محقق و نویسنده کتاب های زندگی شهدا باید یکی باشد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، محمد قاسمی پور امروز دوشنبه 21 آذر در نشست نقد و بررسی کتاب همت پنج به گوشم اثر سمیرا خطیب زاده که در سرای کتاب موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد، گفت: هیچ نویسنده ای نتوانسته روایت یک بانو از مرگ مادر شوهر و مادر خودش را در یک فصل به موازات هم بیاورد. خانم سمیرا خطیب زاده درک تاب همت پنج به گوشم این قاب قشنگ را توانسته ترسیم کند.

این منتقد با اشاره به اینکه معلمی می کنم و اصولا آدم فضاهای رسمی و نقد جدی نیستم خطاب به نویسنده کتاب همت پنج به گوشم، اظهار داشت: آیا محل زندگی جدی ترین راوی کتاب خود یعنی همسر شهید فلاح پیشه را دیده اید؟ آیا مزار شهید فلاح پیشه در بهشت زهرا را دیدید؟ وارد پادگان دوکوهه شدید؟

سمیرا خطیب زاده در پاسخ عنوان کرد: محل زندگی همسر شهید فلاح پیشه یعنی محله فلاح را ندیدم. مزار شهید اصغر فلاح پیشه را ندیدم اما پادگان دوکوهه را دیده ام.

قاسمی پور تصریح کرد: در کارهایی که روی جلدشان می شود، روایت زندگی، به شرح زندگی می پردازیم و در جاهایی نیز خاطرات را بیان می کنیم. مرحله انتخاب زاویه دید و راوی مرحله تعیین کننده است. باید چند بار روی آن اتود زد و تمرین کرد. یادمان باشد در این چالش ها برای انتخاب زاویه دید صرفا ملاک دید خودمان و تیم دور و ورمان نباشد، مخاطب هم مهم است و باید او را در نظر گرفت.

این منتقد با بیان اینکه فصول فرد و زوج کتاب همت پنج به گوشم با هم همخوانی ندارد، گفت: مخاطب عام کار را دست می گیرد و باید لذت ببرد و همزادپنداری کند. در نتیجه باید مخاطب را در نظر بگیریم. به هر حال مخاطب برای سبد فرهنگی خود هزینه کرده و باید چیزی عایدش شود. اصول فرد کتاب روایت از همسر شهید است و فصول زوج خاطراتی از سایر آشنایان و ابعاد دیگر زندگی شهید است. اگر کارگاه داشتم به هنرجویان پیشنهاد می دادم یک بار فصول فرد را پشت هم بخوانند و یک بار هم فصول زوج کتاب را پشت سر هم بخوانند.

این مدرس داستان نویسی خاطرنشان کرد: به لحاظ حسی و عاطفی بین فصول زوج و فرد پیوند قوی و جدی وجود دارد. در واقع فصول کتاب جورچین و همخوان هم نیستند، گاهی دو دسته ساز با نواهای مختلف هستند. سازی که روایت همسر شهید را می نوازد، کوک تر است. خواننده را مشتاق دنبال کردن کتاب می کند. توازن و ارتباط عاطفی را باید در تمام فصول کتاب داشته باشیم.

قاسمی پور با بیان اینکه محقق و نویسنده کتاب باید یکی باشد، تصریح کرد: تقریبا در 20 سال اخیر به تحقیق و تجربه دریافتیم؛ کارهایی که می خواهد شناسه فرد از طریق خاطرات و تاریخ شفاهی شود، باید محقق و نویسنده اش یکی باشد. تلفیق و همجوشی مولف و پژوهشگر بسیار مهم است. باید بایستیم جلوی این رویه که پرونده ای به دست کسی بدهیم که او از روی آن پرونده کتاب بنویسد.

این منتقد اظهار داشت: برخی از گفتنی ها در مرحله تحقیق و تشکیل پرونده به درستی صورت نگرفته است. این می تواند به دلیل سختی، عدم دسترسی و یا کمبود زمان باشد. یک صدمه ناخودآگاه در مرحله تحویل پرونده صورت گرفته که متوجه نویسنده اثر خانم خطیب زاده نیست.

این نویسنده با اشاره به اینکه کسی که وارد زندگی نامه نویسی می شود باید در ذات اش محقق باشد، گفت: این فرد باید نسبت به دوران زندگی و احوال زیستی آدم ها دقیق باشد. باید دقت کنیم مصاحبه های زندگی محور بگیریم. مسئله دیگر که باید دقت کنیم، این است که آدم ها زندگی را برای ما روایت کنند نه گزارش. محقق و نویسنده باید فرق گزارش و خاطره را بداند. در کتاب همت پنج به گوشم در فصل های زوج گزارش خیلی بیشتر است.

قاسمی پور یادآور شد: در فصول فرد کتاب همت پنج به گوشم با آدم ساده ای طرف هستیم که از زندگی راضی است و پشت به جایگاه اجتماعی خود نکرده است. روایت همسر همراهی می آورد و خواننده را مشتاق خواندن می کند به گونه ای که خواننده زیستگاه شهید را درک می کند. محقق یا نویسنده باید فضای دهه های 40 و 50 را در حیطه همسایگی لمس کند. دهه های 40 و 50 مثل الان نبود که همسایه، همسایه را نشناسد و حتی اسم او را نداند.

این منتقد ادبی تصریح کرد: در کتاب همت پنج به گوشم معرفی ها با نسبت هاست نه اسامی. اسامی در این کتاب کم است. به امیر آقا برادر شهید اصغر فلاح پیشه که شهید شده است، هیچ اشاره ای نشده است در صورتی که وجود یک شهید در خانواده یک وزنه است و نویسنده می توانسته به این شهید هم اشاره کند. مسلما بچه ها از عموی شهید خود که زودتر از پدر شهید شده است، خاطرات زیادی دارند اما متاسفانه دریغ از یک خاطره در این کتاب.

گفتنی است، کتاب همت پنج به گوشم روایت زندگی شهید مدافع حرم اصغر فلاح پیشه نوشته سمیرا خطیب زاده است که از سوی انتشارات روایت 27 بعثت چاپ و روانه بازار کتاب شده است.