بدون تولید علم، نمی‌تواند تمدنی شکل بگیرد

نخستین همایش ملی دانشگاه و تمدن نوین اسلامی با حضور و سخنرانی جمعی از اساتید و پژوهشگران دانشگاه‌های کشور برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری شبستان، روابط عمومی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نخستین همایش ملی دانشگاه و تمدن نوین اسلامی با حضور و سخنرانی جمعی از اساتید و پژوهشگران دانشگاه‌های کشور، سه‌شنبه مورخ ۲۵ بهمن ماه ۱۴۰۱ در محل مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تالار فارابی برگزار شد. این همایش که سخنرانان اصلی افتتاحیه آن دکتر محمد مهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و محمد باقر خرمشاد؛ استاد دانشگاه علامه طباطبایی بودند تا ساعت ۱۸ ادامه خواهد داشت.  این همایش محورهای گوناگونی را در نخستین دوره خود در دستور کار قرار داده که اهمّ آن عبارتند از : نسبت علم و تمدن، ویژگی های علم تمدن ساز، نقش علمی و فراعلمی دانشگاه در شکل گیری تمدن، سیر تمدنی عالم اسلامی و نقاط عطف آن، سهم مراکز عظیم علمی در تاریخ تمدن اسلامی، دانشگاه امروز و امکان ایفای نقش تمدنی، لوازم شکل گیری دانشگاه تمدن ساز، تعاملات میان دانشگاهی در مسیر تمدن نوین اسلامی، تمایزات دانشگاه های اسلامی و دانشگاه‌های غربی در نقش آفرینی تمدنی، مکاتب فکری تمدن ساز در دانشگاه ایرانی-اسلامی، فاصله امروز دانشگاه ایرانی اسلامی با ایفای نقش تمدنی.

فرزاد جهان بین در ابتدای این همایش توضیحاتی را درباره موضوع همایش ارائه کرد و گفت: تمدن اسلامی را می‌توان عینیتی بیان کرد که بر اساس فرهنگ اسلامی در یک محور شکل می‌گیرد و با توجه به میزان کشش در میدان و قلمرو  جغرافیای وسیعی گسترش می‌باید و در آن شاهد تنوع و چندفرهنگی هستیم. واژه نوین نیز این تمدن را از تمدن اسلامی قرن چهارم و تمدن غربی متمایز می‌کند. برای تحقق چنین تمدنی، منطقا 5 مرحله وجود دارد.

وی با بیان اینکه انقلاب اسلامی و نظام اسلامی در این مرحله هندسه کلی شکل می‌گیرد افزود: نخستین مرحله دولت اسلامی است؛ در این مرحله اجزای این هندسه تکمیل می‌شود. به عنوان نمونه در اصل 4 قانون اسلامی، از ابتنا قوانین بر دین سخن گفته شده است اما در اصول بعدی از شورای نگهبان، علام تغایر را مطالبه می‌کند. عدم تغایر، کف و ابنناء سقف است و این موضوع باید در مرور زمان و تحت تاثیر عوامل مختلف رخ ‌دهد. به میزانی که دولت اسلامی شد، جامعه اسلامی می‌شود و البته برای شکل‌گیری و تکامل دولت اسلامی بدوا باید جامعه اجمالا اسلام خواه باشد و وقتی جامعه اسلامی شکل گرفت، الهام بخشی می‌کند و تکثیر می‌شود.

