به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، حدود سه ماه بیشتر از بیعت با امیرمؤمنان «على»(علیه السلام) نگذشته بود که تحمّل عدالت آن حضرت بر گروهى از مستکبران، سخت و ناگوار آمد و مخالفتها از سوى آنان شروع شد. «معاویه» در شام پرچم مخالفت را بر افراشت و حاضر به پذیرش بیعت نبود و براى رویاروى با حضرت آماده جنگ مى شد. «على»(علیه السلام) به فرمانداران خود در سه شهر «کوفه» و «بصره» و «مصر» نامه نوشت تا نیروهاى جنگى خود را براى مقابله با «معاویه» اعزام دارند.
در این گیر و دار «طلحه» و «زبیر» به بهانه سفر عمره، راهى «مکّه» شدند و در «مکّه»، «عایشه» را که از بیعت با آن حضرت ناراضى بود با خویش همراه کردند و به عنوان هوادارى از خون عثمان به سمت «بصره» حرکت نمودند.
قراین به خوبى گواهى مى داد که آنها نه در فکر خوانخواهى «عثمان» بودند و نه دلسوزى براى اسلام، زیرا قاتلان «عثمان» در «بصره» نبودند؛ بعلاوه لازمه هوادارى از «عثمان» مخالفت با امیرمؤمنان(علیه السلام) نبود، علاوه بر این «طلحه» خود از سران مبارزان بر ضدّ «عثمان» بود. روشن است که هدف آنها از پیمان شکنى (چون با على(علیه السلام) بیعت کرده بودند)، رسیدن به جاه و مقام بود.
با توجه به سالروز جنگ جمل خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان گفت و گویی با حجت الاسلام والمسلمین دکتر «جواد سلیمانی» عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) انجام داده است که در ادامه می خوانید.
ریشه تاریخی شکل گیری جنگ جمل چه بود؛ توضیح دهید؟
جنگ جمل در حقیقت یک فتنه ای بود بر علیه نظام ولایی امام علی (ع) و فتنه گرانی که در راس این جریان بودند به دنبال به دست گرفتن قدرت بودند و یک جریان صدارت طلب و بیعت شکنی داریم. در صدر اسلام این جریان ابتدا با حضرت علی (ع) بیعت می کنند اما یک شرطی در دل دارند و آن این است که تا زمانی که با حضرت علی (ع) هستیم که به ما پست و مقام بدهد و اجازه استفاده از بیت المال را داشته باشیم؛ بنابراین فتنه گران چند شاخصه دارند، اینکه صدارت و مقام می خواهند، تلاش می کنند تا طلحه و زبیر خلیفه شوند و عایشه می خواهد که امام علی (ع) به امامت نرسد و زبیر که نسبت فامیلی با عایشه دارد به عنوان خلیفه انتخاب شود.
طلحه و زبیر با حضرت علی (ع) بیعت کردند. پس از بیعت حضرت علی (ع) خطاب به آن دو فرمودند شما دو بازوی مشورتی و عضو تشخیص مصلحت من باشید و اگر من نیاز به مشاوره داشتم از شما مشورت می گیرم؛ بنابراین این دو به امید اینکه به اهداف شان برسند، بیعت کردند. در زمان تقسیم بیت المال حضرت علی (ع) به همه مردم سه دینار پرداخت کرد و وقتی طلحه و زبیر دیدند که به آنها نیز مانند سایر مردم سه دینار پرداخت شده است، معترض شدند و گفتند ما بیشتر به اسلام خدمت کرده ایم و به پیامبر نزدیک تر بوده ایم و سنت خلیفه دوم این بود که بیت المال را به صورت نامساوی تقسیم می کرد. امام علی (ع) در پاسخ به آنها فرمودند من بیشتر به اسلام خدمت کرده ام یا شما؟ شما به رسول خدا نزدیک تر بودید یا من؟ سنت رسول خدا چه بود؟ حضرت محمد (ص) بیت المال را به صورت مساوی بین مردم تقسیم می کرد. سنت رسول خدا اولی به ابتلا است یا خلیفه دوم؟ طلحه و زبیر با شنیدن چنین استدلالی مجاب شدند و دیدند که به آن اهداف مالی نمی رسند؛ پس از مدتی به حضرت علی (ع) معترض شدند که چرا بدون مشورت با آنها عزل و نصب ها را انجام می دهد. امیرالمومنین حضرت علی (ع) نیز در پاسخ فرمودند تا زمانی که خودم مسایل را بر اساس کتاب خدا، سنت رسول خدا و اجتهاد خودم انجام می دهم از مشورت با شما بی نیاز هستم. وقتی طلحه و زبیر با این موضوع مواجه شدند به این نتیجه رسیدند که نه اموالی به دست شان خواهد رسید و نه به حکومت خواهند رسید و نه به استانداری و پست و مقام می رسند. در چنین شرایطی این دو فتنه کردند. طلحه و زبیر شرطشان این بود که انقلاب کردیم که حکومت کنیم و سهمی در حکومت داشته باشیم در حالی که اکنون هیچ نقشی در اداره جامعه نداریم و به دنبال سهم خواهی برخاستند.
