضای غیر رسمی کادر اداری است ما نیاز به این داریم فردی روحانی که دانش آموخته در بین آنها حضور داشته باشد.

ظهیری عنوان کرد: این بسیار مهم است که در جایگاههای مختلف بتوانیم پاسخگویی و ارتباط و تعامل را فراهم کنیم این باید بخشی در ساختار بیرون از حوزه دیده شود مانند طرح امین که تلاش شد این طرح را برای حوزه های علمیه خواهران نیز داشته باشیم، اما نشد اما گام مبارکی بود مبنی بر اینکه اساتید و مبلغات و کنشگران اجتماعی به خصوص افرادی که با رشته های تعلیم و تربیت و رشته های مشاوره و مربوط به مطالعات زنان و تبلیغ و دوره های تخصصی را گذراندند و حی در بحث های مربوط به رسانه  فضای مجازی این ها برخی با آزمون های سراسری جذب آموزش و پرورش شدند و مبلغان در مدارس حضور دارند و بسیار مورد اقبال قرار گرفت.

وی گفت: ما فکر می کنیم چون به نسل قبلی یاد داده ایم نسل بعدی بی نیاز است در حالی که در هر نسلی و هر عصری نیاز به پاسخگویی و تعامل چهره به چهره و حضور در میان جمع ها داریم و نسل جدید ما مغفول مانده است و این غفلت نابخشودنی است و نرم افزار و فضای مجازی جای آن را نمی گیرد نسل امروز سراپا سوال و نیاز هستند؛ به نظر می رسد در ساختار برنامه ریزی به خصوص سازمان روحانیتی که برای سازماندهی و برنامه ریزی و ایجاد تشکیل ها و جانمایی در جایگاههای اجتماعی برای طلاب خواهر لازم است را اقتضا این است بیش از گذشته برای آن برنامه ریزی داشته باشیم.

این پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به جریانات اخیر و موضوع کنش زنان تصریح کرد: یک تفاوتی بین نگاه ما و غرب وجود دارد و آن این است که اسلام همه را به زن از حقوق خودش اعطا کرد و کسی نیامد برای آن مبارزه کند تا بتوانند حق رای و حق آزادی و برابری را به دست بیاورند این ها هم اعطای الهی است که در آیات قرآن و سنت پیامبر(ص) و سیره اهل بیت وجود دارد، ولی در طول تاریخ یک سری عقب گردهایی را و محرومیت ها و ممنوعیت هایی را داشته ایم و هر دو محرومیت تلقی می شود ؛ چه نگاهی که زن را در پستوها نگه می دارد و نگاه تحجرگرایانه واپس گرایانه و عزلت و کناره گیری زن از ایفای نقش اصیل خودش است و چه آن نقشی که استفاده ابزاری از زن می کند که امروز فراوانی بیشتری دارد.

وی عنوان کرد: به هر حال اینکه زن به عنوان عروسکی در اختیار ثروتمندان و زرمداران و زورمداران باشد و از آن استفاده ابزاری شود و به نام آزادی آن چه را که خود ایده شان است بر زن تحمیل کنند هر دو بد است و همه آزادگان جهان نیز این را تایید می کنند، اخیرا نیز کمپینی در بین هنرپیشه های کشورهای خارجی راه افتاده بود مبنی بر آزار و اذیتی که روا داشته بودند با اینکه به نظر می رسید برایشان جایگاه قایل بودند و فرش قرمز برایشان پهن کرده بودند و گاهی جوایزی به این ها اعطا می شد ولی مورد آزار قرار می گرفتند؛ این همان نقدی است که ما در نگاه دینی داریم.

ظهیری خاطرنشان کرد: ما حتی در معاهده های بین المللی در کنوانسیون رفع تبعیض به این جا رسیدیم که این نگرشی که ریشه در جریان مقابله ای زن در غرب و نگاه فمنیستی دارد این هم پاسخگوی نیاز زن امروز جامعه نبوده چون زن مانند جنس مقابل خودش نیازهای فطری دارد و نیاز به تشکیل خانواده و فرزندآوری داشته و باید مورد محبت قرار بگیرد و نیمه دیگر او مکمل اوست، ما نمی توایم زن را از فرزندآوری که در نگاه رادیکال فمینیستی جود دارد و از تشکیل خانواده محروم کنیم چون می خواهیم زن را به برابری برسانیم و این تفکر افراطی اتفاقا خلاف برابری است و توازن طبیعت را به هم می زند و مطابقتی با فطرت زن ندارد.

وی بیان کرد: در مقابل آن در کشورهای اسلامی بحث منشور زن مسلمان که بازگشت به فطرت و و طبیعت است وجود دارد و می بینیم شهید مطهری به خوبی از آن یاد می کند و آن چه که خلاف فطرت و طبیعت باشد طبع انسان به آن رغبت نشان نمی دهد ایشان در مورد زن مسلمان نوشته شد و این مسیری بود که این نگرش با نگاهواپس گرایانه و یا استفاده ابزاری از زن مقابله می کند و باید یک نگاه نویی را که نگرش حضرت امام(ره) بود را داشته باشیم.