وی ادامه داد: مسئله‌ای که می‌خواهم مورد توجه قرار دهم فاصله بین مرحله نظام اسلامی و دولت اسلامی است. دولت اسلامی در حوزه‌های مختلف باید اسلامی باشد و از آن جمله ابتنا روش‌های اداره کشور و ساختارها بر اسلام است. پنج مرحله در این بین وجود دارد؛ مرحله اول تولید فکر است. سؤالات بنیادین و امتداد آن همچون انسان شناسی یا انسان اقتصادی و نیز چارچوب‌ها، در این بخش شکل می‌گیرد. مرحله دوم تولید علم است. در این مرحله تلاشی نظام‌مند برای تولید دانش بر اساس آن مبانی و در آن چارچوب‌ها صورت می‌گیرد. مرحله سوم، کاربست این علم در سطح خرد و گفتمان‌سازی است. این علم به میزان مفید و موثر بوده، نفوذ گفتمانی پیدا می‌کند. مرحله چهارم کاربست کلان این دانش است که در سطح دولت (کلیت) است که توانسته از آزمون‌های بلندی بیرون بیاید. در این مرحله، نقش دانشگاه یک نقش کلیدی است.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه اساسا بدون تولید علم، نمی‌تواند تمدنی شکل بگیرد یادآور شد: منتهی این تولید علم یک سو در تولید فکر و ارتباطات رفت و برگشتی و منسجم با مبادی دارد و سوی دیگر ارتباطات خرد و بدون این دو علم، یا متکی بر مبانی دقیق نخواهد بود و یا علمی توهمی و بی توجه به واقع.

 

 

حجت‌الاسلام دکتر رضا غلامی رییس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی نیز در بخش دیگری از این نشست درباره این همایش گفت: واقعیت این است که این همایش، بنا به توصیه اکیدی که استاد گرامی دکتر زلفی‌گل، وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری به موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در خصوص سرمایه گذاری موسسه ما در عرصه دانشگاه و تمدن نوین اسلامی داشتند طراحی شد. البته موسسه فراتر این همایش که البته به آن به چشم به مقدمه‌چینی علمی می نگرد و انشاءالله تداوم خواهد یافت، این افتخار را دارد که با مصوبه هیات امنا، به تازگی گروه جدیدی را تحت عنوان دانشگاه و تمدن نوین اسلامی راه اندازی کرده که سرپرستی آن بر عهده جناب آقای دکتر اسدی می باشد و برنامه های تحقیقاتی گوناگونی در آن گروه برای سال آینده پیش بینی شده است.

وی در ادامه به طرح بحث خود با موضوع «علوم انسانیِ تمدنی» پرداخت و افزود: وقتی از تمدن نوین اسلامی سخن می گوییم، منظور پیشرفت های معنادار، همه جانبه، مبتکرانه، جهشی و متمایزی است که نظم و مناسبات مدنی تازه ای را بر اساس تعالیم اسلامی با محوریت عدالت برقرار نموده و فرصت های ملموسی را برای رشد توأمان مادی و معنوی انسانها فراهم کند. روش است که شکل گیری تمدنی جدید تحت عنوان تمدن نوین اسلامی در این عصر به مثابه «هدفی عالی»، آنهم در رقابت با تمدن مدرن غربی، و همچنین تا حدی خارج از اتمسفر مدرنیسم، کار بسیار دشوار و پیچید‌ه‌ای است و نشستن آن به اذهان چندان که تصور می شود آسان نیست. از سوی دیگر، اکثراً می‌دانیم که در حال حاضر، بخش مهمی از بسترهای شکل گیری چنین تمدنی هنوز وجود ندارد اما به چند دلیل، حتی اگر در آینده فرصت شکل گیری تمدن نوین اسلامی بر حسب چشم‌اندازهای گوناگونی که برای آن ترسیم‌ می‌شود مهیا نگردد، چه در زمینه تقویت این هدف عالی و عمومی‌سازی آن، و چه در ساحت گسترش و تعمیق تفکر تمدنی، برای ما سودمند است.

رییس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با اشاره به رئوس فرصت شکل گیری تمدن نوین اسلامی در جهت تقویت هدف عالی بیان کرد: این تمدن یک. هویت ملی و دینی را تقویت می کند.  دو. خودباوری و اعتماد به نفس اجتماعی را مضاعف می‌سازد. سه. وحدت و انسجام‌ ملی و اسلامی را ارتقاء می دهد. چهار. سطح و ابعاد مشارکت سیاسی را بالا می برد.  پنج. میزان و محدوده همکاری و تعاون اجتماعی را وسعت می بخشد‌.   شش. روحیه رقابت با کشورهای دیگر را تقویت می کند.  هفت. فرصت های پیشرفت های بزرگ، مبتکرانه و جهشی را مهیا می کند.‌ هشت. مقصد و چشم انداز حرکت کشور را روشن تر می‌کند.  نه. از به انحراف کشیده شدن ظرفیت های کشور به ویژه منابع انسانی جلوگیری می‌کند.

