کارکرد گفتمان مهدویت و انتظار در فرهنگ سیاسی و اجتماعی جوامع بشری

خبرگزاری شبستان استان البرز؛ مهدیه دانایی: بیان مسئله موعود گرایی و مهدی باوری به عنوان فرجام شناسی تاریخ بشریت همواره مورد توجه بسیاری از ادیان غیر از دین مبین اسلام قرار گرفته است. آنچنان که زرتشتیان، مسیحیان، نصرانی ها، هندوها که اصلی ترین ادیان کنوانسیون بین المللی هستند همواره بدان اشاره می کنند. اعتقاد راسخ به موعود در فرهنگ بسیاری از ملل مختلف دنیا نیز دیده می شود. اینکه اسپانیایی ها منتظر رودیک، نصرانی ها منتظر تئودور، بوداییان منتظر وشنیو و مسلمانان منتظر مهدی موعود(عج) هستند برکسی پوشیده نیست. جامعه بشری منتظر یک پرچم واحد، هدف و رهبری با وجهه عدالت گری است.

بر این اساس، ایدئولوژی تنها محوریت مسئله مهدویت نیست، بلکه بسیاری از مکاتب و نظریه پردازان اعم از افلاطون، ارسطو، هانتینگتون، ابن خلدون، آلوین تافلر، مارکس، مارکوزه و وبر در جریان طرح های نظریه بر یک مطلب به صورت کلی تأکید دارند و آن حاکمیت قشر کارگر که از منظر اسلام و مهدویت همان جامعه مستضعفان است دلالت دارد.

امیدواری به تحقق حاکمیت عدالت و قسط پس از نابودی حاکمیت سرمایه داری یگانه مطلبی است که در جریان کارکرد مهدویت از دیدگاه نویسندگان لیبرالیست همانند فوکویاما که در کتاب پایان تاریخ به آن اشاره می کند دیده می شود. به واقع تغییر حکومت های جهان از یک حکومت سرمایه داری به شکل یک امت واحده با رهبری یگانه دیده می شود.

کارکرد گفتمان مهدویت در گام نخست

امید و انتظار نخستین کارکرد گفتمان مهدویت است. اگر امید و نشاط نباشد، جامعه دچار یأس و ناامیدی می شود، شور و نشاط عمقی که برگرفته از معرفتی انسانی است مسئله ای است که در جریان مهدویت معنا پیدا می کند. تحرک بخشی جامعه بشری به واسطه انتظار برای موعود زمینه تقویت و درک جوامع نسبت به یکدیگر است و در این مسیر و نگاه متعالی آنچه مسلم است ظهور ارزش های دینی و ایمانی و اخلاقی است. اینکه منتظران افراد هوسباز، دروغگو، منافق و تزویرگر نمی توانند باشند چرا که قانون انتظار بر عدالت خواهی و حق خواهی است.

الگوی فرهنگی و سبک زندگی نظام جهانی مبتنی بر تفکر موعودگرایی و مهدوی باوری همواره خط مشی مدعیان دروغین مهدویت را از مهدی باوران حق طلب و آزادی خواه جدا کرده است. اینکه التزام و باور به شرایع ارزشی مبتنی بر حقیقت ذات وجودی و الهی انسان است و خارج از آن معنا پیدا نمی کند.

مناقشه های متعدد در جوامع مختلف نشان می دهد که همواره اردوگاه قدرت طلبی و سلطه طلبی در تقابل با اردوگاه حق و انتظار است. چشم انداز گفتمان مهدویت یعنی آینده ای از امیدآوری برای شکل گیری یک جامعه مطلوب الهی، ارزشی و برگرفته از معرفت شناسی.

موعودگرایی و گفتمان مهدویت در جریان های سیاسی ایران

گذر تاریخ ایران همواره نشان داده است که موضوع مهدویت و انتظار در قالب های مختلف اعم از صوفی گرایی و عرفان های دینی ظهور داشته است. در این میان عناصر انگلیسی با خدعه و نیرنگ جریان های عرفان های نوظهور، جریان بهاییت و ... را زمینه سازی کردند ولی آفتاب روشن و بی بدیل مهدویت آنچنان است که هر نقطه سیاهی را به خوبی نشان می دهد و عمری چندان بلند نخواهد داشت. همچنین پس از شکل گیری انقلاب اسلامی که مبنا و زمینه اصلی آن تحقق گفتمان مهدویت و انتظار بود نیز اساس و بنیان کارکرد مهدویت را در جامعه بشری دوچندان کرد. آنچنان که دعای فرج یکی از سازه های پایانی سخنان دولت مردان بوده است.

جریان سازی مهدویت در ایران را از چند شاخصه می توان مورد توجه قرار داد:

نخست آنکه توجه بخشی به دولت ظهور در مقابل دولت های لیبرالیستی. آن طور که همواره توجه به تأیید امام مهدی(عج) در متن جریان های اجرایی دولت مانند انتخابات قرار می گیرد.

دوم آنکه، جریان سازی مهدویت به عنوان یک فرهنگ در ابعاد بین المللی که سرود سلام فرمانده شاخص این ادعا است. کاربرد جهانی و ظلم ستیز جریان مهدویت ایران به سردمداری شهید حاج قاسم سلیمانی در جریان مقابله با نیروهای تکفیری نمونه دیگر ابعاد فرهنگی این جریان سازی هدفمند ارزشی با محوریت مهدویت و انتظار است.

سومین رویکرد مقابله با جریان های نوظهور و مدعیان دروغین مهدویت است که در قالب مأموریت بنیادهای مهدویت در تمامی کشور با حضور کارشناسان آگاه و متبحر دین شناس برداشته شد. همچنین جریانی از همایش بین المللی دکتران مهدویت را رشد و تقویت کرد.

بهره مندی از نمادهای مهدویت با نگاه به مساجد

مسجد مقدس جمکران در شهر قم یک نماد مهم و برجسته از مهدویت است که هرساله شاهد گردهم آیی میلیون ها زائر و منتظر از جای جای دنیا است. منتظرانی که این مسجد را نمادی از ظهور می دانند و چشم انتظاری خویش را در ابعاد وسیع بیابان های اطراف مسجد جمکران و کوه خضر (ع) عمق معنا می دهند.

نکته پایانی آنکه در عصر انتظار ما منتظران موعود باید هوشیارانه خود را برای دولت ظهور از ابعاد مختلف آماده سازیم. آگاه باشیم که گرفتار فرجام خونین و تاریک بنیادگرایان آخرالزمانی های صهیونیسم نیافتیم. گرفتار آنانی که مبتنی بر تفسیر جدید از کتاب مکاشفات یوحنای عهد جدید سعی دارند تا پایانی هولناک برای جهان رقم زنند. منتظران حقیقی امام مهدی(عج) با افکاری سنجیده و آگاه مند همواره کنش ها و اظهار نظرهای خود را در ابعاد خرد و کلان اجتماعی از بستر خانواده تا ابعاد بین المللی آن در نظر می گیرند. آنان برای تحقق ظهور منجی بشریت کارکرد گفتمان مهدویت را به عالی ترین معنا درک می کنند.

دکتری جامعه شناسی فرهنگی