به گزارش خبرگزاری شبستان از رشت - مهری شیرمحمدی؛
در روز بازارهای گیلان، همیشه شورزندگی جریان دارد. روستائیانی که محصولات کشاورزی خود را به نقاط مشخصی از شهر می‌آورند و کسانیکه طالب محصولات ارگانیک هستند، خرید از این روز بازارها را ترجیح می‌دهند. در محله میدان شهر لاهیجان، کنار دیوارهای قطور حمام تاریخی گلشن، زنی مشغول فروش آب نارنج تازه است. از او آدرس خیابان حافظ را می‌پرسم. به گیلکی توضیح می‌دهد که میدان را دور بزن و به خیابان دوم برو. و من که از محله «گابنه» تا «اردوبازار» لاهیجان را پیاده گز کرده بودم، دلم می‌خواست پایتخت فرمانروایان محلی شرق گیلان را با تامل بیشتری ببینم.
عجله‌ای برای رسیدن ندارم. دلم می‌خواهد پشت این دیوارهای آجری بلند را ببینم، روی بالکن چوبی روبه خیابان خانه‌های قدیمی لاهیجان بایستم، و ابریشم ریسی زنانی را ببینم که شهرشان روزگاری مرکز تولید ابریشم گیلان بود و تجارتخانه‌های مهمی همچون «لاسقاردیس یونانی»، ابریشم تولید این شهر را به اروپا صادر می‌کردند.
از این دست خانه‌هایی که هنوز معماری بومی خود را حفظ کرده‌اند، در مرکز شهر لاهیجان زیاد است. خانه‌هایی که هنوز ساکنانش، ترجیح می‌دهند در خانه‌های حیاط دار زندگی کنند تا در یک آپارتمان مدرن زنده بمانند. افسوس که تنها یکی از این خانه‌ها را می‌توانم ببینم؛«خانه محمد صادقی.»
از کوچه پشتی مسجد تاریخی اکبریه، مسجدی که از دوره سلجوقی بجامانده است، به سمت بن بستی می‌روم که تابلوی «محقق زاهد» بر دیوار نصب شده است. سردر زیبا و سفال پوش خانه که بر یک طاق هلالی قرار گرفته، از میانه کوچه پیداست و تابلوی آبی رنگ میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لاهیجان بر بالای درب چوبی عمارت خودنمایی می‌کند. از همان درب نیمه باز می‌توان موقعیت عمارت را دید که تقریبا در وسط باغ قرار گرفته است و همچون دیگر خانه‌هایی با معماری بومی گیلان برای حداکثر استفاده از جریان هوا و کاهش شرجی در تابستان‌ها، دورتا دور عمارت، تَلاری دارد که تمام پنجره اتاق‌ها رو به ایوان باز می‌شود.
پا که در حیاط می‌گذارم، بوی نارنج لای طاق ضربی‌های تکرار شونده دیوار حیاط به مشام می‌رسد. عطر درختان همیشه سبز نارنج مرا به سمت باغ می‌کشاند و یادم می‌رود که آمده بودم ارسی‌های مشبک، مقرنس کاری‌ها، گچبری ها و نقاشی‌های روی دیوارها و ستون‌های این عمارت فاخر را ببینم.
ته باغ، نارنج‌های رسیده لابه لای برگ‌های سبز، منظره دلفریبی دارد. گویا از این درختان سبز چراغ‌های رنگی آویخته‌اند. روی علف‌های باغچه پر از نارنج‌هایی رسیده ای است که زودهنگام بر زمین ریخته شده است. ناخودآگاه دستی بر شاخه می‌برم و نارنجی آبدار می‌چینم و از عطرش که سرمست می‌شوم، تازه متوجه حوض بزرگ و فیروزه‌ای رنگ جلوی عمارت می‌افتم. تصویر ستون‌های چوبی و پرنقش و نگار شاه‌نشین در آب حوض منعکس می‌شود. ماندآب حوض، به سبزی می‌زند، ولی مانع از آن نیست که دستم را درون آب فرو نبرم تا تکاپوی بیشتر ماهی‌های قرمز درون آب را ببینم.
با ساکن شدن موج های کوچک آب، دوباره ماهی‌ها به سطح آب می‌آیند. ولی من این بار ترجیح می‌دهم بجای قرمزی ماهی، انعکاس راه پله و نرده‌های فیروزه‌ای ضلع شرقی عمارت، سفال‌های کوزه‌ای سقف شیب دار، سرستون‌ها و لمبه‌های چوبی بلند زیر بام و مقرنس‌ها و گچبری های ایوان و ستون‌های شاه نشین را ببینم. پشت این دیوارهای قطور، دیگر خبری از هیاهوی روزبازار و محله میدان نیست. نه صدای بوق ماشین‌ها می‌آید و نه دستفروش های خیابان حافظ و تازه می‌فهمی چرا زندگی‌های امروزی تا این اندازه پر از استرس است و عمرها کوتاه.
از پله‌های جانبی عمارت بالا می‌روم. هرچند این عمارت یک طبقه است، ولی به دلیل بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی، در معماری بومی خانه‌های جلگه را در سطح بالاتری می‌سازند و فضای خالی موسوم به گربه رو با پنجره‌هایی رو به حیاط در کف بنا می‌سازند تا به جریان هوا و کاهش رطوبت از کف کمک کند. برخی از این گربه روها ارتفاع بیشتری دارند، همانند خانه صادقی.