به گفته غلامی، رئوس فرصت شکل گیری تمدن نوین اسلامی در جهت تعمیق و گسترش تفکر تمدنی نیز شامل این موارد می شود؛ یک. نقاط قوت و ظرفیت ها و نقاط ضعف و معایب تفکر مدنی ما را عینیت می بخشد.  دو. به بسط و تعمیق عقلانیت اجتماعی می‌انجامد.  سه. اصحاب علوم انسانی را از حیات جزیره‌ای خارج کرده و آنان را به تعاطی و تضارب افکار با صاحبان افکار محتلف در جهان سوق می دهد. چهار. تحجر و دگم اندیشی را کاهش داده و سعه صدر و انعطاف علمی را بالا می برد.  پنج. توهم‌گرایی و آرمان اندیشی کور را کاهش داده و واقع بینی در مواجهه با مسائل مدنی را بالا می‌برد.

این استاد دانشگاه در ادامه به جایگاه علم و نهاد علم در تمدن پرداخت و گفت: وقتی در تاریخ تمدن های بزرگ غور می‌کنیم، این واقعیت به نحو واضحی خود نمایی می کند که معرفت و دانش و به تبع آن، نهاد معرفتی و دانشی، در فرایند شکل گیری تمدن ها نقش بی نظیری دارد. در این بین، هر چند همه علوم در تمدن سازی در جای خود از اهمیت وافری برخوردارند اما نمی توان سهم و نقش مرکزی و حیاتی علوم انسانی را انکار نمود. پرسشی که در اینجا قابل طرح است، این است که چه نسبتی میان علوم انسانی و تمدن های جدید وجود دارد؟

وی در پاسخ توضیح داد: یک. علوم انسانی تفکر بنیادین تمدن را خلق و تمایزات تمدنی را معین می کند.  دو. علوم انسانی رصد خانه‌ پویای ظرفیت ها و مسائل اجتماعی است.  سه. علوم انسانی امکان پیشگیری و مقابله با آفت ها و آسیب های اجتماعی که سد طریق شکل گیری و تکامل یک تمدن است را فراهم‌ می کند.  چهار. علوم‌ انسانی امکان پیش بینی آینده محتمل را مهیا می کند.  پنج. علوم انسانی سطح سواد اجتماعی را بسط می‌دهد.  شش. علوم انسانی فرصت رشد و تعالی انسانی و اجتماعی را مضاعف می کند.  هفت. علوم‌ انسانی هدایت بخش و راهبر جامعه به سمت تمدن و مقاصد تمدنی است.  هشت. علوم انسانی به تکنیک معنا و جهت و مسیر را برای کارکرد های مدنی تکنیک با کم ترین تزاحم هموار می کند.  نه. علوم انسانی فرصت تکامل خود دانشگاه به مثابه نهاد علم و افزایش کارآمدی آن را هم بوجود می آورد.

غلامی در ادامه به میزان کمک علوم انسانی کنونی به شکل گیری تمدن اشاره کرد و افزود: پرسش بعدی این است که ارزیابی ما از ارتباط علوم انسانی حاضر و تمدن جدید اسلامی وجود دارد و چرا علوم انسانیِ کنونی در ایران، چندان که انتظار می‌رود مستعد کمک به تمدن سازی نیست؟