این کارشناس علوم دینی اظهار داشت: متاسفانه گاهی اوایل انقلاب این نگاه از سوی برخی وجود داشت که مگر زنان باید رای بدهند و مشارکت داشته باشند این نگاه، نگرش به ضرورت از زنان استفاده کردن است و لذا تحلیل شان این است که حضرت فاطمه(س) به ضرورت به مسجد می آمدند و زینب به ضروره نقش ایفا کردند در حالی که سراسر زندگی این بانوان بزرگ این ظهور و بروز بوده و مدل آن تغییر می کرده و گاهی سخنرانی بوده و گاهی پاسخ به سوالات و یا سفره خانه ای برای ارائه خدمت به فقیران بوده است و یا مدیریت بحران همچون صحنه کربلاست و وقتی این ها را در کنار هم قرار می دهیم می‌بینیم همیشه ضرورت دارد که بانوان ما نقش آفرین باشند و این نقش مکمل بودن در این جورچین و جای خود را پیدا کردن بسیار مهم است.

وی گفت: نباید به زن نقش کاریکاتوری بدهیم و باید بر مبنای واقعیت باشد گاهی نقش غیر ملموس و غیر حسی می دهیم؛ جورچین زمانی درست چینش به نظر می آید که هر چیزی سر جای خودش قرار گرفته باشد و توازن و تعادل به این معناست که بتوانیم نقش های اصیل و الویت دار برایش تعیین کنیم و سوژگی زن با آن جریان موضوعیت داشتن فرزند آوری و همچون نخ تسبیح در خانواده مهم است.

ظهیری ادامه داد: ما باید هر نقشی را تعریف می کنیم اولویتی را که در طبیعت نهادینه شده و تعریف شده روی آن برنامه ریزی کنیم، لذا برنامه ریزی های ما در طول تاریخ نقص داشته است و یا بسیار تند بوده و این افراط و تفریط ها باید به جایگاهی متوازن و متعادل بازگردد.

وی تصریح کرد: اولین تحول این است که این فضای آزمودن را به بانوان بسپارند در جامعه الزهرا اتفاقات خوبی افتاده است، در حوزه های علمیه دیگر به خصوص شهرستان‌ها این اتفاق باید بیفتد و این گام نخست است که اگر راست آزمایی می خواهیم انجام دهیم ابتدا از خودمان آغاز کنیم، چون حوزه نقش تاثیر گذار در فعالیت ها و کنش ها دارد و برای فضاهای دیگر الگوی خوبی می تواند باشد تا در سطح مدیریتی جامعه، توازنی در آن ایجاد کنیم که زاویه نگاه و دید و علایق و سلایق دو جنس با هم این تعادل و توازن را در جامعه به وجود بیاورد.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد:یک جامعه متعادل است که فضا مساعد و مورد اقبال است، اگر نیمی از پیکره جامعه را دائما تابع فرض کنیم و به جای آنها تصمیم بگیریم و به جای آنها سخن بگوییم و به جای آنها برایشان تعیین بودجه کنیم و احساس کنیم این کلید حل المسائل همیشه از طرف دیگر باید باشد همواره این جامعه پر از التهاب و مطالبه وجود خواهد داشت و البته برخی از این مطالبات به حق است و باید به آن پاسخ داده شود و این گونه نباید بماند.

وی اظهار داشت: اولین گام را حوزه باید بردارد و دومین گان طراحی درست و گام سوم نیز سرعت بخشییدن است، این مبانی را که سالها سر راه بوده و هنوز فکر می کنیم باید جمع شود باید این قائل را  به درستی حل شود بهترین مسائل، مسائل حل شده هستند وگرنه گره ای بر گره دیگری می زنیم و مهم ترین کار در جامعه گره گشایی است، چه در اقتصاد ومعیشت و پاسخگویی و رفع شبهات و فعالیت های فرهنگی  و اجتماعی و در طول تاریخ زنان نقش آفرینی اجتماعی شان بهینه بوده است.

ظهیری افزود: آن جایی که جامعه نیاز داشته زنان لبیکی بگویند، قلیان های شکسته شده در دربار شاه را می بینیم که توسط زنان انجام شد جایی که نیاز داشتیم زینت های زنان سرمایه‌ای شود برای حمایت از سنگربانان جامعه، حضور داشتند در جایی که نیاز داشتیم دل بکنیم از میوه هایی که ثمره قلب ماست و باید فرزندانی را در این راه فدا می کردیم زنان بودند که علمداری کردند و پیشگام بودند و همین بانوی عاطفی و احساسی این قدر بر احساس خودش مسلط شد که ثمره زندگی اش را برای حفظ کیان دین به اعتلای آرمان ها و ارزش های دینی تقدیم کند و خودش هم آمد و پا به پای دیگران حضور یافت.

وی تصریح کرد: نصیبه بانویی است که کنار پیامبر(ص) به رزم تن به تن پرداخت و زخمی شد و پیامبر (ص)تا پایان عمر ایشان را دعا می کرد پس بانوی رزمنده ای در کنار پیامبر داریم تا زنانی که همواره در عرصه های مختلف دینی درخشیده اند