تشریح آخرین دستاوردهای پژوهشگاه رویان/ استفاده از سلول های بنیادی در درمان بیماری های عصبی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از کرمان؛ دکتر مرتضی ضرابی، ظهر یکشنبه(27 آذر) در نشست خبری با گرامیداشت یاد و خاطره سردار دلها و 14 دی ماه، سالروز درگذشت دکتر کاظمی آشتیانی، مؤسس پژوهشگاه رویان و تحقیقات سلول های بنیادی به آخرین دستاوردهای این پژوهشگاه پرداخت.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان و مدیرعامل بانک سلول های بنیادی خون بندناف رویان یکی از مهمترین دستاوردهای این پژوهشگاه را بانک خون بند ناف عنوان و تأکید کرد: فرهنگسازی در زمینه سلول های بنیادی و ذخیره سازی این سلول ها کاری است که با اطلاع رسانی مناسب و ابزار در اختیار رسانه باید به درستی انجام شود تا مردم بتوانند از خدمات ذخیره سازی سلول های بنیادی و خون بند ناف و منابع دیگر استفاده مؤثری داشته باشند.

وی این همه را حاصل دوراندیشی مرحوم کاظمی آشتیانی دانست و اظهار کرد: در اوایل دهه 80 وقتی این بحث در دنیا مطرح شد یکی از چالش های جدی، مسائل اخلاقی در استفاده از سلول های بنیادی بود چون در آن مقطع موضوع شبیه سازی و کلونی انسان به عنوان یک چالش جدی بین کلیسا و مراکز علمی مطرح بود.

دکتر ضرابی ادامه داد: مرحوم کاظمی نامه ای به مقام معظم رهبری نوشت مبنی بر اینکه این بحث{سلول های بنیادی} به عنوان تحولی در حوزه پزشکی مطرح است و اگر امروز بتوانیم وارد این دانش بشویم در آینده ی پزشکی حرفی برای گفتن داریم اما نگرانی ما مسائل اخلاقی این موضوع است.

وی افزود: مقام معظم رهبری دو هفته پس از نامه فرمودند «به این دوستان بگویید با همت و پشتکار هدف‌های بزرگ این تحقیقات را دنبال کنند و این ثروت هنگفت انسانی را برای خود و کشور محقق نمایند. باید مواظب باشند که ساختن قطعات یدکی انسان به ساختن خود انسان منتهی نشود»

مدیرعامل بانک خون بندناف رویان با بیان اینکه مقام معظم رهبری به نکات ظریفی در این نامه اشاره کردند؛ خاطرنشان کرد: امروز مشخص شد هر کشوری به این دانش دسترسی پیدا کرده به یک ثروت بی انتهایی دسترسی دارد.

وی با اشاره به هدف پژوهشگاه مبنی بر جمع آوری منابع مختلف سلول های بنیادی؛ گفت: سلول های بنیادی تشکیل دهنده همه بافت های بدن هستند و این سلول ها که در دوره جنینی وجود دارند و بافت های بدن را ایجاد می کند، در بالغ شدن می توان این منابع را از خون بند ناف، مغز استخوان، خون محیطی، بافت چربی و حتی ریشه دندان شیری به دست آورد.

دکتر ضرابی با بیان اینکه یکی از منابع سلول های بنیادی، خون بند ناف است که بعد از تولد به عنوان زباله دور ریخته می شود در حالیکه مملو از سلول های بنیادی است؛ ادامه داد: این خون حجم بین 100 تا 200 سی سی است که وقتی جمع آوری شد سلول های بنیادی آن جداسازی و برای مدت نامحدودی نگهداری می شود.

وی گفت: طبق برخی از استانداردها این سلول ها تا 25 و طبق برخی استاندارهای دیگر برای مدت نامحدود در ذمای 196- قابل نگهداری است و تنها سه تا 5 دقیقه بلافاصله بعد از تولد نوزاد فرصت جمع آوری و ذخیره سازی آن ممکن است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان تصریح کرد: در حال حاضر دو مدل بانک خون بند ناف در کشور داریم؛ یک مورد خصوصی که خانواده در آستانه تولد فرزند، با انعقاد قرارداد و پرداخت 6 میلیون تومان نمونه را برای خود ذخیره سازی می کنند و یک بانک خون هم عمومی است که نمونه خون بندناف را اهدا می کنند و مالکیتی نسبت به آن نخواهند داشت.