وی با بیان اینکه شاید بتوان در پاسخ به این پرسش به این موارد اشاره کرد ادامه داد: یک. احاطه کافی به واقعیت های حاکم بر جامعه ایران ندارد. دو. تقلید از غرب و تابوسازی از نظریات در آن‌ تا حدی نفوذ کرده و نهادینه شده است.  سه. هنوز آزاداندیشی و نقد علمی در آن به سکه رایج تبدیل نشده است.   چهار. در ارتباطات و تعاملات علمی و تعاطی و تضارب افکار چه با اندیشمندان ایرانی و چه با اندیشمندان جهانی پیشرو نیست.  پنج. از سیاست زدگی و فقدان آزادی و بی طرفی علمی در بعضی عرصه ها رنج می برد.  شش. دچار سطح بالایی از بروکراسی زدگی و کمی‌گرایی است.  هفت. بیش از حد به دولت وابسته است و ارتباط مستقل، زنده و پویایی با سایر اجزاء جامعه و صنعت ندارد.  هشت. نه آنچنان که توقع می رود خودباوری تمدنی دارد و نه از رویکرد تمدنی برخوردار می باشد.

رییس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در اداکه با اشاره به شکل گیری و تکامل علوم انسانی لازمه خلق تمدن نوین اسلامی گفت: صحبت از تمدن نوین اسلامی است و اسلامیت این تمدن، وجه حیاتی آن محسوب می‌شود. با این وصف، روشن است که وقتی از علوم انسانی سخن به میان ‌می آید، منظور علوم انسانیِ اسلامی است و تنها این علوم است که قادر به ایجاد بستر فکری احیاء یا شکل دهی به تمدن اسلامی جدید می باشد. برای روشن تر شدن این موضوع مهم به چند اصل می توان اشاره کرد: یک. اسلام یک دین اجتماعی است و سعادت مردم را از طریق ساماندهی جامعه انسانی و الهی کردن آن دنبال می کند.  دو. تعالیم اسلامی در باب جامعه پردازی و حل مسائل اجتماعی آموزه‌های فراوانی را در اختیار مسلمانان قرار داده است.  سه. افق حرکت جامعه اسلامی چه در دوره پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) چه بعد از آن، متاثر از خطوط ترسیم شده در قرآن، شکل دهی و رشد یک تمدن توامان مادی و معنوی است.

وی افزود: البته وقتی بحث از تمدن اسلامی و علوم انسانی اسلامی به میان‌ می آید، سوء تفاهمات متعددی شکل می‌گیرد. از جمله این سوء تفاهمات این‌موارد است : یک. قطع ارتباط با جریان های علمی غیر دینی در جهان  دو. عدم بهره‌گیری از دانش تجربی و علوم تفسیری  سه. استفاده صرف از معارف نقلیِ دین و بروزسطحی از اخباریگری چهار. رواج سطح بالایی از جزم اندیشی و استبداد علمی و مقابله با تنوع و تکثر فکری. پنج. ضعف شدید واقع گرایی در این نوع از علوم انسانی.

غلامی یادآور شد: من به اکثر این سوء تفاهمات در یک سخنرانی دیگر که در سایت شخصی خودم (r-gholami.ir) در دسترس علاقمندان است، پاسخ داده‌ام لذا در اینجا تنها به ذکر این‌مهم اکتفا می کنم که این سوء تفاهمات همگی قابل رفع است. علوم انسانیِ اسلامی علومی عقل مبناست و در کنار آموزه های دینی در جایگاه خود، در قلمرویی مشخص به صورت گسترده از دانش تجربی و تفسیری حداکثر بهره را می‌برد.

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه توصیفی از فاصله علوم انسانی موجود با نقطه تمدنی ارائه کرد و گفت: مطلب بعدی در بحث من، به ارزیابی فاصله علوم انسانی در ایران با نقطه علوم انسانیِ تمدنی باز می گردد. از دو منظر می توان وارد این بحث شد. از منظر مثبت و از منظر منفی.  از منظر مثبت یک. پس از انقلاب اسلامی مواجهه انتقادی با اندیشه های گوناگون به ویژه اندیشه های غرب مدرن افزایش یافته است.  دو. تنوع و تکثر فکری در علوم انسانی رو به گسترش بوده است.  سه‌. کتاب ها و مقالات فراوانی به مقتضای امور بومی‌ در رشته های گوناگون تالیف شده است.  چهار. حوزه های علمیه در اتصال به دانشگاهها، ضمن تعامل و هم افزایی با یکدیگر، به تراکم علوم انسانی بومی و اسلامی کمک نموده اند.