عباسی، یکی از کارشناسان اداره میراث فرهنگی شهرستان لاهیجان، درباره این عمارت تاریخی اینگونه توضیح می‌دهد: خانه صادقی، یکی از زیباترین بناهای بجامانده از دوره قاجار در شهر لاهیجان است که در گذشته کاربری مسکونی داشت. این عمارت سالها پیش توسط سازمان میراث فرهنگی گیلان خریداری و به عنوان ساختمان اداری میراث فرهنگی شهرستان لاهیجان تغییر کاربری یافت.
وی، با اشاره به موقعیت ممتاز شهر لاهیجان به‌عنوان مرکز حکومت امرای کیائی، می‌افزاید: لاهیجان، قبل از صفویه، مرکز تولید ابریشم گیلان بود و از این منظر ثروت زیادی داشت. خانه محمد صادقی، یکی از خانه‌های فاخر مسکونی دوره قاجار است که بخاطر تزئینات هنری بسیار شاخص بوده و بر همین اساس به پیشنهاد شورای اداره کل حفاظت آثار باستانی (قبل از انقلاب) در 24 آذر ماه 1354 با شماره 1498 در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شد.
از اتاق‌های تودر توی عمارت، به سمت تالار اصلی می‌روم. برخی اتاق‌های یال جانبی شاه نشین سقف کوتاهی دارد و کارشناس میراث فرهنگی توضیح می‌دهد؛ بالای آن اتاق کوچکی است که پنجره‌ای روبه حیاط دارد. در شاه نشین، پنجره ارسی بزرگ و مشبک بسیار پرکار و ظریفی قرار دارد. دورتادور این پنجره چوبی، با شمسه‌های متناوب و شیشه‌های رنگی پر شده است. تالار اصلی طاقچه های کوچکی با تزئینات گچبری دارد و بالای این گچبری‌ها، با نقوش گل و بلبل تزئین شده است. متاسفانه در اثر عدم مرمت این نقاشی‌ها با رنگ گیاهی، در برخی از قسمت‌ها رنگ ها فروریخته است.
تالار شاه نشین، طاق گنبدی و سقف مقرنس کاری شده زیبایی دارد. اتاق‌های جانبی تالار نیز تزئینات نقاشی و گچ بری دارد. به گفته کارشناس میراث فرهنگی، تزئینات این بنا، بسیار ظریف و استادانه اجرا شده و مشخصه معماری مسکونی دوره قاجاری در گیلان است. دو در ورودی به شاه نشین بنا مرتبط است. یک نوار مقرنس نیز ایوان را که دو ستون چوبی دارد، احاطه کرده است. ایوان و اتاق‌های جانبی بنا نیز با گچبری‌های دیدنی و نقاشی‌های چشم نواز مزین شده‌اند.
قسمت بالای ستون‌ها، با نقش‌های مختلف تزئین شده و چهار لنگه درب بسیار نفیس با نقش گل و بوته، تالار را به اتاق‌های جانبی مرتبط می‌سازد. از شاه نشین، به ایوان زیبای عمارت می‌روم. اوج زیبایی این عمارت را می‌توان در این ایوان دید. دو ستون چوبی، سقف ایوان را نگه داشته است. ستون‌های چوبی در اضلاع چهارگانه‌اش، مزین به نقاشی‌های گل و بوته ظریفی است که متاسفانه آفتاب صدها سال، رنگ شفاف آن را برده و مات شده است. سرستون‌ها در انتها نیز تزئینات مشبکی دارد.
دورتا دور ایوان، بر روی پوشش گچی، نقاشی‌هایی دارد که انگار ایوان را کاغذ دیواری کرده‌اند. نزدیک به سقف ایوان، دو لنگه پنجره ارسی با شمسه‌های ظریف در یک طاق هلالی جانمایی شده است و بالای هر طاق، مقرنس‌های گچبری دورتا دور ایوان را فرا گرفته است. درب ورودی ایوان نیز در یک طاق هلالی بزرگ قرار گرفته و دورتا دور آن را گچبری‌های نفیس فرا گرفته است. گرمایش این عمارت زیبا، آتشدان‌هایی تعبیه شده درون دیوار است که دورتادورش گچبری شده و معلوم است این گچبری‌های پرنقش رنگین بوده، ولی بعدها رنگ گچ‌ها ریخته شده است.
اتاق‌های جانبی ایوان نیز که یک درب مجزا از ایوان دارد، دارای پنجره‌های ارسی بزرگ و سرتاسری است و همین بر زیبایی این عمارت می‌افزاید.
اما چرا نقاشی‌ها و گچبری‌های این عمارت زیبا مرمت نشده است؟ مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان در این زمینه می‌گوید: مرمت و احیای بناهای تاریخی پروسه‌ای بسیار هزینه بر است. خانه صادقی با اعتبار میراث فرهنگی تا کنون در 2 فاز مرمت شده است. در فاز نخست و در سال 1395، دیوارهای حیاط و پیرامون بنا مرمت گردید و در فاز دوم که 2 سال قبل بود، سردر ورودی قدیمی و سرویس بهداشتی مرمت شد. برای فازهای بعدی مرمت که مربوط به داخل بنا و نقوش تزئنینی می‌شود، نیازمند اعتبار جدید هستیم که می باید تخصیص یابد.
نظر شما