وی از ذخیره سازی و نگهداری نزدیک به 185 هزار نمونه خون بند ناف در بانک خصوصی و حدود 5 هزار نمونه در بانک عمومی خبر داد و افزود: بانک عمومی را دولت باید تأمین اعتبار کند.

دکتر ضرابی اظهار کرد: ایران بزرگترین بانک خون بند ناف را در خاورمیانه دارد که از برخی کشورها مانند ترکیه، رمانی، عراق و حتی کشورهای اروپایی نمونه داریم و ایرانیانی که آنجا زایمان کردند بلافاصله نمونه خون آنان منتقل شده و ما ذخیره سازی را انجام دادیم.

وی با اشاره به اینکه در کشورهای مختلف تعداد قابل توجهی بانک خون بند ناف وجود دارد؛ از ثبت بانک خون رویان در نقشه جهانی خبر داد و افزود: در استان اربیل عراق هم شعبه داشتیم اما به دلیل اتفاقات پیش آمده، ناچار به تعطیلی آن شدیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان با بیان اینکه در حال حاضر در کل کشور ۴۵ دفتر نمایندگی بانک خون بند ناف وجود دارد؛ افزود: کرمان از استان های فعال در این زمینه است که نزدیک 10 هزار نمونه را از سال از ۸۷ جمع آوری کردند و در این نمونه ها مواردی است که برای بیماران پیوند شد.

وی با متذکر شدن این مطلب که سلول های بنیادی خون ساز هستند و مشخصاً در بیماری هایی که منشأ خونی دارند استفاده می شود، تصریح کرد: خوشبختانه تا الان برای درمان ۳۱ بیمار مبتلا به سرطان استفاده کردیم و بیش از ۸۰ درصد پیوندها موفق بوده که مطابق استاندارد های جهانی برای پیوند است.

دکتر ضرابی به استفاده از سلول های بنیادی برای درمان بیماری های عصبی مانند فلج مغزی و اوتیسم خبر داد که فاز 1 و 2 مرحله کارآزمایی بالینی آن نشان داد که این سلول ها می تواند در درمان این بیماران استفاده شود.

وی با ابراز امیدواری بر اینکه ظرف ۳ تا ۵ سال آینده بتوانیم از سلول های بنیادی برای این بیماران هم استفاده کنیم؛ گفت: برای ۱۲۰ کودک بین 4 تا 14 سال  که مبتلا به فلج مغزی بودند از سلول های بنیادی خون بند ناف استفاده کردیم که درجات توانایی آنها را برگرداند و دختر بچه ای ۴ تا ۵ ساله ای که فقط خزیدن داشت اما با سه نوبت تزریق، با واکر راه می رود.

مدیرعامل بانک خون بندناف رویان همچنین از کارآزمایی بالینی استفاده از سلول های بنیادی در درمان آرتروز و ALS خبر داد و یکی از دستاوردهای مهم رویان را پالایشگاه محصولات زایمانی اعلام و بیان کرد: آنچه بعد از تولد نوزاد دور ریخته می شود 5 جزء زایمانی خون بند ناف، بافت بند ناف، پرده جنینی، مایه جنینی و جفت است که مشخص شد تک تک این ضمایم قابل فرآوری و استفاده است.

وی گفت: جدای از خون بند ناف؛ خود بافت بند ناف نوعی سلول بنیادی دارد که از آن در درمان برای بیماری های غیر خونی و عصبی از جمله در فلج مغزی استفاده می کنیم و امکان ذخیره سازی بافت بند ناف نیز فراهم شده است.

دکتر ضرابی با اشاره به استفاده از سلول های بنیادی پرده های جنینی در درمان قرنیه چشم؛ تصریح کرد: یکی از محصولات مورد استفاده، تولید سرم خون بند ناف است که به عنوان محصولی قابل استفاده در تحقیقات و پزشکی به شمار می رود.

وی در پایان گفت: موفق به ساخت اولین نمونه مخزن نگهداری نمونه های سلول های بنیادی شدیم که ساخت آن در اختیار چند کشور محدود بود و ما بیش از۵۰ دستگاه از کشورهای مختلف خریداری کردیم اما بعد از دو سال کار مطالعاتی با همکاری یک شرکت دانش بنیان آن را ساختیم و امیدواریم برای نگهداری نمونه ها نیاز به واردات این مخزن که تکنولوژی پیشرفته ای هم دارد، نداشته باشیم.