به گفته وی، از منظر منفی  یک. علوم انسانی ما به ویژه از جهت زیربنایی، پیوند روشمندی با تعالیم‌ معقول و مترقی اسلامی نخورده است.  دو. تفکر اسلامی هنوز بافت اجتماعی پیشرفته ای پیدا نکرده و لذا پیوند آن با علوم انسانی کُند پیش می رود. سه. اقتضای بومی‌ در پارادایم یا گفتمان های حاکم و همچنین مساله‌گرایی و رشد و تکامل علوم‌انسانی بسیار ضعیف است.  چهار. بروکراسی زدگی در علوم انسانی کیفیت گرایی را با چالش روبرو نموده است.  پنج. علوم‌ انسانی با جریان های جهانی علم و نظریات روز مطرح در این جریانها فاصله دارد.  شش. اشراف کافی به زبان های رایج دنیا وجود ندارد و زبان فارسی نیز به ویژه در جامعه علمی جهانی حتی جهان اسلام روانی نیافته است.   هفت. علوم انسانی دچار نوعی دگماتیسم و تحجر شده و خود را از پویایی و نشاط انداخته است.  هشت. نگرش تمدنی در علوم انسانی فعلی موجود نیست.

غلامی در بخش پایانی سخنان خود درباره بسترهای مورد نیاز برای تقرب علوم انسانی به نقطه تمدنی گفت: سرفصل دیگر بحث به بسترهای مساعدی اشاره می کند که باید برای شکل گیری علوم انسانی تمدنی مهیا شود. این سرفصل ها عبارتند از :  یک. توسعه آزاداندیشی دو. رواج نقد علمی و روشمند و متقابلا فرهنگ نقدپذیری سه. بسط گفتگو و تعاطی و تضارب افکار  چهار. شکل گیری فعالیت های علمی گروهی  پنج. تعاملات علمی با اندیشمندان خارجی به ویژه جهان اسلام  شش. تلاقی علوم انسانی با مسائل عینی تر جامعه کنونی و جامعه آینده هفت. تعریف رویکرد تمدنی و رواج آن در محیط‌های آکادمیک هشت. بهاء دادن به نوآوری و خلاقیت علمی که لوازم زیادی دارد از جمله شکل گیری چرخه طبیعی نوآوری در علوم انسانی و همچنین جذب استعدادهای برتر در علوم.

وی با بیان اینکه رویکرد تمدنی در علوم انسانی یعنی تعیین تراز، افق و جهت علوم انسانی و مسائل آن به سمت مقاصد تمدنی با رعایت واقع بینی که البته لازمه آن رواج یافتن درکی مناسب از تمدن نوین اسلامی است توضیح داد: بحث دیگر من، اهمیت شکل گیری میان رشته ای ها interdisciplinary و چند رشته ای ها multidisciplinary و با رویکرد تمدني است. همانطور که اشاره داشتم، علم به طور کل یعنی از knowledge و science نقش بی نظیری در تمدن سازی دارد و وقتی از علم صحبت می کنیم، منظور ما، همه علوم بر حسب منزلت و کارایی هر یک می باشد. با این حال، جنس تمدن و تنیدگی مقولات و پدیده ها، این اقتضا را دارد که در میدان تمدن‌پژوهی بحث از تقویت عرصه های میان رشته ای ها و چند رشته ای ها با رویکرد تمدنی به میان کشیده شود.