جنگ جمل را چگونه می توان با وقایع روز انقلاب تطبیق داد؟
جریانی در روزگار ما وجود دارد که می گوید ما انقلاب کردیم که حکومت کنیم؛ برخی از جناح های سیاسی می گویند وقتی انقلاب کردیم باید در مناسبت های حکومتی حضور داشته باشیم. زمانی هم که موضوع انتخابات مطرح شد و رای لازم را کسب نکردند، کل قضیه را زیر سوال بردند؛ چرا که در هر صورت تلاش می کردند که در قدرت باشند؛ اینها صدارت طلب هستند، روز اول با رهبر معظم انقلاب بیعت کردند به این امید که ریاست مجلس و سایر نهادهای مهم را در دست داشته باشند اما وقتی نتوانستند به آن جایگاه برسند، شروع به مخالفت کردند. در واقع اینها جریان سهم خواه در قدرت بودند.
جریان صدر اسلام اعلام می کرد که به ما حق ویژه از بیت المال نمی دهند و ما را در جامعه زیر سوال می برند، بنابراین برای آنکه جایگاه خود را در جامعه بالا ببرند موضوع تقلبی بودن امامت حضرت علی (ع) را مطرح کردند و به مردم گفتند شما علیه عثمان شوریدید و بعد از کشته شدن عثمان عده ای عثمان را مظلوم نامیدند و گفتند که مظلوم کشته شده است. از طرفی این را مطرح کردند که حضرت علی (ع) و یارانش در کشتن عثمان دست داشتند و تا زمانی که تکلیف جرم آنها مشخص نشده انتصاب افرادی مانند مالک اشتر و تمام تصمیماتی که گرفته شده است، همه باطل است و نظام تقلبی است چرا که عثمان مظلوم کشته شد و حضرت علی (ع) و یارانش در کشته شدن وی دست داشته اند. همزمان با این جریان در بصره یاران عثمان را تحریک کردند و فتنه جنگ جمل آغاز شد.
سران فتنه نیز در عصر حاضر وقتی دیدند که رای نیاورده اند و مورد اقبال مردم قرار نگرفته اند چون نمی توانستند بگویند ما رای نیاورده ایم موضوع تقلب در انتخابات را مطرح کردند و گفتند که در صندوق های رای دست برده شده و این جریان از فتنه ای به نام کلیدواژه تقلب استفاده کردند. توده هایی از مردم که با توجه به سبقه انقلابی این افراد یک سطحی از اعتقاد به آنها داشتند با تکرار این مسئله تحت تاثیر قرار گرفتند و مردم هم شک کردند.
آیا می توان گفت در جنگ جمل برای نخستین بار فتنه گران داخلی و خارجی همدست شدند؟ تطبیق امروزی این قضیه کجا رخ داده است؟
بله دقیقا؛ در فتنه جنگ جمل برای نخستین بار فتنه گران داخلی و خارجی همدست شدند یعنی بنی امیه که دنبال سقوط نظام اسلامی بود، آمد و با طلحه و زبیر هم پیمان شد و به طلحه و زبیر اعلام کردند که اگر حکومت حضرت علی (ع) را سرنگون کنید و مروان بن حکم را روی کار بیاورید به شما جایگاه ویژه ای داده خواهد شد. در عضر حاضر نیز برای نخستین بار و به صورت رسمی و علنی بین آمریکا و اسراییل و فتنه گران 88 ائتلاف رخ داد و نشانه این ائتلاف این بود که قبل از انتخابات همه با هم گفتند که ما برای این انتخابات نگران هستیم و پس از برگزاری انتخابات با هم اعلام کردند که در انتخابات تقلب شده است و در ادامه جامعه را به شورش دعوت کردند؛ حتی منافقان به دفاتر برخی از این سران فتنه در زمان انتخابات رفت و آمد می کردند که با وجود آگاهی و علم به این موضوع نسبت به آن واکنشی نشان ندادند و حتی به افرادی که قرآن را آتش زدند، گفته شد که خداجو هستند.
نحوه مواجهه حضرت علی (ع) با فتنه جنگ جمل چگونه بود؟
امام علی (ع) در مواجهه با فتنه گران جنگ جمل نهایت مدارا را انجام داد چرا که می دانستند یک عده از روی جهل به میدان آمده اند و فریب خورده اند و در این جنگ کشته خواهند شد و با کشته شدن آنها این کینه در جامعه اسلامی می ماند و بر علیه حکومت دینی ریشه دار می شود. طلحه و زبیر نیز بازی خورده اند و بازیگردان و صحنه گردان اصلی معاویه است و اگر طلحه و زبیر کشته شوند، می گویند مشروعیت ولی را دوستان خودشان کلید زده اند و زمانی که اینها جنگیدن با حکومت ولایی را آغاز کنند، افکار عمومی و دشمن خارجی برای جنگ آماده می شود.
در فتنه 88 نیز رهبر معظم انقلاب نهایت مدارا را با فتنه گران انجام دادند و پس از گذشت هشت ماه مجازاتی که برای آنها در نظر گرفته شد، حبس خانگی بود. رهبر معظم انقلاب اجازه ندادند جنگ با حکومت ولایی توسط کسانی که کنار امام بودند، کلید بخورد چرا که اگر این اتفاق رخ می داد، این زخم به سادگی در حکومت اسلامی التیام نمی یابد و اگر این افراد کشته می شدند، مشروعیت نظام توسط این اتفاقات رقم می خورد و کار برای آمریکا و اسراییل راحت می شد و می توانستند ورود کنند.
نظر شما