به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از قم، مسجد و جوانان یکی از مسائلی است که امروز مورد توجه دغدغه مندان فرهنگی قرار گرفته است. مسجد به عنوان یکی از پایگاه‌های مردمی از زمان صدر اسلام مطرح بوده است، اما امروز همانند گذشته کارکردهای خود را ندارد و مورد استقبال جوانان و نوجوانان نیست. با توجه به اینکه مساجد می‌توانند به عنوان یکی از ظرفیت‌ها برای محور گفتمانی مسئولان و جوانان باشند.
بر همین اساس، گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالفضل سبزی، نویسنده بیش از صد جلد کتاب در زمینه‌های تربیتی و مهدویت، مدرس حوزه و دانشگاه و مدیر مؤسسه آسمان مهر منجی صورت گرفته است که در ادامه می‌خوانید.
چرا حضور جوانان و نوجوانان در مساجد ضعیف شده و همانند گذشته نیست، در حالیکه مسجد می‌تواند بهترین مکان برای پاسخ به سوالات و شبهات نسل جوان باشد؟
شاید دلایل مختلفی برای عدم حضور جوانان و نوجوانان در مساجد وجود داشته باشد، اما این مسئله ربطی به اسلام و مسلمانان ندارد، بلکه درباره تمام معابد مانند کلیسا، کنیسه و محل‌های عبادت هر دین و مذهبی صدق می‌کند. امروز تحولات و گرایش‌های باطلی در فضای حقیقی و مجازی جهان شاهدیم و جهان به سمت و سویی عجیب پیش می‌رود؛ بازی‌ها و فیلم‌هایی که افکار، ذهن، قلب، روح و جان فرزندان ما را در دست گرفته و نسل جدید را تربیت می‌کند و ساختار ذهنی آنها را رقم می‌زند و این خطر جهانی برای همه جهان است و ربطی به اسلام و مسیحیت و غیره ندارد؛ بنابراین یک بعد عدم استقبال نسل جدید از مساجد، بعد جهانی است؛ با این حال ما باید در حوزه آموزه‌های دینی کار کنیم و علت حضور کمرنگ جوانان در مساجد را ریشه یابی و زمینه را برای حضور جوانان فراهم کرده و نسل جدید را برای حضور فعال در مساجد تشویق کنیم.
البته در نگاه دینی، از جهاتی نسبت به قبل ضعیف شده و از جهاتی هم در برخی بحث‌ها به صورت موضوعی تقویت شده است، مانند مراسم اعتکاف که هر سال باشکوه‌تر از سال‌های قبل برگزار می‌شود و یا مراسم اجتماع در غدیر، دعای ندبه و یا در مسجد مقدس جمکران که به صورت موضوعی بیشتر تقویت بوده است، اما به طور کلی، استقبال نسل جدید کمرنگ شده است.
علت اصلی عدم حضور نسل جدید در مساجد را چه می‌دانید؟
من ریشه اصلی این قضیه را علاوه بر بحث کلی جهانی که کشور ما را در بر گرفته، حرف های غیر دقیق و وعده هایی می دانم که از سوی برخی مسئولان داده می شود اما عمل نمی شود؛ همچنین فاصله بین حرف و عمل برخی مسئولان و برخی از کسانی که لباس دین پوشیدند زیاد است. بسیاری از جوانان از این مسئولان، وعده‌هایی شنیدند که محقق نشد و همین باعث شده همه را با هم جمع ببندند و مباحث فرهنگی و معنوی در جامعه کمرنگ دیده شود.
اگر کسی در امری که تخصص ندارد، وارد شود، آن جایگاه را غصب کرده و مدیون خداوند متعال، پیامبر گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله و امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف است. امام جعفر صادق علیه‌السلام فرمودند: «لَيسَ مِن شِيعَتِنا مَن يكونُ في مِصرٍ يكونُ فيهِ آلافٌ و يكونُ فِي المِصرِ أورَعَ مِنهُ؛ شيعه ما نيست كسی كه در شهری چند هزار نفری به سر برد و در آن شهر پارساتر از او وجود داشته باشد».
اگر جوان ما آگاه باشد، این درک را دارد که خرابکاری یک عده را پای همه ننویسد، به قول شاعر، گر جمله کائنات کافر گردند/ بر دامن کبریاش ننشیند گرد. آن دینی که بهترین دین است و آن پیامبر و اهل بیت علیهم‌السلام که زیباترین اخلاق‌ها و تعاملات را در زندگی خود رقم زدند، در جایگاه خود محفوظند و ما نباید خطای دیگران را پای دین و صاحبان دین بنویسیم.
البته عدم حضور جوانان در مسجد دلایل دیگری هم دارد، برخورد نمازگزاران با کودکان، نوجوانان و جوانان بسیار مهم است و باید در این زمینه کار شود. اگر فردی در مسجد، فردی را با رفتارش براند، باید در درگاه خداوند متعال و امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف جوابگو باشد.