رییس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با اشاره به اهمیت تأسیس رشته مطالعه تمدنی در تمامی علوم دانشگاهی گفت: مطلب پایانی من این است که وقتی ما به نحو پررنگ تمدن نوین اسلامی را به عنوان یک هدف عالی معرفی می‌کنیم، لزوم شکل گیری رشته مطالعه تمدنی در دانشگاه ها چه در علوم انسانی و چه در سایر علوم، بروز و ظهور پیدا می کند. رشته مطالعه تمدنی که تصور می شود در همه علوم، اعم از علوم انسانی و سایر علوم یعنی علوم پایه، علوم پزشکی و علوم فنی و مهندسی باید تأسیس شود، از سه لایه عمده می تواند برخوردار باشد : لایه اول : فلسفه و روش‌شناسی مطالعه تمدن به صورت کلان و عمومی؛ لایه دوم : نسبت تمدن و آن علوم و زیر رشته های آن و لایه سوم : روش شناسی جهت دهی به آن علوم به سمت تمدن و نوآوری های تمدنی در یک زنجیره علمی مشخص.

محمد باقر خرمشاد در این نشست سخنرانی خود را با طرح این سوال که چگونه می توان بین دانشگاه و تمدن نوین اسلامی ارتباط برقرار کرد؟  گفت: در ابتدا لازم است به این سوال پاسخ دهیم که دانشگاه و تمدن چه معنایی دارند و کجای تمدن به دانشگاه و کجای دانشگاه به تمدن مربوط می شود؟

وی ادامه داد: در بحث چرایی نسبت بین دانشگاه و تمدن نوین اسلامی از دو منظر می توان پاسخ داد؛ نخست چرایی نظری آن است و دیگری چرایی جامعه شناختی. من ذیل هر کدام دو بحث را بیان می کنم. درباره چرایی نظری عبارت مقام معظم رهبری را مد نظر قرار دادم که می گویند آرمان بزرگ انقلاب اسلامی تمدن نوین اسلامی است و امام نیز به این موضوع در گذشته اشاره کردند. بنابراین کشور و انقلاب اسلامی ایجاد تمدن نوین اسلامی را هدف گذاری کرده و این را در فرمایشات مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب مشاهده می کنیم.

وی افزود: وقتی چنین آرمانی برای کشور توسط رهبران آن طراحی شده باشد بنیاد نظری نسبت بین دانشگاه و تمدن اسلامی است. باور به چنین امری و راهبردی لوازمی دارد که شامل لوازم ساختاری و محتوایی است. باور به تمدن نوین اسلامی نیازمند تغییر در ساختار سیاسی نیز هست. از سوی دیگر به لحاظ محتوایی نیز ما نیازمند علم تمدن ساز هستیم و از این منظر بخشی زیادی از علم را در دانشگاه می بینیم و از این رهگذر بین دانشگاه و تمدن نوین اسلامی ارتباط برقرار می شود.

خرمشاد با بیان اینکه تمدن اندیشی در هر جامعه ای ما را به لحاظ ساختاری و محتوایی به دانشگاه می رساند و نیازمند ارتباط دانشگاه با تمدن نوین اسلامی است بیان کرد: درباره ضرورت ارتباط دانشگاه و تمدن دو چرایی جامعه شناختی هم بیان می شود؛ نخست اینکه تمدن مفهومی فراخ با ظرفیت بالا و توان بسیج کنندگی است. واژه تمدن چنین مفهومی دارد و این برای ایرانیان یک مفهوم تازه وارد و جدید التاسیس نیست چون ایرانی ها به لحاظ جامعه شناختی تمدن در زعم و نظرشان دیرینه است. ایرانیان دو دوره تمدنی ایران باستان و اسلامی را پشت سر گذاشته اند. پس در نتیجه استعداد و آمادگی ایرانیان برای انجام سه باره این تجربه وجود دارد و نیاز زیادی به زمینه سازی نیست. بنابراین تمدن ظرفیت بالایی بسیج کنندگی را در ایرانیان دارد.

خرمشاد گفت: من برای روشن شدن این موضوع مثال هایی از گفته‌های افراد مشهور می زنم که درباره تمدن کار کردند. ابن خلدون می گوید چون عرب اهل علم و صنعت نبود غیر عرب که دارای تمدن بود عهده دار علم شد و در این میان فارسیان به دلیل تمدن خود راهگشا بودند. او می گوید که اغلب دانشمندان و متفکران عجم هستند. بر همین اساس ادوارد براون هم بیان می کند ایرانیان به تفکر فلسفی عشق و علاقه دارند و این ویژگی های ممتاز آن است. این حکایت از ذهن پیچیده فلسفی مبدع در ایرانیان دارد. هگل هم نقل کرده  تاریخ با امپراتوری ایران آغاز می شود و تمدن های چین و هند ذاتا ایستا بودند و باید خارج از تاریخ باشند اما ایرانیان نخستین قوم تاریخی هستند.

به گفته این استاد دانشگاه، این جملات چرایی نسبت بین دانشگاه و تمدن نوین اسلامی را نشان می دهد و اینکه ایرانی ها دارای سابقه تمدنی چند باره هستند و بنابراین به لحاظ جامعه شناختی طرح این بحث در کشور عبث و بیهوده نیست و شاید یکی از دلایلی که غرب انقلاب ایران را جدی می گیرد چون صحبت از یک ملت ریشه دار تمدنی است.

خرمشاد درباره دلیل دوم چرایی جامعه شناختی هم توضیح داد: انقلاب اسلامی ایرانیان یک انقلاب تمدن ساز است چون در میان انقلاب های بزرگ تنها انقلابی که از جهتی خلاف مسیر انقلاب های دیگر حرکت کرد انقلاب ماست. تفاوت انقلاب فرانسه، روسیه، چین، کوبا و ... در مقایسه با انقلاب ایران این است که آن انقلاب ها بخشی از دنیای سکولار هستند و آمدند که دین را از عرصه سیاسی و اجتماعی پس بزنند اما انقلاب اسلامی دین زدا از جامعه نبود و مبتنی بر دین بود و از این منظر در برنامه عمل خودش با تمدن مسلط غربی زاویه می یابد. آنها اساسا جدایی دین از سیاست را طلب می کنند ولی انقلاب ما بنیادش دین است و این تمدن مسلط باید مانع از اجرای ایده های انقلاب اسلامی در جهان شود. انقلاب نیز برای رهایی از تمدن مسلط غربی مجبور است تمدن دیگری ایجاد کند و این برای ما بحث حیات و ممات است و یک ضرورت راهبردی است. ما یا تمدن می سازیم و می مانیم یا زیر فشارهای نظری و عملی غرب از پا در می آید! مگر اینکه بگوییم انقلاب می خواهد از خودش تهی شود و با غرب کنار بیاید. بنابراین انقلاب اسلامی ایران گریزی از تمدن سازی ندارد.

وی با اشاره به تعریف تمدن و دانشگاه بیان کرد: تمدن در ذات خودش مساوی با پیشرفت، رفاه، آسایش و ... است و جوهره تمدن این است که انسان را از زندگی اجتماعی ساده به سوی یک زندگی اجتماعی پیشرفته در همه ابعاد ببرد. پس تمدن یک چند ضلعی منسجمی است که اجزایش قانون، اقتصاد، سیاست، معرفت، هنر، دین، علم و ... شکل می دهد. در تمدن ما با انباشت علم و دانش و تبدیل آن به فن مواجه هستیم.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: اما در تعریف دانشگاه هم باید گفت دانشگاه محل علم است و به عنوان یکی از کانون های اصلی علم و دانش است و وظیفه اش گسترش علم و دانش است. دانشگاه هم به صورت طبیعی به علم می رسد و به این ترتیب تمدن و دانشگاه از نظر علم به هم می رسند و از سوی دیگر دانشگاه به دلیل اینکه گاه دانش است به تمدن می رسد. از سوی دیگر اضلاع مختلف دانشگاه اعم از دین، اقتصاد و ... در تمدن هست و به لحاظ علمی دانشگاه پشتوانه این تمدن است.