نکته بعدی، امام جماعت که در جذب جوانان به مسجد بسیار مهم است و باید در کنار دروس حوزوی، دوره‌های روانشناسی، جامعه شناسی و روابط عمومی بگذراند که بهترین درس‌ها در روابط اجتماعی را قرآن کریم و اهل بیت علیهم‌السلام ارائه دادند، اما باید به صورت علمی و کاربردی آموزش داده شود، نحوه برخورد با مخاطب، نحوه مسجدداری و غیره؛ یعنی امام جماعت باید طبیب روح مردم و مایه آرامش مردم و پدر یک محله باشد.
عدالت و قرائت صحیح نماز دو شرط برای امام جماعت است و اگر کسی قرائت صحیح و عدالت داشته باشد می‌تواند امام جماعت باشد، اما وظیفه امام جماعت، فقط اقامه نماز نیست، اصل کار روحانی این است که طبیب روح مردم باشد و بنابراین یک روحانی که امام جماعت یک مسجد می‌شود و به ویژه اگر امام جمعه شود، پدر و طبیب روح مردم یک منطقه و یا شهر است، یعنی بیماری‌های روحی و رذایل اخلاقی را بشناسد و درمان آن را بلد باشد.
روحانی به معنای پشتوانه معنوی و آرامش‌دهنده مردم است، کسی که با اخلاق، رفتار و کردار، مردم را جذب کرده و به سمت خداوند متعال و دین اسلام سوق دهد، همانطور که در سوره نصر می‌خوانیم: «وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْواجاً؛ و مردم را ببينی كه فوج‌فوج به دين خدا درمی‌آيند»؛ پیامبر گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله به گونه‌ای زندگی کردند که مردم با اخلاق و رفتار حضرت، فوج فوج به سمت اسلام گرویدند. اما اگر ما کاری نکنیم، مردم فوج فوج از دین خارج می‌شوند.
امام جماعت باید پدر روحی همه مردم حتی جوانان گنهکار و زندان رفته باشد، پدری که هم فرزند خلف و هم ناخلف و نااهل دارد، فرزند نااهل را رها نمی‌کند. حتی آنها که از کشور ما خارج شدند و آنها که شلوغ کاری کردند، فرزندان ما هستند و ما باید همه را با محبت و آموزه‌های دینی و اخلاقی دریابیم و راهنمایی کنیم.
امام جماعت یکی از مهم‌ترین ستون‌های مسجد در جذب جوانان است و باید فقیه، فهیم، صبور، آشنا به احکام دین خدا و دارای اخلاق مناسب باشد. مسلط به سه مبحث مهم دین از جمله اعتقادات، اخلاقیات و احکام باشد و در عمل اجرا کند. خیلی‌ها در تاریخ خطبه خواندند، منبر رفتند و امام جماعت بودند، اما مغضوب درگاه اهل بیت علیهم‌السلام بودند. بنابراین برای جذب جوانان به مسجد امام جماعت باید بهترین باشد. امام جماعت باید بهترین اخلاق را با نمازگزاران، کودکان، نوجوانان و جوانان داشته باشد، پیامبر گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله و امام علی علیه‌السلام با کودکان بازی می‌کردند، ما کجا این مطالب را گفتیم و عمل کردیم؟!.
یکی از شعارهای دولت در حوزه فرهنگ، نهضت بازگشت به مساجد است، راه‌کارهای پیشنهادی شما برای جذب نسل جدید به مسجد چیست؟
ما در کنار برنامه‌های دینی باید برنامه‌های فرهنگی که مطابق با دین و روحیه مسجد است، داشته باشیم که در این راستا، بحث کانون‌های فرهنگی هنری مساجد باید خیلی جدی گرفته شود. ما باید مسجد و فضای مسجد را جذاب کنیم، همچنین ما خودمان به دنبال جوانان برویم نه اینکه منتظر باشیم که آنها بیایند.
روحانیونی که برای تبلیغ به روستا و یا محله ای می‌روند، باید ارتباط بیشتری با جوانان و سالمندان داشته باشند و اسباب رفاقت را با آنها فراهم کنند و با آنان انس بگیرند، کما اینکه اهل بیت علیهم‌السلام این کارها را می‌کردند، حتی اگر فرد به مسجد هم نیاید با یک روحانی دوست شده و در گوشه قلب خود، جایی را برای یک روحانی و طلبه باز کرده است.
اهدای یک هدیه فرهنگی کوچک می‌تواند دل‌ها را جذب کند، به عنوان مثال اهدای یک کتاب به همراه یک مبلغ ولو اندک به یک عروس و داماد که در جایی می‌بینیم، می‌تواند تأثیرگذار باشد و برای آنها ارزشمند است. اهل بیت علیهم‌السلام، همه اینها را در قول و عمل به ما نشان دادند و باید بیشتر به این مسائل پرداخته شود.
روابط عمومی و تعامل با مردم بسیار مهم است، ما باید در تعامل با مردم از حق خود بگذریم و در برابر بی‌حرمتی‌ها و شکایت‌ها صبور باشیم، فردی که تحت تأثیر تبلیغات مسموم معاویه رشد کرده، خدمت امام حسن مجتبی علیه‌السلام می‌رود و رفتار زننده‌ای با حضرت می‌کند، اما حضرت با کمال آرامش به حرف‌های فرد گوش می‌دهند و از او پذیرایی می‌کنند، به طوریکه آن فرد از بهترین ارادتمندان امام حسن علیه‌السلام می‌شود.
متأسفانه برخی از مردم تشخیص نمی‌دهند اگر چند نفر خطا کردند، همه را نباید به خاطر آنها قصاص کنند؛ همانطور که اگر پزشکی در تشخیص بیماری اشتباه کرد، نباید همه پزشکان را به یک چشم ببینیم، درباره روحانیون نیز همین است؛ یک ضرب المثل داریم که گنه کرد در بلخ آهنگری / به شوشتر زدند گردن مسگری.
یک روحانی که اهل مسجد و فرهنگی است، با همه مردم با سلم و دوستی وارد می‌شود و اگر روحانی به بی حرمتی و شکایت فردی جواب می‌دهد و ناراحت می‌شود، آستانه تحمل او کم است که امید است بتوانیم آستانه تحمل و صبر خود را افزایش دهیم.
مردم ایران فطرت پاکی دارند و فطرت آنها با محبت اهل بیت علیهم‌السلام و امام حسین علیه‌السلام عجین شده است و امروز گردوغباری که ایجاد شده، درست می‌شود. مسئولان باید قدر این مردم و کشور را بدانند، اگر فردی در جایی تخصص ندارد، به فرموده امام علی علیه‌السلام، آن جایگاه را غصب کرده و باید آنجا را خالی کند و کوچکترین حقی را پایمال نکنند که در درگاه خداوند متعال، «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ؛ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ». مسئولان در دوران مسئولیت خود باید در برابر خون شهدا، یتیمان دردکشیده، مستضعفان و مردمی که برای نان شب و دوا و درمان گرفتارند، جوابگو باشند.
در روایتی از امام علی علیه‌السلام است که قاضی باید در کلام و سلام، عدالت را رعایت کند، اسلام تا این حد دقیق است، حتی به حقوق حیوانات احترام گذاشته و رساله‌هایی درباره حقوق حیوانات از ائمه معصومین علیهم‌السلام داریم. آن وقت ما انسان‌ها به یکدیگر تعدی می‌کنیم، حال آنکه در حق الناس باید جوابگو باشیم.
مسجد باید محل گفتمان و گفت‌وگو باشد، گرچه یکی از مهم ترین کارها در مسجد، اقامه نماز بوده و در جای خود محفوظ است، اما مسجد فقط برای نماز خواندن ساخته نشده است. مسجد به عنوان خانه خدا مکان متبرک و مبارکی است که حرمت دارد، ورود و خروج آن ذکر دعا دارد، در مسجد حتی گفتن سخنان نامربوط کراهت دارد، اما در عین حال، محل رتق و فتق امور مسلمین، محل قضاوت‌ها، مشاوره‌ها و تدابیر مملکت و رسیدگی به امور مردم است.
حضور مردم در مساجد چقدر می‌تواند در رفع مشکلات و آسیب‌های اجتماعی مؤثر باشد؟
امام جعفر صادق علیه‌السلام فرمودند: «ديد و بازديد كنيد كه ديدار شما از يكديگر موجب زنده شدن دل‌های شما و يادكرد احاديث ما می‌شود و احاديث ما شما را به هم مهربان می‌کند، اگر به آنها عمل كنيد، كمال و نجات می‌يابيد و اگر رهايشان كنيد، گمراه و هلاك می‌شويد؛ پس به احاديث ما عمل كنيد كه در اين صورت من ضامن نجات شما هستم». همه این ارتباط‌ها، محبت‌ها، نیکوکاری‌ها و احیای امر اهل بیت علیهم‌السلام می‌تواند در مسجد شکل بگیرد.
ارتباط اهالی در مسجد باعث می‌شود گرفتاری‌های مردم محله در مسجد رفع شود، مشکلاتی چون ازدواج، مسکن و مشکل مالی و ... در مسجد رفع می‌شود و این فضا در مسجد بوده و باید زنده شود.
مسجد پایگاه است و باید پایگاه معنوی، اعتقادی و فرهنگی و پایگاه اتحاد قلوب مسلمین در مسیر رضایت پروردگار باشد، مسجد باید پایگاه زمینه‌سازی برای ظهور حضرت ولیّ‌عصر عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف و تجمع منتظران فرج امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف و محل دعا برای فرج و انس با پروردگار باشد.
نظر شما