 

 

محمد مهدی طهرانچی نیز در ادامه این نشست با بیان اینکه تمدن نوین اسلامی ضرورت جهانی است گفت: در سال 2005 بعد از اینکه ایران روی بحث نانو تکنولوژی کار کرد آمریکایی ها فردی را به ایران می فرستند که ببیند در ایران چه خبر است. او دو مقاله می نویسد و در آن از حاکمیت روحانیت در دموکراسی نام می برد که با تحریم فرو نریخته است. از سوی دیگر می گوید مرجعیت علمی ایران در حال بازسازی است و باید با اختلال سیاسی و تحریم جلوی آن را گرفت و منشا آن را آیت الله خامنه ای می داند.

وی  با اشاره به تجربه تمدن سازی ایرانیان در دوره باستان و اسلامی بیان کرد: ایرانیان توانسته اند در این تمدن سازی مرجعیت علمی پیدا کنند. از سوی دیگر آنها همه علوم را ابزاری برای تعقل در عالم و نشان دادن وحدت در آن می‌بینند. بنابراین علم در جهان ما اینگونه متولد شده است. فارابی از علم الهی و طبیعی نام می برد و این دو را کنار هم می آورد. فیلسوفان اسلامی می گویند بشر می تواند فراگیری از انبیا و تعقل داشته باشد و عالم را جلوه ای از حضور خدا می دانند. در این نگاه علم با معنای علمی که در دنیای غرب وجود دارد متفاوت است و در واقع در هم تنیدگی نگاه خالق و خلقت است.

وی با بیان اینکه دانشگاه در جهان مبتنی بر دین زدایی و خلق علمی تاسیس شده و از درون آن تمدن در نمی آید عنوان کرد: دانشگاهی که ما از آن صحبت می کنیم نباید مقلد باشد. غرب در نمیه دوم قرن 20 فراساختارها و بحث همسو کردن علم با دنیا را ایجاد کرد. از سوی دیگر مهاجرت هم تقویت کرد و تحقیقات و اکتشاف های بزرگ را در دست خودش گرفت و آن را به نظام سلطه وابسته کرد.

آنها نگاهشان به دانشگاه کاملا ابزاری است. اما در ایران حیات نوین دانشگاه از تعارض به وحدت رسید و توسط یک عالم دینی یعنی امام خمینی(ره) یک مدلی خلق شد که در آن از دانشگاه انسان ساز و تمدن ساز نام برده است. اگر بخواهیم به سوی تمدن برویم باید جغرافیای علمی و فناوری آن را ایجاد کنیم. علم در دنیای جدید مربوط به غرب نیست و این جغرافیای علمی باید تغییر کند.

وی با اشاره به ویژگی های دانشگاه کلاسیک و مدرن افزود: غربی ها امروزه از دانشگاه جهان شبکه ای نام می برند که در آن بحث اقتصاد دانش بنیان و ... طرح می شود. مقام رهبری می گویند تمام رسالت دانشگاه ها و مراکز علمی باید ایجاد تمدن نوین اسلامی باشد و این همان الگوی سومی است که از آن نام برده شده است.

به گفته طهرانچی، تحولی که ما دنبال آن هستیم با رجوع به قرآن امکان پذیر می شود. ما منطق استخراج انرژی و اساسا منطق های علمی مان غلط است. منطق مداخله در سلامت انسان، دخالت در خلقت و ... ما غلط است. امروز این منطق های علمی غلط ما را اداره می کند. پشت این ها هم دولت ها هست نه ملت ها چون باید پول خرج آن شود. امروز ما دچار تبعات حاکمیت این منطق غلط علمی شده ایم و باید بازگشت به تمدن اسلامی داشته باشیم.

وی در پایان گفت: نگاه قرآن به کسب ابزار علم و دانش بسیار درست است و باید به آن برگردیم. علم در غرب روابط کامل در خلقت را نمی بیند اما در قرآن خلاف این دیدگاه وجود دارد.

 

کد خبر 1252777

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha